عصر ایران- مجمع فرهنگیان ایران اسلامی در آستانۀ آغاز سال جدید تحصیلی و دربارۀ مسایل آموزش و پرورش در ایران بیانیه ای تحلیلی منتشر کرد.
متن کامل بیانیه از این قرار است:
وزارت آموزش و پرورش در روزهای اخیر با معرفی جناب آقای محسن حاجی میرزایی به عنوان گزینه وزارت از سوی ریاست محترم جمهوری و کسب رای اعتماد بالا از سوی مجلس شورای اسلامی، با انرژی و توان بالاتری به استقبال مهر ماه می رود.
اگرچه آموزش و پرورش با مشکلات و چالش های فراوانی در طول سال های گذشته مواجه شده ولی حضور یک مدیرباتجربه که همکاری نزدیکی با تمامی اعضای هیات دولت داشته و همچنین مورد اعتماد اکثریت قابل توجهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرارگرفته ، می تواند به عنوان نقطه قوتی برای نظام آموزشی کشور باشد تا در پرتو چنین اجماعی، اراده محکمی شکل بگیرد که امکان بسیج ظرفیت های سیاسی و اجتماعی پیرامون نیازهای آموزش و پرورش را افزایش داده و اعتماد عمومی به مدیران و عملکرد نظام آموزشی را ارتقاء دهد.
جشن اول مهر
بدون تردید اول مهر هر سال پرتحرک ترین وهیجان انگیزترین روز در ایران است ، 14 میلیون دانش آموز و یک میلیون معلم و قریب به 30 میلیون نفر از اولیا، چرخ بزرگترین دستگاه انسان سازی کشور را برای یک سال تحصیلی دیگر به حرکت در می آورند. حضور ریاست محترم جمهوری و اعضای هیات دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مدارس مختلف کشور و با شکوه برگزار کردن مراسم روز اول مهر، حاکی ازاهمیت آموزش کودکان و نوجوانان و آینده سازان کشور می باشد.
در اولویت قرارگرفتن آموزش و پرورش
آموزش و پرورش زیربنایی ترین نهاد کشور است که هزینه کردن در آن به منزله سرمایه گذاری برای وضعیت حال و آینده کشور است چرا که نمی توان آموزش و پرورش ضعیف و ناکارآمدی داشت و همزمان به درجات بالایی از توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دست یافت.
بنابراین نظام و دولت باید نگاه خود را به نهاد آموزش و پرورش متحول سازند. در حال حاضر کمتر ناظر واقع‌بینی می تواند این واقعیت تلخ را نادیده بگیرد که آموزش و پرورش در زمره اولویت های مهم دولت هانبوده است.
در ابتدای دولت یازدهم، راهبرددولت این بود که از طریق تنظیم مناسبات خارجی و رفع تحریم ها می توان مشکلات کشور را حل کرد. لذا با عطف توجه گسترده به مسائل دیپلماسی و سیاست خارجی،نگاه دولت به برخی از مسائل مهم داخلی نظیر آموزش و پرورش از اولویت اصلی خارج گردید و یا حتی باکم توجهی روبرو شد.
به نظرما، امروز آموزش و پرورش جزء مصلحت های ملی مهم کشور است ما به عنوان یک تشکل سیاسی در شرایط حساس فعلی به دنبال تحقق مصلحت حزبی و حتی گفتمانی خود نیستیم بلکه به دنبال امید آفرینی در جامعه و حفظ روحیه ملی هستیم و براین باوریم که برای ارتقای امید اجتماعی،تنها تمرکز بر پروژه های اقتصادی، عمرانی و زیرساختی که امکان افتتاح فوری و مشهود را در کوتاه مدت و میان مدت دارند کفایت نمی کند ،بلکه دولت باید توجه ویژه به ارتباط قوی با بدنه جامعه به ویژه قشر عظیم فرهنگیان به عنوان گروه مرجع جامعه داشته باشد.
امروز در حالی که در دو سال پایانی دولت قرار گرفته ایم علیرغم تمامی فشارها و محدودیت هایی که داریم جامعه گسترده فرهنگیان انتظار دارد که آموزش و پرورش در اولویت قرار گیرد. در اولویت بودن، فقط افزایش حقوق فرهنگیان نیست بلکه دولت باید نشان دهد که تمرکز بیشتری روی آموزش و پرورش دارد و این موضوع برایش اولویت دارد.
فرهنگیان و ذینفعان آموزش و پرورش به خوبی میزان توجه و اولویت دولت را تشخیص خواهند داد. بنابراین در دو سال باقیمانده دولت حتی اگر توان مالی و بودجه ای بالایی برای تحول در آموزش و پرورش نداشته باشد حداقل اراده خود را برای توجه به مسائل و چالش ها نشان دهد.
