مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه سال ۱۳۹۹ همانند سال ۲۰۲۰ سالی کبیسه است، گفت: در آسمان سال ۱۳۹۹ به عنوان آخرین سال قرن خورشیدی، شاهد رخداد دو خورشیدگرفتگی، دو بارش شهابی و عبور سیارکی از کنار کره زمین خواهیم بود، ضمن آنکه پدیده مقارنه بزرگ غول‌های گازی سامانه خورشیدی در حالی در سال جاری رخ می‌دهد که این همنشینی در ۳۹۷ سال قبل رخ داده است.
مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا ضمن آرزوی سلامت برای جامعه ایران پس از شیوع ویروس کرونا به رویدادهای نجومی سال ۱۳۹۸ اشاره کرد و افزود: در سال گذشته برگزاری روز جهانی ستاره شناسی در روز شنبه ۲۱ اردیبهشت ماه را داشتیم که گروه‌های مختلفی از سراسر ایران در روز و هفته جهانی ستاره شناسی برنامه‌های متعددی را برگزار کردند از جمله انجمن نجوم آماتوری ایران که در برنامه‌هایی را در خصوص عمومی‌سازی دانش ستاره‌شناسی اجرایی کرد.
وی وقوع ماه‌گرفتگی جزیی در روز چهارشنبه، ۲۶ تیرماه را از دیگر رویدادهای نجومی سال گذشته نام برد و یادآور شد: در این راستا انجمن نجوم آماتوری ایران با همکاری کارشناسان حوزه نجومی برنامه‌های عمومی رصدی این پدیده را همراه با عکاسی در پارک ملت تهران و سایر استان‌ها مانند فارس و ایلام برگزار کرد.
عتیقی با اشاره به گذر سیاره تیر از مقابل مهر تابان در عصر دوشنبه، ۲۰ آبان سال ۹۸ خاطر نشان کرد: این رویداد همزمان با برگزاری پنجمین جشنواره علم برای همه بود که توسط موزه علوم و فناوری کشور به اجرا درآمد و این انجمن نیز برنامه عمومی برای رصد این پدیده در محوطه باغ موزه قصر برگزار کرد تا علاقه‌مندان بتوانند گذر سیاره تیر را از مقابل خورشید در لحظات غروب خورشید مشاهده کنند.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: علاوه بر آن خورشیدگرفتگی حلقوی ۵ دی ماه ۹۸ که در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به صورت حلقوی دیده می‌شد، در کشور به صورت جزیی قابل مشاهده بود که توسط این انجمن در ارتفاعات شمال غرب تهران مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و اطلاعات آن در اختیار مخاطبان قرار گرفت.
به گفته وی، این رویداد نجومی در روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی بود.
رویدادهای نجومی سال ۱۳۹۹
عتیقی به بیان رویدادهای نجومی سال جاری (۱۳۹۹) پرداخت و با بیان اینکه در سال جاری آسمان شاهد رویدادها و پدیده‌های زیبای نجومی خواهد بود، ابراز امیدواری کرد که مردم بتوانند از این زیبایی‌ها بهره ببرند و ادامه داد: دانش اخترشناسی به‌ویژه با رویکرد آماتوری از دریچه‌های مختلف و خاص به رویدادها توجه داشته؛ از این رو این پدیده‌ها می‌تواند موجب آرامش درون باشد.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۲۰ میلادی که در آن قرار داریم، یک سال کبیسه است و اگر در تقویم میلادی به ماه "فوریه" توجه شود، مشاهده خواهد شد که این ماه در سال‌های عادی ۲۸ روزه است؛ ولی این ماه در فوریه ۲۰۲۰، ۲۹ روزه است و نشانگر این مطلب است که سال ۲۰۲۰ سال کبیسه است.
این فعال حوزه نجوم آماتوری سال ۱۳۹۹ را آخرین سال قرن حاضر خورشیدی توصیف کرد و یادآور شد: امسال نیز سال کبیسه را در پیش رو داریم؛ از این رو اسفند سال ۱۳۹۹ نیز ۳۰ روزه است.
وی، دقت تقویم خورشیدی را در "محاسبه سال" و "نگهداری کبیسه" دانست و ادامه داد: کبیسه در دوره‌های ۲۹، ۳۳ و ۳۷ ساله نگهداری می‌شود؛ از این رو گاهشماری خورشیدی را به یکی از دقیق‌ترین گاهشماری‌ها در میان سایر تقویم‌های جهان تبدیل کرده است.
انتخاب نام حیوانی برای سال‌ها
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص نامگذاری حیوانی سال‌ها توضیح داد: این نام‌ها به تقویم‌های جلالی و خورشیدی امروزی ما نیست، بلکه مربوط به تقویم ترکی-مغولی است و این اسامی شامل نام ۱۲ حیوان می‌شود که از موش آغاز می‌شود و تا سگ ادامه دارد.
