عصرایران؛ مجله تصويري سلاح- با وجود آن كه هواپيماهاي نظامي ستون اول ناوگان هوايي كشورها محسوب مي شوند، اما بخش مهمي از ماموريت هاي خطرناك و حساس نيز بر عهده بالگردها قرار دارد. در ادامه لیستی از مطرح ترین بالگردهای صنعت هوانوردی خواهیم داشت.
Fw 61 به عنوان اولين بالگرد عملي تاريخ شناخته مي شود كه توسط كارخانه آلماني Focke-Achgelis ساخته شد و براي نخستين بار نيز در 26 ژوئن سال 1936 به پرواز درآمد. نيروي هوايي آلمان با طراحي و توليد اين محصول در دهه 1930، به پيشرفت هاي چشمگيري در زمينه پرواز عمودي دست يافت.
هاینریش فوکه برنامه طراحي بالگرد مذکور را در سال 1932 آغاز كرد. وي در سال 1935 موفق به كسب مجوز دولت براي توسعه اين پروتوتايپ در مقياس كامل شد.
يكي از جالب ترين نكاتاین پروژه، اختصاص پروانه ای كوچك براي عمل خنك سازي بود. گفتني است كه هدف از نصب اين قطعه افزايش قدرت مجموعه نبوده است. در مجموع فوکه وولف Fw-61 با حداكثر سرعت 112 كيلومتر بر ساعت در سطح دريا و سقف پرواز 3427 متر تبديل به يكي از محبوب ترين پرنده هاي عمود پرواز جهان شد.
سیکورسکي R-4 يك بالگرد افسانه اي از شرکت هواگردسازی سیکورسکی بود كه براي اپراتور اصلي خود يعني نيروي هوايي ارتش آمريكا ساخته شد و اولين پروازش را نيز در تاريخ 14 ژانويه سال 1942 به انجام رساند. R-4 مجهز به پيكربندي روتور بالابر منفرد و همچنين يك تك روتور عمودي در قسمت دم بود. اين بالگرد در سال 1940 توسعه يافت و به نمايش عموم درآمد.
سیکورسکي R-4 در سال 1942 توسط ارتش آمريكا پذيرفته شد و توانست ركوردهاي مهمی از جمله 1224 كيلومتر پرواز بين كشوري علاوه بر سقف پرواز 3.6 كيلومتري با حداكثر سرعت 144 كيلومتر بر ساعت را به نام خود به ثبت برساند. بدين ترتيب تست هاي رسمي براي اين محصول سريعا پس از اولين فرود آن روي عرشه كشتي در سال 1944 آغاز شد.
بل 47 يك بالگرد سبك تك موتوره بود كه توسط كمپاني بل هلیکوپتر، توليدكننده هواگردهاي گردنده بال آمريكايي ساخته شد و نخستين پرواز خود را نيز در تاريخ 8 دسامبر سال 1945 انجام داد. اين محصول توسط نيروي هوايي كشورهاي مختلفي از جمله كره به كار گرفته شد اما مهم ترين دستاورد آن پذيرش به عنوان اولين بالگرد تاريخ براي كاربردهاي غير نظامي در سال 1946 به شمار مي رود.
بالگرد همه فن حريف بل 47 توانست ظرف مدت زمان كوتاهي خود را در قالب يك پرنده چند منظوره ثابت كند و در 18 مدل مختلف به خدمت رساني در زمينه هاي متفاوت مشغول شود. اين بالگرد با حداكثر سرعت 169 كيلومتر بر ساعت و برد 396 كيلومتري به صورت بين المللي و در تمام سطح جهان به فروش رفت. امروزه نيز بيش از 1000 فروند از ميان 5600 فروند توليدي همچنان از نظر الزامات هوانوردي مورد تاييد هستند.
چهارمين مورد از اين ليست، بالگرد سبك فرانسوي به نام آئروسپاسیال SA-313 آلوئت 2 است كه اولين پرواز خود را در تاريخ 12 مارس سال 1955 انجام داد. اين پرنده نخستين بالگردي محسوب مي شود كه به جاي موتور سنگين پيستوني به موتور جت مجهز شد و انقلابي را در عرصه نظامي- هوانوردي رقم زد. از جمله وظايف تعيين شده براي اين محصول مي توان به ديده باني، ارتباطات و عكاسي هوايي اشاره كرد.
با وجود آن كه پروتوتايپ توليد شده از بالگرد مذكور توانست ركورد بسياري از نمونه هاي مشابه را در زمينه سرعت و مسافت جا به جا كند، اما حمايت مطلوبي از جانب دولت صورت نگرفت.
با اين حال به دنبال مشارك آئروسپاسیال SA-313 آلوئت 2 در عمليات نجات هوا- دريا از سطح كوهستان در ارتفاع 3900 متري، باري ديگر توجهات به سوي اين بالگرد متمايز جلب شد. در مجموع بيش از 1500 فروند از بالگرد نام برده ساخته شد كه شماري از آنها نيز شامل نسخه هاي تحت ليسانس توليد شده در آمريكا بودند.