برای هر حرکت تحولی تاثیرگذار دو سال زمان کمی نیست خیلی از نقاط عطف تاریخ و چرخش های بزرگ در زمان بسیار کوتاه تری صورت گرفته است. مسئله ما فعلا زمان کم یا زیاد نیست بلکه اراده و باور به اینکه می توان کاری کرد مهمتر است. جامعه عظیم فرهنگیان نیاز به نگاه عمیق و نظامند و باور به تغییر وضعیت موجود از سوی مسئولان ارشد دارد. البته همه مسائل آموزش و پرورش به سرعت و در طول مدت کوتاهی قابل حل نیستند اما اقدام برای اصلاح امور وبهبود آن در این مدت هم امکان پذیراست.
توجه بیشترو پرداختن به مسائل و موضوعات آموزش و پرورش در جلسات هیات دولت می تواندبخشی ازکاستی هاوعقب ماندگی های گذشته راجبران کندبه عنوان مثال در اکثر مناسبت ها و وقایع مهم کشوربه آموزش و پرورش و وزیر آن کم توجهی می شود،اصلاح رفتارها و نگرش های اعضای دولت و نوع نگاه و رویکرد آنها به نهاد آموزش و پرورش می تواندبه ارتقاء جایگاه آن کمک نماید .امید است که دولت به ویژه شخص ریاست محترم جمهوری با اصلاح رویه موجود تلاش و اهتمام ویژه خود را برای تغییر رویکرد نسبت به نظام آموزش وپرورش، مبذول نمایند.
نیروی انسانی
کم توجهی به شان و منزلت معلمان، بزرگترین چالش نظام آموزشی در طول سالهای گذشته بوده و هست که مسئله چالش نیروی انسانی هم به عنوان یک معضل بزرگ به این موارد اضافه شده است. بسیار مایه تاسف است که در کشوری که سالانه یک میلیون دانشجوی جدید در دانشگاههایش پذیرفته می شوند.
نظام آموزشی آن از کمبود معلم رنج می برد و حرفه ای ترین و ماموریت گراترین دانشگاهش ،که دانشگاه فرهنگیان باشد، با کمبود شدید استاد و فضای آموزشی مواجه است وگسترش بی رویه پردیس های آن فقط روند بی کیفیتی در آینده نظام آموزشی را تشدید می کند.
چرا در کشور هم افزایی لازم وجود ندارد که از ظرفیت عظیم نظام آموزش عالی برای جذب دانشجوی تربیت معلم استفاده شود تا آموزش و پرورش هرساله به جذب نیروهای غیر تخصصی و ناکارآمد اقدام نکند؟
واقعا روشن نیست چرا دولت محترم کمبود 300 هزار معلم آموزش و پرورش در سه سال آینده را از ظرفیت موجود نظام آموزش عالی کشور منطبق با استانداردهای تربیت معلم جبران نمی کند؟
آیا این موضوع از مصادیق مشخص عدم برنامه ریزی و نبود تلاش مناسب در دولت نیست؟! دانشگاه فرهنگیان که فارغ التحصیلان آن می بایست نسل آینده کشور را تربیت نمایند نباید به مثابه یک جزیره جدا افتاده از سایر دانشگاه‌های کشور باشد.
چرا این دانشگاه به لحاظ رتبه و جایگاه، حداقل در بین 20 دانشگاه برتر کشور نیست و چرا باید نسبت استاد به دانشجو در آن یا به 50 باشد؟
آیا با این نسبت استاد به دانشجو می توان انتظار خروجی معلم حرفه ای و با کیفیت داشت؟ فضای فرهنگی وسیاسی بسته ومحدود درپردیس های دانشگاه فرهنگیان نمی تواند معلمانی تربیت کندکه بتوانندبه نیازهای علمی ،آموزشی وتربیتی دانش آموزان پاسح دهند.
اتفاقات اخیردربرخورد بایکی ازکارکنان دانشگاه فرهنگیان به خوبی جایگاه نازل علمی وفرهنگی متولیان آن رانمایان نمودمتاسفانه درسال های اخیراین دانشگاه به منبع توزیع امتیازمادی ومعنوی برای گروهی خاص تبدیل شده که باپنهان کردن خوددرپشت عناوین مقدس به دنبال استفاده ازمواهب مادی هستندوعملادانشگاه راسنگری بر ای مبارزه بادولت مستقرنموده اند.