وی ادامه داد: ابونصر فراهی در یک واژه‌نامه عربی-فارسی شعری را آورده به این مضمون:
"موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار
زین ۴ چو بگذری نهنگ آید و مار
آنگاه به اسب و گوسفند است حساب
همدونه (میمون) و مرغ و سگ آخر کار"
اینها مربوط به تقویم ترکی-مغولی است و برای پیدا کردن این اسامی باید شماره سال به عنوان ۱۳۹۹ را از عدد ۶ کسر (۱۳۹۳) کرد که حاصل آن بر عدد ۱۲ تقسیم خواهد شد و باقیمانده یکی از اعداد یک تا ۱۲ خواهد بود که این عدد برای سال جاری یک است و اشاره به موش دارد.
ایجاد مثلث نجومی در فروردین ماه
عتیقی با بیان اینکه غروب روز شنبه، ۹ فروردین ماه سال ۱۳۹۹ هلال زیبای ماه، سیاره ناهید و خوشه پروین (خوشه ستاره‌ای باز در صورت فلکی صور یا گاو) یک مثلث راست گوشه و یا قائم‌الزاویه زیبایی را ایجاد می‌کنند که ماه و خوشه پروین وتر این مثلث را می‌سازند.
وی اضافه کرد: از آنجایی که سیاره ناهید در این شب به اوج درخشش نزدیک می‌شود، جلوه خاصی برای رصدگران و عموم مردم و عکاسان نجومی در شامگاه ۹ فروردین ماه ایجاد خواهد کرد.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران از رخداد رویداد نجومی در شبانگاه ۱۳ فروردین ماه خبر داد و گفت: در شبانگاه سیزده بدر ۱۳۹۹ ملکه شامگاهی سیاره ناهید به اوج درخشش خود می‌رسد و از سوی دیگر در نزدیک به خوشه پروین در صورت فلکی گاو است و شب‌های بعد از روز ۱۳ فروردین، بسیار درخشان در آسمان غرب محل سکونت هموطنان قابل مشاهده است.
مشاهده ابرماه در نیمه‌های فروردین
به گفته وی در صورتی که علاقه‌مندان به غرب خودشان پس از غروب خورشید به آسمان نگاه کنند، می‌توانند جرم ستاره‌ای بسیار درخشانی را مشاهده کنند که این جرم سیاره ناهید یا "ملکه آسمان" خواهند بود.
عتیقی افزود: با توجه به اینکه ماه در ساعت ۲۳ و ۳۰ دقیقه شبانگاه سه‌شنبه ۱۹ فروردین ۱۳۹۹ به نزدیکترین فاصله با زمین می‌رسد و ۳۵۶ هزار و ۹۰۷ کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت، ماه کاملی که شبانگاه این تاریخ مشاهده می‌شود، یک "ابر ماه" است.
وی این ابر ماه را یک ابر ماه ویژه و اولین ابر ماه سال جاری توصیف کرد و گفت: ساعت ۸ و ۵ دقیقه صبح چهارشنبه ۲۰ فروردین ماه به وضعیت بدر می‌رسد ولی در شب قبل آن می‌توان در آسمان کشور ماه را در حالت ابرماه مشاهده کرد.
نگرانی‌هایی که از برخورد شهابسنگ وجود دارد
عتیقی با اشاره به اخبار منتشر شده در زمینه برخورد شهابسنگ به کره زمین، توضیخ داد: سیارک ۵۲۷۶۸ (۱۹۹۸ OR۲) سیارکی است که در اردیبهشت سال ۱۳۹۹ از کنار زمین عبور خواهد کرد و مدتی است که متاسفانه اخبار موجود در فضای مجازی در این زمینه با وجود شیوع ویروس کرونا، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.
وی یادآور شد: این جرم هر چند که یک جرم آسمانی است، ولی یک سیارک بزرگ است که در روز چهارشنبه، ۱۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ به زمین نزدیک می‌شود و با توجه به شرایط مداری و محل قرارگیری آن و بر اساس داده‌های سازمان فضایی ناسا، با اطمینان می‌توان گفت که این سیاره هرگز تهدیدی برای زمین محسوب نمی‌شود و عبور بی‌خطری از نزدیکی مدار زمین خواهد داشت.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: اجرام نزدیک به زمین تحت عنوان (NEO) یا Near Erth Object شناخته می‌شوند، همواره در مراکزی در کشورهای دنیا مورد توجه و مطالعه هستند و گزارش‌های این مطالعات به مراکز فضایی معتبر در دنیا ارسال خواهد شد و علی رغم آنکه سیارک ۱۹۹۸ OR۲ به زمین بسیار نزدیک می‌شود، ولی برخوردی با زمین نخواهد داشت.
