حمیدرضا جلایی پور در گفتگو با امتداد به 4 سوال در مورد پیامدهای انتخابات آمریکا بر فضای سیاسی و اجتماعی ایران پاسخ داده است که متن کامل آن را در ادامه می خوانید:
۱. ارزیابی شما از اهمیت پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا چیست؟ تفاوت این انتخابات با ادوار قبل را چه می‌دانید؟
یک راه پاسخ به این سوال اینه که ببینیم ترامپ نماینده چه نیروهایی در جامعه بود. ترامپ نماینده سرمایه‌داری وحشی درآمریکا بود، نماینده سفیدها و رنگین‌پوست‌های سرگشته در جامعه آمریکا بود، نماینده گروهای مافیایی در خاورمیانه آشوبناک بود. اهمیت بایدن در پیروزی خودش و حزب دموکرات نیست اهمیت انتخابات اخیر آمریکا در شکست ترامپ خطرناک برای جهان و منطقه و ایران است. ترامپ همان موجود افراطی بود که یک طرفه از برجام بیرون رفت و شدیدترین تحریم اقتصادی علیه بشریت را بر مردم ایران تحمیل کرد. ترامپی که فرمانده نظامی کشور ما را در یک سفر رسمی به عراق جنایتکارانه ترور کرد و به شهادت رساند.
تفاوت این دوره انتخابات با دوره قبلی این بود که در ۲۰۱۶ ترامپ بعنوان یک موجود خطرناک برای بشریت یک موجود ناشناخته بود، ولی در این دوره این موجود شناخته شده بود. با این همه این انتخابات نشان داد که راست افراطی درآمریکا قوی و وسیع پایه است. نیرویی که به راحتی در جامعه آمریکا ضعیف نمی‌شود. چه بسا چهار سال آینده دوباره ازکاخ سفید سر در آورد و دوباره حرکت‌های مافیایی را در خاورمیانه آشوبناک را افزایش دهد.
۲. بسیاری از رسانه‌ها به توجه ویژه افکارعمومی ایران در این دوره به انتخابات آمریکا اشاره کرده‌اند. دلیل این مساله راچه می‌دانید؟ آیا می‌توان آن را نشانه‌ای از ناامیدی جامعه به تحولات درون‌زا دانست؟
اولا در دوره اعتدال زیرساخت‌های فضای مجازی وسیع‌تر و سریعتر شده است و جامعه کاملا ارتباطی و اطلاعاتی است. ثانیا مردم ایران توجه دارند که چه کسی در آمریکا رئیس جمهور شود زیرا سیاست‌های این رئیس جمهور در خاورمیانه آشوبناک می‌تواند مهم باشد. لذا طبیعی است که مردم ایران در این جامعه ارتباطی به انتخابات آمریکا توجه نشان دهند.
اما اینکه مردم ایران به انتخابات توجه نشان می‌دهند سوال مهمی نیست، سوال مهم سوال دیگری است. در انتخابات اخیرآمریکا نظر سنجی‌ها مستمرا از پیروزی بایدن بر ترامپ خبر می‌داد ولی عده‌ای از مردم ایران تا لحظات آخر نمی‌خواستندشکست ترامپ را قبول کنند! مثلا در یک نظر خواهی بیست هزار نفره در فضای آن‌لاین، پنجاه و پنج درصد پاسخگویان خود را طرفدار ترامپ اعلام کرده بودند! از این‌رو سوال مهم در ایران این است که چرا ترامپی که کاراترین تحریم اقتصادی علیه بشریت را بر مردم ایران تحمیل کرده و از یک توافق جمعی یک طرفه بیرون رفته، باز باید تعدادی از مردم ایران طرفدار ترامپ باشند؟ چرا تعدادی از مردم از شکست ترامپ ناراحت شدند؟
به نظر من پاسخ به این سوال به شرایط داخلی ایران باز می‌گردد. در بیست سال گذشته مردم در انتخابات کرارا شرکت کردند به امید اصلاح امور رای دادند. ولی می‌‌دیدند دولت موازی در حاکمیت در برابر مطالبه «اصلاح» مقاومت می‌کند. رخدادها و اعتراضات دیماه ۹۶ و آبان ۹۸ نشان داد بخشی از مردم از امید به تغییر ناامید شدند. در چنین فضای نومیدانه‌ای عده‌ای از مردم احساس کردند برای حاکمیتی که تن به اصلاح نمی‌دهد موجود تندرویی مثل ترامپ زورگو خوب است تا به جمهوری اسلامی فشار بیاورد! اینک همین مردم امید بسته به ترامپ می‌بینند پس از سه سال فشار حداکثری ترامپ، این ترامپ در انتخابات آمریکا در حال شکست است، لذا ناراحت می‌شوند و آمادگی ندارند شکست او را تحمل کنند حتی بشنوند.