بنابراین نظام آموزش عالی کشور و کل دولت باید به این موضوع حساسیت داشته باشد و توان و انرژی ویژه برای این بخش بگذارد.
همانطور که صنعت، کشاورزی و نفت مورد توجه جدی نظام آموزش عالی کشور است، باید تربیت معلم هم در صدر اولویت های نظام آموزش عالی کشور قرار گیرد. لذا نوع نگاه به تربیت معلم به عنوان یک بسته آموزشی باید مورد بازنگری قرار گیرد. این چگونه برنامه ریزی آموزش عالی است که سالانه یک میلیون نفر از دانشگاهها فارغ التحصیل می شوند ولی نظام آموزش عالی نمی تواند منطبق با استانداردهای تربیت معلم، سالی 100 هزار نیروی با کیفیت تربیت و تحویل آموزش و پرورش نماید؟!! اینکه گفته شود این موضوع صرفا وظیفه آموزش و پرورش است و سایر بخش ها از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دخالتی در این موضوع ندارد قابل قبول نیست .دولت به عنوان یک مجموعه حاکمیتی باید برای حل مشکل کمبود معلم در نظام آموزش و پرورش برای 2 الی 4 سال آینده برنامه ریزی دقیق و حساب شده داشته باشد.
ارتقای منزلت و معیشت معلمان
یکی از مهمترین و اصلی ترین اولویت های وزارت آموزش و پرورش، ارتقای معیشت و منزلت معلمان است. آموزش و پرورش در شرایط خطیر و پیچیده امروز کشور نیاز به آرامش و ثبات دارد.
نپرداختن بدهی ها و معوقه های فرهنگیان بسترساز برخی اقدامات غیر متعارف و آرامش زدا در آموزش و پرورش است که انتظار می رود دولت محترم به صورت شفاف بدهی ها و معوقات قبلی آموزش و پرورش را که پرداخت آنها اجتناب ناپذیر است و به نوعی تعویق آنها مرتبا دامنه و عمق نارضایتی ها را افزایش می دهد تسویه نماید. بنابراین دولت و حاکمیت می بایست در سال جدید تحصیلی در صدد جبران نواقص و کمبودهای گذشته برای معلمان و نظام آموزش و پرورش برآیند و این موضوع را در ردیف الویت های مهم خود قرار دهند.
البته روشن است که با توجه به تحریم های گسترده و فشارهای بین المللی وسعت عمل دولت برای افزایش مستقیم حقوق معلمان زیاد نیست اما همین وضعیت جدید و وجود فشارها و کمبودهای فعلی می تواند فرصتی برای تغییر وضعیت معلمان درنظر گرفته شود.
فرهنگیان به عنوان یک قشر پیشرو و مرجع جامعه همواره در طبقه متوسط جامعه قرار داشته اند اما در اثر توجه ناکافی به وضعیت معیشتی و منزلتی آنها، بیم خارج شدن آنها از طبقه متوسط جامعه و افتادن آنها به طبقه پایین وجود دارد که نتیجه بلافصل این روند، ضعف شدید جامعه مدنی و گسترش جریانات پوپولیستی در کشور است به ویژه آنکه با توجه به انتخابات های متعدد در کشور در صورتی که لایه های پایین جامعه فربه تر شود و صدای آنها توسط دولت و حاکمیت شنیده نشود خطر به قدرت رسیدن پوپولیست ها بیشتر نمایان می شود.
لذا حمایت و ارتباط سازمان یافته با معلمانی که در دهک های پایین جامعه قرار دارند باید در الویت کاری وزیر جدید آموزش و پرورش قرار گیرد. افزون براین اجرای دقیق و کامل طرح رتبه بندی معلمان با ارایه لایحه به مجلس شورای اسلامی و اختصاص بودجه مناسب به آن در بودجه سال آینده از خواسته های بحق فرهنگیان سراسر کشوراست.
القای ناکارآمدی نظام آموزشی
در حال حاضر مهمترین چالش پیش روی وزارت آموزش و پرورش القای ناکارآمدی نظام آموزشی در اثر بازتولید کردن و تعمیق بی عدالتی آموزشی و همچنین ناامیدی مردم و ذینفعان از بهبودی وضعیت آموزش و پرورش است بنابراین در فرصت دو سال باقیمانده و با توجه به فرصت حضور آقای حاجی میرزایی که سابقه حضور فعال و موثر در هیات دولت و تعامل با وزارتخانه هارا دارد، باید تمامی ظرفیت ها و امکانات موجود را برای حل چالش ها و معضلات موجود به کارگرفت ودرجهت توسعه عدالت آموزشی وکاهش تنوع مدارس اقدام نمود. درسال های گذشته باابداع مدارس خاص اصل مترقی آموزش رایگان مخدوش شده وعملاکمتردانش آموزی بدون پرداخت پول می تواندتحصیل کند. باپیشوندوپسوندهای ظاهراقانونی، مدارس دولتی ازدسترس عموم مردم خارج شده وبادریافت هزینه های غیرقانونی درواقع مدارس دولتی حکم کیمیاراپیدا کرده است.آنچه درقوانین آمده مشارکت داوطلبانه وغیراجباری اولیابه مدرسه است ،درحالی است که این امربه پوستین وارونه تبدیل شده است.
