بیش از 2 سال از حادثه تلخ فروپاشی ساختمان پلاسکو می‌گذرد. راهکارها و اقدامات فراوانی در این مدت به منظور پیشگیری از بروز حوادث مشابه در سطح تهران انجام شد؛ اما آیا این اقدامات کافی بوده است؟ طبق اعلام الهام فخاری عضو شورای اسلامی شهر تهران، تا تاریخ نگارش این گزارش(تیر ماه 1398)، تنها در منطقه 12 تهران نزدیک به 200 ملک تجاری فرسوده و خطرآفرین وجود دارد. اطلاع رسانی، افزایش کنترل و نظارت بر مراکز تجاری قدیمی شهر تهران تا چه میزان اصناف و کسبه را متوجه خطرهای بالقوه مربوط به ایمنی ساختمان کرده است؟
به گزارش 55 آنلاین، در این گزارش ضمن بررسی میدانی وضعیت ایمنی برخی مراکز تجاری قدیمی شهر تهران، راهبرد ارگان‌های مربوطه در برخورد با مراکز تجاری خطرناک و ناایمن شهر تهران را پیگیری می‌کند.
به گفته غلامرضا خوش‌گفتار منفرد عضو سازمان نظام مهندسی و مشاور رییس این سازمان، از بعد از حادثه پلاسکو، نهادها و دستگاه‌های مرتبط با بحث ایمنی ساختمان از جمله شهرداری، آتش نشانی و نظام مهندسی، همکاری‌ها و پروژه‌های مشترک فراوانی را به منظور ارتقا سطح ایمنی ساختمان‌های تجاری قدیمی انجام داده‌اند.
وی با اشاره به قانون مقررات ملی ساختمان، تصریح کرد: هم اکنون تمامی سازندگان ساختمان‌های تجاری در تهران از ابتدا و شروع طراحی تا اجرای و پایان ساخت و ساز، باید تاییدیه مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی را دریافت کنند. همچنین پس از پایان کار ساخت و ساز، سازمان نظام مهندسی با صدور شناسنامه فنی-ملکی برای ساختمان‌های تجاری، تمامی موارد مربوط به ایمنی ساختمان را بررسی و در شناسنامه یاد شده ثبت می‌کند. بنابراین سازمان آتش نشانی می‌تواند در زمان بروز حادثه با استفاده از اطلاعات موجود در این شناسنامه نسبت به خدمات رسانی و امداد رسانی بهتر اقدام کند.
عضو سازمان نظام مهندسی ادامه داد: در اینجا باید به این نکته اشاره کنم که متاسفانه مراجع صدور پروانه ساختمان (شهرداری‌ها)، همکاری و تعامل کافی را با سازمان نظام مهندسی به منظور اجباری کردن دریافت شناسنامه فنی ملکی برای ملک‌هایی با مساحت کمتر از 2 هزار متر زیربنا را ندارند. اگر دریافت این شناسنامه برای سازندگان اجباری شود، به طور حتم ایمنی تمام ساختمان‌های شهر ارتقا چشم گیری می‌یابد؛ زیرا سازندگان ملزم به دریافت استانداردهای مقررات ملی ساختمان خواهند بود.
خوش‌گفتار با بیان اینکه طبق مبحث 22 مقررات ملی ساختمان، تمامی جزئیات مربوط به یک ساختمان اعم از معماری، سازه، تاسیسات برق و تاسیسات مکانیکی، حداکثر پنج سال پس از ساخت باید مورد بازرسی مهندسان دارای صلاحیت قرار بگیرد، گفت: متاسفانه این مورد هم تا کنون لازم الاجرا نیست؛ اما همین که در قانون مقررات ملی ساختمان تعریف شده، یک نکته مثبت است.
وی افزود: معتقدم اگر بستر قانونی برای اجباری شدن موارد یاد شده فراهم شود، با توجه به ظرفیت فنی سازمان نظام مهندسی استان تهران، شهر تهران می‌تواند به سمت تبدیل شدن به شهری ایمن و سبز پیش برود.