وی اضافه کرد: ولی اینکه گفته می‌شود که این سیارک با چشم قابل مشاهده است، تصور اشتباهی است؛ چون قدر درخشش این سیارک حدود ۱۱ است و برای مشاهده باید از تلسکوپ‌های با قطر ۶ تا ۸ اینچ استفاده شود.
به گفته مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، این سیارک از داخل تلسکوپ به صورت جرم ستاره مانند بسیار ریز قابل مشاهده است.
عتیقی خاطرنشان کرد: روزهای ۹ و ۱۰ اردیبهشت ماه اگر رو به جنوب بایستیم و تلسکوپ را قرار دهیم، می‌توان طبق راهنمایی‌هایی که اعلام می‌شود، این جرم آسمانی را رصد کرد.
وی با بیان اینکه این سیارک مداری دارد که هر ۳ سال و ۸ ماه یک بار به دور خورشید می‌چرخد، گفت: فاصله آن از خورشید در دورترین نقطه ۵ برابر فاصله زمین از خورشید یعنی چیزی حدود فاصله سیاره برجیس از خورشید است.
روزی برای ستاره شناسان
وی روز جهانی ستاره‌شناسی در سال جاری را مصادف با روز شنبه، ۱۳ اردیبهشت و هفته جهانی را از ۸ تا ۱۴ اردیبهشت ماه دانست و ادامه داد: هر چند این روز و هفته در ماه رمضان است، ولی فرصت خوبی برای ترویج دانش کهن و جذاب ستاره‌شناسی است که امیداریم تا آن زمان با رفع مشکلات فعلی شاهد برگزاری برنامه‌های گسترده در سطح کشور باشیم.
به گفته این فعال حوزه نجوم آماتوری، انجمن نجوم آماتوری ایران برای اولین بار مطابق با تقویم جهانی این مناسبت، در سال ۱۳۸۰ خورشیدی برنامه‌های ویژه‌ای را در فرهنگسرای بهمن اجرا کرد.
گرفت خورشیدی از نوع حلقوی
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، گرفت حلقوی خورشیدی را یکی از مهمترین رویدادهای نجومی سال جاری دانست و اظهار کرد: این رویداد درست مطابق انقلاب تابستانی رخ می‌دهد و این پدیده در کشورهای جنوبی خلیج فارس به صورت حلقوی دیده می‌شود، ولی در ایران به صورت جزئی دیده خواهد شد.
وی خاطر نشان کرد: این گرفت در تهران در ساعت ۹ و ۵ دقیقه به صورت جزئی آغاز خواهد شد و در ساعت ۱۰ و ۱۶ دقیقه به حداکثر وضعیت خودش می‌رسد و در ساعت ۱۱ و ۳۸ دقیقه صبح همین روز این خورشید گرفتگی در تهران به پایان می‌رسد.
عتیقی با بیان اینکه در این پدیده ۴۸ درصد خورشید توسط دیسک ماه پوشیده می‌شود و این در شرایطی است که این زمان‌ها برای شهرهای مختلف کشور قدری متفاوت خواهد بود.
وی ادامه داد: کمترین درصد گرفت خورشید در روز اول تیر ۱۳۹۹ در شمال غرب ایران است که ۲۹ درصد سطح خورشید توسط ماه پوشیده خواهد شد، ولی در جنوب شرق کشور در استان سیستان و بلوچستان تا ۹۹ درصد سطح خورشید (تقریبا تمام سطح خورشید) پوشیده خواهد شد.
به گفته وی، این گرفت به صورت حلقوی از کنگو آغاز می‌شود و کشورهای "یمن"، "عربستان" و "عمان" در جنوب خلیج فارس را طی می‌کند و پس از عبور از شمال "هند" در شمال "چین" و "تایوان" به پایان خواهد رسید.
بارش‌های شهابی و سیاره سرخ زیبایی‌های آسمان ۹۹
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران بارش پرساوشی را از دیگر رویدادهای آسمان سال ۱۳۹۹ نام برد و خاطر نشان کرد: بارش پرساوشی در بامداد روز چهارشنبه ۲۲ مردادماه به اوج خواهد رسید، ولی علی‌رغم وجود ماه در تربیع آخر و نور مزاحمی که به طور طبیعی خواهد داشت، فرصت مناسبی در فصل تابستان و هوای معتدل کوهستان‌های کشور است تا به رصد اجرام آسمانی و تعدادی از شهاب‌های این بارش پرداخته شود.
وی همچنین خاطر نشان کرد: همانند سال ۱۳۹۷، سال ۱۳۹۹ را باید سال "سیاره سرخ بهرام" بدانیم؛ چراکه بعد از حدود ۲.۵ سال، سیاره سرخ بهرام روز سه‌شنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۹ به وضعیت مقابله خواهد رسید و تا قدر (درخشش) منهای ۲.۶ درخشان خواهد شد و رنگ قرمز مریخ به نارنجی گرایش خواهد یافت.