ميل Mi-8 يك بالگرد ترابري دو موتوره است كه توسط کارخانه هلیکوپترسازی مسکو میل طراحي شد و نخستين پرواز آزمايشي آن به تاريخ 7 ژوئيه سال 1961 باز مي گردد. لازم به ذكر است اين محصول از جمله بالگردهايي به شمار مي رود كه بيشترين آمار توليد در سطح دنيا را داشته اند و توسط بيش از 80 كشور مختلف به خدمت گرفته شده اند. تاكنون بالغ بر 17000 فروند از بالگرد مذكور ساخته شده و قادر به انتقال 24 تن نيروي نظامي يا 12 تخت روان است.
اين بالگرد تاكنون براي مقاصد متنوعي از جمله حمل و نقل، شناسايي مسلح، ترابري سنگين غيرنظامي و همچنين پرتاب مواد جاذب تشعشع استفاده شده است. گفتني است كه ميل Mi-8 عنوان بالگرد تهاجمي را هم در كارنامه نظامي خود به ثبت رسانده است.
بوئينگ CH-47 شينوك بالگرد ترابري سنگين دوموتوره و دو ملخه آمريكايي است كه اولين پرواز خود را در تاريخ 21 سپتامبر سال 1961 به انجام رساند. اين محصول در كارنامه خود خدمت نظامي در ويتنام را به همراه دارد كه علاوه بر جا به جايي نيروها، قطعات سنگين توپخانه اي را نيز در موقعيت هاي كوهستاني غير قابل دسترسي قرار مي داد و البته مهمات مورد استفاده آنها را در بازه هاي زماني مختلف تامين مي كرد.
علاوه بر موارد فوق، سیستم تنظیمات مستقل روتور ویژگی های ارزشمندی را در اختیار بوئينگ CH-47 شينوك از جمله کاهش حساسیت به تغییرات وزنی در مرکز ثقل و قدرت کافی هنگام بلند کردن و یا پایین آوردن محموله های باری قرار داده است. گفتنی است که به نظر می رسد شینوک با سرعت حداکثری 315 کیلومتر بر ساعت، سومین بالگرد سریع در جهان باشد.
بلAH-1 کبرا از جمله محصولات تولیدی توسط شرکت بل است که به عنوان نوعی بالگرد تهاجمی و در واقع نخستین نمونه در این دسته بندی طی دهه 60 طراحی و ساخته شد. اولین پرواز آزمایشی بالگرد مذکور به تاریخ 7 سپتامبر سال 1965 باز می گردد و سال ورود آن به ارتش آمریکا نیز 1967 گزارش شده است.
کبرا در دو مدل یعنی نوع اصلی تک موتوره و نوع پر قدرت دو موتوره توسعه یافت و توانست ظرف مدت زمان کوتاهی رقابت را در میادین نظامی برای همتایان خود دشوار سازد.
با وجود آن که بالگردهای تهاجمی از جمله پرنده های خریداری شده به وسیله ارتش های پیشرفته در سراسر دنیا محسوب می شوند، اما تا زمان جنگ ویتنام کاربرد اساسی و نقش این محصول مشخص نشده بود!
بدین ترتیب می توان گفت که بالگرد چند منظوره بلAH-1 کبرا نقش مهمی در تغییر سرنوشت جنگ بر عهده داشته است. این پرنده همچنین از پیکربندی مشابهی با سایر بالگردهای تهاجمی امروزی بهره می برد. گفتنی است که تمام مدل های کبرا از دهه 80 به بعد با بالگردهای جدیدتر جایگزین شدند. در این میان چندین فروند هم باقی مانده و همچون بسیاری از بالگردهای جنگی آمریکایی برای مقاصد غیر نظامی استفاده می شوند. از جمله مهم ترین این اهداف می توان به بالگرد آتش نشان در جهت اطفای حریق جنگل ها اشاره کرد.
وستلند لینکس یک بالگرد چند منظوره بریتانیایی و دو موتوره است که به وسیله شرکت سازنده بالگرد تحت عنوان وستلند هلیکوپترز در سال 1978 معرفی شد. این محصول اولین پرواز آزمایشی خود را در تاریخ 21 مارس سال 1971 به انجام رساند و با توجه به سودمندی آن برای مقاصد مختلف، در مدل های متفاوتی ساخته شد. انواع این مدل ها مقاصد غیر نظامی و همچنین دریایی را پوشش می دادند. لازم به ذکر است که از این نمونه در قالب نخستین بالگرد تمام آکروجت دنیا یاد می شود.