خروج آموزش و پرورش از روزمرگی
تجربه ناموفق ورود وزیران و مدیران ارشد گذشته به مسائل جاری و اجرایی خرد آموزش و پرورش نشان داده که جایگاه و نقش مواضع و رویکردهای راهبردی در آموزش و پرورش به شدت تنزل یافته است لذا از وزیر جدید که سابقه فعالیت در امور استراتژیک را در سطح کلان کشور دارد انتظار می رود رویکرد و نگرش استراتژیک خود را در قبال مسائل کلان آموزش و پرورش تقویت کند و از افتادن در دام روزمرگی و مسائل اجرایی جاری خودداری نماید تا بتواند آموزش و پرورش را به جایگاه اصلی و واقعی خود برگرداند.
کاهش اقتدار وزارت آموزش و پرورش
در طول دو دهه گذشته پیوسته از اقتدار وزارت آموزش و پرورش کاسته شده و بیشترین چالش را دراین ارتباط دولت و مجلس ایجاد کرده اند بطوری که دولت با عدم ثبات و تغییرات پی در پی از اقتدار وزیر و وزارت آموزش و پرورش کاسته است و نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم با دخالت های فزاینده در روند عزل و نصب های مدیران حوزه انتخابیه خود، به تضعیف جایگاه وزارتخانه کمک کرده اند. ادامه وضعیت موجود، جایگاه و منزلت آموزش و پرورش و به تبع آن معلمان را روز به روز بیشتر تضعیف خواهد کرد. بنابراین از وزیر جدید انتظار می رود در جهت تصحیح روند ناصواب گذشته از اقدامات و عملکرد خود شروع نموده و مانع از دخالت نهادهای بیرونی در روند فعالیت های جاری وزارت آموزش و پرورش شود.
ارتباط با جامعه فرهنگیان و ذینفعان آموزش و پرورش
از وزیر آموزش و پرورش انتظار می رود که در ارتباط ستاد و مدیریت کلان و میانی آموزش و پرورش با بدنه معلمان و اولیا دانش آموزان و دیگر ذینفعان را تقویت کند چون دولت همواره خود را در برج عاج و در سطح بالا تصور کرده و نمی تواند صحبت و گفتگوی برابر با جامعه ذینفعان را داشته باشد.
بی اعتمادی در درون جامعه گسترده فرهنگیان و همچنین ذینفعان آموزش و پرورش افزایش یافته، لذا ضرورت دارد که از ظرفیت رسانه ها به ویژه صداوسیما در جهت اقناع و آگاه سازی استفاده بهینه صورت گیرد. تلویزیون یک ظرفیت بزرگ برای آموزش و پرورش است، باید آموزش و پرورش و تلویزیون یک آشتی تمام عیار با یکدیگر داشته باشند تا ارتباط با توده مردم که ذینفعان اصلی آموزش و پرورش هستند بیشتر گردد و سرمایه اجتماعی در نظام بنیادین و اساسی آموزش و پرورش ارتقا یابد.
علاوه براین، حضور و فعالیت آموزش و پرورش در فضای مجازی ،که خودرا به عنوان یک واقعیت انکارناپذیر بر جامعه تحمیل کرده، باید حساب شده وموثرباشد. فضای مجازی پیرامون موضوع آموزش و پرورش و دغدغه ها و چالش های آن رهاشده و نامتوازن است. باید وزارت آموزش و پرورش با تعامل و ارتباط فعال با کلیه فعالان فضای مجازی، ظرفیت این بستر را در خدمت اهداف و فعالیت های موثر نظام آموزشی سازماندهی کند.