عتیقی خاطر نشان کرد: در این روز درخشش سیاره بهرام حتی از درخشش ستاره "شباهنگ" (شِعرای یمانی) و سیاره "برجیس" (مشتری) بیشتر خواهد بود.
این فعال حوزه نجومی یادآور شد: البته این سیاره در ساعت ۱۸ شامگاه سه‌شنبه ۱۵ مهر ماه یعنی یک هفته قبل از رویداد مقابله در کمترین فاصله با زمین قرار خواهد گرفت و حدود ۶۲ میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد. هر چند شهریور سال ۱۴۱۴ خورشیدی بهترین شرایط نزدیکی این سیاره به زمین است.
وی اضافه کرد: زمانی که این سیاره به زمین نزدیک می‌شود و در وضعیت مقابله قرار می‌گیرد، فرصت خوبی ایجاد می‌شود تا از درون تلسکوپ‌های قدرتمند آماتوری علاقه‌مندان تصاویر زیبایی از عوارض سطحی سیاره و کلاهک‌های قطبی تهیه کنند.
عتیقی بارش شهابی "جوزایی" را از دیگر بارش‌های سال ۱۳۹۹ عنوان کرد و افزود: این بارش برخلاف بارش جوزایی سال ۹۸ که ماه کامل بود و نور ماه زیاد بود، در سال ۱۳۹۹ به دلیل نبود نور ماه در آسمان بهترین بارش سال ۹۹ خواهد بود.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، زمان اوج این بارش را شامگاه دوشنبه، ۲۴ آذرماه دانست و ادامه داد: تا بامداد روز بعد یعنی سه‌شنبه ۲۵ آذرماه شهاب‌های این بارش قابل مشاهده است.
وی اضافه کرد: ساعت ۲ بامداد سه‌شنبه ۲۵ آذرماه سال ۱۳۹۹ این بارش به اوج خود خواهد رسید که تا ۱۲۰ شهاب به عنوان ZHR این بارش پیش‌بینی شده است.
خورشید گرفتگی که در آذر ۹۹ رخ می‌دهد
عتیقی با اشاره به پدیده خورشیدگرفتگی روز ۲۴ آذر ماه سال ۱۳۹۹، توضیح داد: این خورشیدگرفتگی از نوع کسوف کلی است و وضعیت گرفت کلی، ۲ دقیقه و ۲۹ ثانیه به درازا خواهد کشید که متاسفانه در ایران قابل مشاهده نخواهد بود و این گرفت کامل در آمریکای جنوبی در مرز آرژانتین و شیلی مشاهده خواهد شد.
وی، آخرین رویداد سال ۱۳۹۹ را مربوط به شبانگاه اول روز زمستان ۹۹ عنوان کرد و گفت: در شب پس از یلدای باستانی علاقه‌مندان می‌توانند شاهد مقارنه بزرگ غول‌های گازی سامانه خورشیدی باشند که شامل "برجیس" (مشتری) و سیاره حلقه برگردن کیوان (زحل) می‌شود.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه این مقارنه هر ۲۰ سال یک بار رخ می‌دهد، یادآور شد: این رویداد در آخرین سال از قرن خورشیدی حاضر رخ خواهد داد.
به گفته وی، این مقدار نزدیکی سیاره برجیس و کیوان از دید ناظر زمینی ۳۹۷ سال است که رخ نداده است. در ۳۹۷ سال قبل این دو جرم آسمانی به این اندازه به یکدیگر نزدیک شدند.
عتیقی ادامه داد: زاویه جدایی این دو سیاره در رویداد مقارنه به اندازه یک پنجم قطر ماه (۳۰ دقیقه کمان قوس یا نیم درجه) است که این میزان برابر ۶ درجه کمان است و برای تفکیک و مشاهده این اجرام بهتر است از ابزارهای رصدی مناسب استفاده شود.
وی خاطرنشان کرد: برجیس و کیوان در ساعت ۷ عصر اول دی ماه غروب می‌کنند و قبل از این زمان بهترین زمان برای عکاسی از همنشینی این دو جرم با تلسکوپ و یا لنزهای قدرتمند است که این تصویربرداری می‌تواند در تلفیق با مناظر طبیعی و بناهای شاخص صورت گیرد.
عتیقی همچنین یادآور شد: سال ۱۳۹۹ سال کبیسه است و افرادی که متولد ۳۰ اسفند ماه هستند، در این سال می‌توانند دقیقا مطابق با تقویم، تولد خود را جشن بگیرند و امیدوارم آخرین سال قرن حاضر سالی پر از سلامتی و شادابی برای ایرانیان باشد.