مشاور رییس سازمان نظام مهندسی در واکنش به سوالی مبنی بر استاندارد تراکم ساختمان‌های تجاری شهر تهران، گفت: همان طور که می‌دانید تدوین ضوابط شهرسازی بر عهده وزارت راه و شهرسازی و اجرای آن وظیفه شهرداری‌ها است. اما اجرای مقررات ملی ساختمان به منظور کیفی سازی ساختمان‌ها تدوین شده، بر عهده سازمان نظام مهندسی است. در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان که با عنوان الزامات معماری مشخص شده، ضوابط رعایت استاندارهای تراکم تعیین شده است؛ اما از آنجا که سازمان قدرت اجرایی ندارد، تنها کاری که می‌تواند انجام دهد، معرفی و گزارش تخلفات به مرجع صدور پروانه ساختمان(شهرداری) است. متاسفانه در سال‌های اخیر شهرداری تهران به دلیل تامین بودجه مورد نیاز خود، آن طور که باید با متخلفان مقابله یا برخورد نکرده و به جریمه نقدی بسنده کرده است.
به گفته خوش گفتار بسیاری از مراکز تجاری مرکز شهر تهران قدمتی بالاتر از 25 سال داشته و از آنجا که سازمان نظام مهندسی تنها 24 سال است که راه اندازی شده، بسیاری از این مراکز فاقد استانداردهای مقررات ملی ساختمان هستند.
بنا بر این گزارش، طبق اعلام سازمان آتش نشانی، پس از حادثه پلاسکو طرح جامع نظام بازرسی بسیار جدی‌تر از قبل در حال پیگیری است. سخنگوی سازمان آتش این درباره می‌گوید: در این طرح سازمان آتش نشانی وضعیت بیش از 1 هزار ساختمان از جمله مراکز تجاری مرکز شهر تهران را مورد بررسی قرار داد و به مراکزی که فاقد ایمنی‌های لازم و حداقلی بودند، هشدارهای لازم ابلاغ شد. همچنین در مواردی که ساختمان‌ها هشدارهای آتش نشانی مبنی بر ایمنی ساختمان خود را جدی نمی‌گیرند، مراجع قضایی آن‌ها را پلمپ می‌کنند.
جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش در گفت و گو با خبرنگار 55 آنلاین، گفت: ساختمان‌های ناایمن تهران به سه دسته‌ی کم خطر، میان خطر و پرخطر تقسیم می‌شوند. او می‌گوید تمرکز ساختمان‌های تجاری خطرناک و نیمه خطرناک در منطقه 12 و به طور مشخص محدوده بازار تهران بیش از سایر مناطق است.
ملکی با بیان اینکه در بسیاری از این مراکز تجاری قدیمی بجز بار زنده بار مرده نیز وجود دارد، گفت: در این مراکز تنها انسان رفت آمد نمی‌کند و همواره اجناسی از جمله پارچه و لباس در این ساختمان‌ها انبار شده است.
سخنگوی سازمان آتش تصریح کرد: یک ساختمان در خیابان جمهوری و پاساژ کاشانی در خیابان امیرکبیر، دو مورد از مراکز تجاری قدیمی و ناایمن تهران هستند که پس از حادثه پلاسکو هر چند تغییراتی در وضعیت ایمنی ساختمان به وجود آوردند، اما همچنان جزو ساختمان‌های میان خطر و پرخطر محسوب می‌شوند.
ملکی همچنین با بیان اینکه مبحث ایمنی بعد از حادثه پلاسکو جایگاه واقعی خود را تا حدی در میان کسبه و اصناف مختلف پیدا کرده، افزود: ساختمان علاالدین یکی از مراکزی است که بعد از حادثه پلاسکو به طور جدی نسبت به تجهیز، نوسازی و ایمن سازی ساختمان اقدام کرد و از بروز بسیاری از حادثه‌ها در این ساختمان جلوگیری شد.
بر اساس این گزارش، در بازدید خبرنگار55 آنلاین از ساختمان آلومینیوم و پاساژ کاشانی و گفت و گو با برخی کسبه این مراکز تجاری، وضعیت ایمنی این 2 ساختمان از نظر ایمنی بحرانی گزارش شده است. در مورد ساختمان آلومینیوم همان طور که می‌دانید این ساختمان از پس از انقلاب در تملک بنیاد مستضعفان قرار دارد و کسبه هر ساله ضمن عقد قرارداد با این نهاد حکومتی، موظف به پرداخت اجاره بها هستند.