اتفاقا به نظر من واکنش آسیب‌گونه فوق از سوی بخشی از مردم نیازمند وارسی بیشتر است. بیایید فرض کنیم فشار‌های حداکثری ترامپ علیه ایران و جمهوری اسلامی در سه سال گذشته نتیجه می‌داد و جمهوری اسلامی را به زانو در می‌آورد. آیا در صورت وقوع چنین حالتی در ایران دموکراسی تقویت میشد؟! و کشور ایران در مسیر توسعه همه‌جانبه، پایدار وعادلانه قرار می‌گرفت؟! یا اینکه ایران وارد خاورمیانه آشوبناک و فرایند سوری شدن میشد؟! به نظر من اگر ترامپ فاشیست در فشار علیه ایران موفق میشد، درهای جهنم را بر روی ایران باز می‌‌کرد نه درهای بهشت را.
بنابراین حاکمیت باید از خود سوال کند که چه بر سر مردم ایران آورده که بخشی از مردم از شکست ترامپ ناراحت شده‌اند؟ پاسخ برای وقوع این «رخداد تلخ جمعی» روشن است: حاکمیتی که در برابر اصلاحات نهادینه شده مقاومت می‌کند (که آخرین آن مهندسی انتخابات مجلس یازده بود)، چنین محصول عجیب و جانکاهی را برداشت می‌کند.
۳. آرایش سیاسی جامعه ایران پس از این انتخابات چه تغییری خواهد کرد؟ آیا فضا برای اصلاح‌طلبان بازتر خواهد شد؟
تندروها از شکست ترامپ ناخشنودند. به نظر می‌رسد با شکست ترامپ رخدادهای ذیل در ایران اتفاق بیفتد و این رخدادها برای فرایند اصلاح‌جویی در ایران مفید است:
با شکست ترامپ یکی از مولفه‌های ضد گشایش سیاسی در ایران ضعیف می‌شود. نگرش امنیتی در اداره جامعه کمی ضعیف می‌شود.
- دوباره فضا برای سیاست خارجی رسمی جمهوری اسلامی (فعالیت ظریف و برجام) در برابر سیاست خارجی موازی تقویت می‌شود.
- عرب‌ها خصوصا عربستان و امارات برای مذاکره با ایران بیشتر آماده می‌شوند.
- مافیای ترامپ-نتانیاهو در خاورمیانه آشوبناک ضعیف می‌شود.
- تندروهای وطنی یک مقدار به حاشیه می‌روند. میانه‌‌روترها قوی‌تر می‌شوند.
- حاکمیت در ۱۴۰۰ به یک انتخابات آبرومند بیشتر نیاز پیدا می‌کند.
- موج روانی ناشی از شکست ترامپ در کاهش قیمت ارز و ورود چهل‌میلیارد منابع ارزی ما از خارج به داخل تسهیل می‌شود.
- به حاشیه رفتن بیشتر براندازان.
- ایران سال‌های سخت اقتصادی را پشت سر می‌‌گذارد و به سمت رشد مثبت حرکت می‌کند.
۴. به نظر شما، مجموعه ساختار سیاسی و نیز نیروهای سیاسی مسالمت‌جو در شرایط کنونی چه فرصت‌هایی در اختیاردارند و چه راهبردی را باید در پیش گیرند؟
مهمترین کار نیروهای مسالمت‌جو این است که پس از شکست ترامپ اولا از مردم و از حاکمیت از مقاومت سه ساله ایران در برابر تحریم تحمیلی ترامپ تشکر کند. ثانیا اشاره شد چه بسا چهار سال آینده دوباره از کاخ سفید راست افراطی وترامپی دیگر سربرآورده و دوباره حرکت‌های مافیایی را در خاورمیانه آشوبناک را افزایش دهد. لذا نیروهای مسالمت‌جو درچهار سال حاکمیت را تشویق کنند که مثل دوره اوباما فرصت مناسب بازسازی سیاست خارجی خود را از دست ندهد.