فیلترشکن که ما آن را با نام VPN می‌شناسیم، یک تکنولوژی ارتباطی است که کاربردهای مشخصی دارد. در واقع، از آنها برای استفاده هدفمند در بخش های خاص مثل شرکت ها استفاده می شود.
اما در کشور ما VPN و فیلتر شکن برای دور زدن فیلترینگ مورد استفاده قرار می گیرد که تهدیدات امنیتی و سایبری را متوجه کاربران می کند.
«محمدجواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این باره می گوید: فیلترشکن‌ها گوشی‌های مردم را آلوده می‌کنند و آنها را در معرض آسیب قرار می‌دهند.
وی خاطر نشان کرد: فیلترینگ برای تمام کشورها لازم است. اما نمی‌توانیم تمام پلتفرم‌هایی که مورد استفاده مردم هستند را محدود کنیم. آنها جلوی این محدودیت می‌ایستند و مقررات درست را زیر پا می‌گذارند.
وزیر ارتباطات افزود: برخی می‌گویند فیلترشکن‌ها را نیز فیلتر کنید اما نمی‌توان این کار را کرد. مگر فقط یک فیلترشکن وجود دارد؟ زمانی که ۳۰ میلیون نفر دنبال فیلترشکن هستند و شرایط اقتصاد بسیاری از افراد باعث می شود به این فضا دسترسی داشته باشند، حتما راه خود را برای استفاده از فیلترشکن پیدا می‌کنند. نمی‌توان لشکری درست کرد که دنبال این موضوع باشند.
«حسین قاسمی» مسوئل تیم cdn ابرآروان در گفت وگو با ایرنا، در خصوص این راه ارتباطی و استفاده‌ای که در کشورمان از آن می‌شود سخن می گوید.
*پیشینه VPN به چه زمانی برمی‌گردد؟
تقریبا از سال ۲۰۰۰ پروتکل‌های VPN کاربردی شدند. استفاده‌ای که اکنون در کشور ما از این تکنولوژی انجام می‌شود، دور زدن فیلتر است که در بقیه نقاط جهان خیلی متداول نیست.
*از چه زمانی در کشور ما استفاده از این راه برای دور زدن فیلتر متداول شد؟
این استفاده مصادف است با پیدایش فیلترینگ و از همان اوایل آغاز اینترنت در کشور رواج پیدا کرده است. بسیاری از افراد VPN را مترادف را با دور زدن فیلترینگ می‌دانند اما این تنها یکی از موارد استفاده VPN است و از کاربردهای اصلی آن به حساب نمی‌آید.
*کاربرد اصلی‌اش در دنیا چیست؟
فرد شاغل در یک کمپانی برای اتصال به شبکه داخلی کمپانی می‌تواند از VPN استفاده کند.
*چرا در چند سال اخیر استفاده از این تکنولوژی در ایران سرعت گرفته است؟
هر چقدر در کشور با بسته شدن فضای سایبری و دسترسی مردم به سرویس‌های کاربردی که مطلوب‌شان است مواجه شدیم استفاده از VPN بالاتر رفته است. زمانی تلگرام، پیام‌رسان پر کاربرد کشور بود که بنا به دلایلی مسئولان تصمیم گرفتند آن را فیلتر کنند، استفاده از VPN از همان زمان شدت گرفت. مردم با این کار اعلام کردند که قصد دارند به استفاده خودشان از این پیام‌رسان ادامه دهند.
علت رشد استفاده از ابزارهای دور زدن فیلترینگ کاملا به بسته شدن فضا مجازی توسط سازمان‌های حاکمیتی در کشور برمی‌گردد و آمار نشان می‌دهد که این رویکرد هیچوقت روند کاهشی نداشته و در حال افزایش است.
البته در مورد توئیتر، بخشی از دولت سعی کردند برای رفع فیلتر آن کارهایی را انجام بدهند که شاهد بودیم این تلاش موفقیت‌آمیز نبوده است. اگر بخواهیم نموداری راجع به استفاده از VPN ترسیم کنیم، کاملا صعودی است. سرویس‌های جدیدی فیلتر شده که تا مدتی قبل در دسترس بودند.
*خرید و فروش VPN تجارت پر سودی است؟
به واسطه فیلتر فضای مجازی، VPN ها به یک تجارت پرسود تبدیل شده‌اند. حتی گاهی اوقات لابی‌هایی که به واسطه این تجارت انجام شده باعث فیلتر سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌شود. این تجارت در کشور فعال است.
درگاه بانکی و شرکت‌های مشخص که به فروش این تکنولوژی مشغول هستند، نشان می‌دهد که اراده‌ای برای مقابله با آن وجود ندارد که این یکی از نکات جالب این تجارت است. برخی‌ها از کلمه مافیا برای این تجارت استفاده می‌کنند اما به گمان من مافیا وجود ندارد و بیشتر مساله یک تجارت پرسود است.
*نگاه حاکمیت به فیلترینگ چگونه است؟
گاهی از بیرون که به این مساله نگاه کنیم، ممکن است تمام حاکمیت را موافق فیلترینگ ببینیم، اما اظهارنظرهای رسمی در این خصوص وجود دارد که نشان می‌دهد درباره فیلترینگ در جناح‌های مختلف، اختلاف نظر جدی وجود دارد. مانند جناحی که در کشور به دنبال قطع اینترنت است و این می‌تواند خطربزرگی باشد که فضای IT کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد. فضایی که این روزها به اقتصاد کشور کمک شایانی کرده است.
*در چند هفته اخیر شاهد اختلال در اینترنت و اتصال VPN ها بودیم. دلیل این مساله چیست؟
مهم‌ترین مساله، توسعه فیلترینگ است که باعث شده سرویس‌های پرکاربردی مانند وارپ و کلودفرر با اختلال جدی رو به رو شوند.
*استفاده از VPN چقدر می‌تواند آسیب‌رسان باشد؟
فیلترشکن می‌تواند سیستم را آسیب‌پذیر کند. آلودگی سیستم، شنود ترافیک رد و بدل شده و نقص حریم خصوصی از اصلی‌ترین معایب استفاده از فیلتر شکنها است که این روزها در اغلب گوشی‌های تلفن همراه ایرانیان نصب شده است.
مثلا همین یک ماه قبل خبری منتشر شد درباره یک VPN که ادعا می‌کرد حریم خصوصی را کاملا رعایت می‌کند. خبر به این مساله اشاره داشت که این مجموعه برای تحلیل دیتای مخاطبین خود، حریم خصوصی‌شان را نقض می‌کند. اگر سرویسی وجود داشته باشد که فیلترینگ نباید روی آن اعمال شود، مردم برای برطرف کردن نیازشان، چاره‌ای جز استفاده از فیلترشکن ندارند.