به گفته یکی از کسبه این ساختمان، پیش تر تمامی هزینه‌های آب، برق، گاز و تعمیرات و نگهداری ساختمان بر عهده بنیاد مستضعفان بوده، اما چند سالی است که خود کسبه این هزینه‌ها را می‌پردازند.
او می‌گوید هر چند اجاره‌ای که بنیاد از آن‌ها می‌گیرد ناچیز است، اما نوسازی یا تجهیز ساختمان به وسایل ایمنی وظیفه صاحب ملک است نه مستاجری که در آن فعالیت می‌کند.
در گفت و گوی دیگری که خبرنگار ما با کسبه پاساژ کاشانی انجام داده است، وضعیت واحدهای این پاساژ در بحث بیمه آتش سوزی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. خوشبختانه هم در پاساژ کاشانی و هم ساختمان آلومینیوم، به طور تقریبی تمامی واحدها بیمه بوده و مشکلی از مشکلی از این بابت نیست.
بنا بر این گزارش، پاساژ کاشانی واقع در خیابان امیرکبیر، با قدمتی بیش از 50 سال، یکی از خطرناک‌ترین ساختمان‌های خیابان امیرکبیر تهران بوده که بر اساس اظهارنظر کارشناسان ایمنی ساختمان، حتی در صورت نصب سیستم اطفا حریق، این ساختمان نمی‌تواند در مقابل اتش سوزی ایستادگی کند؛ سازه ساختمان احتمالا تحمل وزن آب اضافه برای اطفای حریق را نخواهد داشت و ممکن است ساختمان بدلیل اضافه بار، در معرض آسیب باشد. با توجه به آتش سوزی اخیری که در میدان حسن آباد تهران رویداد، شاید بهتر باشد بیش از پیش به وضعیت ایمنی این نوع ساختمان‌ها رسیدگی شود؛ زیرا این احتمال همواره وجود دارد که پاساژ کاشانی به نوعی پلاسکو دوم باشد.
یونس مظلومی مدیرعامل بیمه تعاون و عضو انجمن مديران صنايع و اتاق بازرگانی، در گفت و گو با خبرنگار 55 آنلاین ، اعلام کرد: شرکت‌های بیمه‌ای که خدمت بیمه آتش سوزی(بیمه آتش سوزی شامل سیل، زلزله و ... می‌شود) ارائه می‌دهند، قیمت‌های بسیار پایینی را به منظور توسعه و فراگیر شدن بیمه در سطح کشور به مشتریان پیشنهاد می‌کنند. با این وجود هنوز ضریب نفوذ بیمه آتش سوزی در ایران به ویژه در مراکز تجاری به حد مطلوب نرسیده و بسیاری از مراکز تجاری کشور از بیمه آتش سوزی استفاده نمی‌کنند.
وی درباره نحوه قیمت گذاری بیمه‌های آتش سوزی برای مراکز تجاری گفت: مبنای قیمت گذاری بیمه آتش سوزی، متناسب با نوع فعالیت واحد تجاری است. به عنوان مثال نرخ بیمه نامه در صنف تولید پارچه یا پوشاک با صنف فروش لوازم یدکی خودرو متفاوت است.
مدیرعامل بیمه تعاون ادامه داد: اگر ساختمان متقاضی بیمه آتش سوزی دارای استانداردهای لازم ایمنی باشد _به عنوان مثال شناسنامه فنی ملکی سازمان نظام مهندسی را دریافت کرده باشد_ شرکت‌های بیمه‌ای به منظور تشویق و ترغیب آن‌ها به بیمه کردن ساختمان خود، تخفیف‌هایی برای آن ساختمان لحاظ خواهند کرد.
بنا بر این گزارش، همان طور گفته شد شرکت‌های بیمه نیز اقداماتی به منظور ترقیب ساختمان‌ها برای بیمه کردن خود انجام داده‌اند. حال باید دید آیا با این وجود شاهد تغییر در وضعیت ایمنی ساختمان‌های تجاری شهر تهران، نوسازی بافت فرسوده یا دست کم کاهش حوادث ساختمانی در تهران خواهیم بود یا خیر؟