آکروجت به تمرین های مانور پرواز گفته می شود که در آنها پرنده های معمولی جایی ندارد. وستلند لینکس با توجه به قابلیت بی نظیر خود در اجرای چرخش حول دو محور طولی و عرضی و همینطور کنترل پذیری درست همانند یک هواپیمای ثابت بال، بالگردی تمام آکروجت محسوب می شود.
بالگرد نام برده با سرعت 324 کیلومتر بر ساعت بیشتر برای ماموریت های حمل و نقل، پشتیبانی مسلح، ضد تانک، ضد کشتی و ضد زیردریایی مورد استفاده قرار گرفته است. در سال 1986 نسخه جدیدی از این پرنده ساخته شد که رکورد سرعت را با 400 کیلومتر در ساعت به نام خود به ثبت رساند.
سیکورسکی H-60بلک هاوک یا شاهین سیاه یک بالگرد نظامی چند منظوره و مخصوص ترابری تاکتیکی آمریکایی است که در نوع دو موتوره توسط شرکت سیکورسکی طراحی و ساخته شد. این بالگرد که برای اولین بار در تاریخ 17 اکتبر سال 1974 به پرواز درآمد، در واقع نسخه به روز شده و مدرنی از بل ایروکوای که در ابتدا هیویی نامیده می شد به شمار می رود. شاهین سیاه در سال 1976 به عنوان برنده رقابت بالگرد ترابری تاکتیکی جدید ارتش آمریکا معرفی شد و کاربرد رسمی آن نیز ظرف مدت زمان 3 سال پس از این رقابت به تایید رسید.
امروزه از سیکورسکی H-60بلک هاوک توسط نیروی مسلح کشورهایی همچون استرالیا، افغانستان، تایلند، مکزیک، برزیل، آرژانتین، ترکیه، امارات، چین و کره جنوبی استفاده می شود. گفتنی است که تاکنون بیش از 4000 فروند از این بالگرد تولید شده و همچنان نیز شمار زیادی از آنها در وضعیت نظامی فعال به سر می برند.
رابینسون R-22 یک بالگرد تک موتوره است که توسط یک کمپانی بالگرد سازی آمریکایی به همین نام تولید و در سال 1979 معرفی شد. اولین پرواز آزمایشی این پرنده به سال 1975 بار می گردد و مهم ترین مشخصه آن نیز فروش بالا به دلیل هزینه های عملیاتی و نگه داری- تعمیر بسیار پایین محسوب می شود. در واقع این طراحی سبک وزن، دو صندلی و مجهز به موتور پیستونی ثابت کرد که رابینسون R-22 از هر نظر بالگردی موفق در تمام طول تاریخ به شمار خواهد رفت.
تا سال 2015 نزدیک به 5000 فروند از پرنده مورد بحث ساخته و در سال 2016 نیز نمونه ای جدید از آن ارائه شد که حدودا 290000 دلار هزینه داشت. گفته می شود که این نسخه بیش از آن که کاربرد نظامی داشته باشد، برای مقاصد غیر نظامی طراحی شده است.
میل Mi-26 یک محصول روسی چند منظوره ویژه ترابری است که بزرگترین و پر قدرت ترین بالگرد تولید شده در دنیا نیز محسوب می شود. این محصول 8 متر ارتفاع و 40 متر طول دارد و با ظرفیتی 20 تنی برای جا به جایی بار جهت ماموریت های نظامی و غیر نظامی در نوع خود نسخه ای بی نظیر است. نخستین پرواز آزمایشی میل Mi-26 به تاریخ 14 دسامبر سال 1977 مربوط می شود.
لازم به ذکر است که این پرنده با روتورهای 8 پره خود می تواند قدرتی معادل 11400 اسب بخار تولید کند و به همین دلیل یکی از قدرتمندترین بالگردهای جهان محسوب می شود.
در مجموع تعداد 320 فروند میل Mi-26 تولید شد و به خدمت نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی، اوکراین، هند، بلاروس و قزاقستان درآمد. این بالگرد ترابری فوق سنگین 25 میلیون دلاری هم اکنون در وضعیت نظامی فعال قرار دارد.
نورثروپ گرومن MQ-8 فایر اسکات اولین بالگرد بدون سرنشین عملیاتی در سطح دنیا به شمار می رود که توسط شرکت نورثروپ گرومن برای نیروی دریایی آمریکا تولید شده است. این بالگرد با قابلیت نشست و برخاست عمودی می تواند از عرشه هر واحد شناور عملیات تعریف شده برای خود را آغاز کند. MQ-8 نخستین پرواز خود را در سال 2002 به انجام رساند و از آن زمان تاکنون مجموعا در 30 نسخه تولید شده است.
بالگرد مورد نظر هیچ سرنشینی ندارد و مجهز به یک موتور رولز- رویس 250 با قدرت 420 اسب بخار است. حداکثر سرعت پرواز معادل 213 کیلومتر بر ساعت و سقف پرواز نیز برابر 6100 متر گزارش شده اند.
مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.