استفاده از ظرفیت منتخبین فرهنگیان سراسر کشور در انتخابات شورای عالی آموزش و پرورش و صندوق ذخیره فرهنگیان
یکی از اقدامات قابل دفاع وزیر سابق آموزش و پرورش برگزاری دو انتخابات برای تعیین نمایندگان فرهنگیان سراسر کشور در صندوق ذخیره فرهنگیان (انتخاب 83 نفر) و شورای عالی آموزش و پرورش (انتخاب 163 نفر) بوده است که متاسفانه از این ظرفیت های ایجاد شده به نحو مطلوبی استفاده نشده بطوری که هنوز با گذشت جهارماه از انتخاب سه عضو شورای عالی آموزش و پرورش با رای فرهنگیان سراسر کشور علی رغم انجام کلیه امور اداری مربوطه هنوز ابلاغ این سه منتخب فرهنگیان صادر نشده و شروع به کار نکرده اند این در حالی است که طبق وعده وزیر سابق قرار بر این بوده که از ظرفیت هر 163 نفر در فعال سازی کمیسیون های تخصصی ذیل شورای عالی آموزش و پرورش و شورا های آموزش و پرورش استان ها و شهرستان ها استفاده بهینه صورت پذیرد.
ضعف درقدرت چانه زنی
اگرچه نیروهایی زیادی از درون آموزش و پرورش به لایه های مختلف نظام سیاسی وارد شده اند ولی هنوز آموزش و پرورش لابی قدرمندی در حاکمیت ندارد و مسئولان ارشد عمدتا در مواضع اعلامی خود جنبه حمایت از آموزش و پرورش و معلم را برجسته می کنند ولی در عرصه اعمال سیاست ، فعالیت ها، برنامه ها و موضوعات دیگر را در اولویت قرار می دهند.
در عرصه رسانه و مطبوعات هم جریان های قوی برای حمایت معلم و آموزش و پرورش وجود ندارد . معلمان جوان و فعال باید دست به قلم برده و در مطبوعات قلم بزنند تا هویت معلمی به جایگاه اصلی خود بازگردانده شود.
در حال حاضر، بیشترین تلاش افراد موثر و صاحب قلم در عرصه آموزش و پرورش معطوف به نقد تحولات درون وزارتخانه و تاثیرگذاری بر قشر معلم و دانش آموز است در حالی که لابی گری معلمان باید به تاثیرگذاری بر روی سایر اقشار به ویژه ،بروکرات ها و سیاستمداران متمرکز شود تا بستر تغییر شرایط موجود به نفع نهاد آموزش و پرورش به وجود آید.
ارتقای کیفیت آموزشی
از وزیر جدید انتظار می رود تمرکز و توجه جدی بر ارتقاء کیفیت آموزشی و مدرسه محوری داشته باشد. بی عدالتی آموزشی مهمترین و نزدیکترین تهدید فراروی نظام آموزشی است که به صورت سیستماتیک خود را در قالب ها و شکل های مختلف در درون نظام آموزشی کشور بازتولید می کند.
وزارت آموزش و پرورش باید در دو سال باقیمانده، کارآمدی خود را در تقویت کیفیت آموزشی به ویژه در مدارس دولتی نشان دهد. در حال حاضر نیاز جدی است که دولت دستاورد ملموس و مشخصی در جهت تقویت عدالت آموزشی داشته باشد. به طوری که هم باید اصلاحات ساختاری در درون نظام آموزشی و نظام کنکور صورت گیرد و هم در جهت افزایش توانمندی معلمان مدارس دولتی و کیفیت آموزشی دانش آموزان این مدارس گام های جدی برداشته شود.
اقتصادآموزش وپرورش
در سال های گذشته همواره نام آموزش وپرورش باکسری بودجه و بدهی های ریز و درشت به معلمان همراه بوده است، این درحالی است که دولت ومجلس همواره ادعای توجه به آموزش وپرورش راداشته اند.در دهه های پیش کمتر شنیده و یا دیده شده که مطالبات فرهنگیان بدون تاخیر پرداخت شود.
همیشه این سئوال را فرهنگیان از خود می پرسند که آیا امکان تصویب بودجه بدون کسری برای آموزش وپرورش وجو‌دندارد؟
اکنون که آقای طیب‌نیا وزیر خوش‌نام و کاردان پیشین اقتصاد به عنوان مشاور اقتصادی آقای حاجی میرزایی منصوب شده اند، آیا امکان حرکت در جهت بودجه بدون کسری در آموزش وپرورش فراهم خواهدشد؟
اگر همین یک دستاورد با حضور آقای طیب‌نیا در آموزش وپرورش ممکن گردد، مسلما دستاورد کمی نخواهد بود. امید است که در پرتو نگاه منطقی و صحیح نظام و دولت به نهاد آموزش و پرورش به عنوان زیربنایی ترین نهاد توسعه همه جانبه و پایدار کشور نسلی دیندار، آگاه، مسئولیت پذیر و قانون گرا برای آینده کشور تربیت کرد.