در بسیاری از متن‌های کهن ایران از جمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید و در برخی دیگر از متن‌ها، کیومرث به عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی شده‌است.
برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهد. این روایت‌ها بیانگرآن است که، رواج نوروز در ایران به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل بازمی‌گردد. همچنین در برخی از روایت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام برده شده‌است.
منطقه‌ای که در آن جشن نوروز برگزار می گردید، امروزه شامل چند کشور می‌شود که همچنان در این کشورها جشن گرفته می‌شود. برخی از آئین‌های نوروز در این کشورها با هم متفاوتند. برای نمونه در افغانستان سفره هفت‌میوه می‌چینند؛ اما در ایران سفره هفت سین می‌اندازند. شباهت و نزدیکی آیین‌های نوروز در جمهوری آذربایجان به آئین های نورز ایران بیش از دیگر کشورهاست.
جغرافیای نوروز با نام نوروز یا مشابه آن، سراسر خاورمیانه، بالکان، قزاقستان، تاتارستان، در آسیای میانه چین غربی (ترکستان چین)، سودان، زنگبار، در آسیای کوچک سراسر قفقاز تا آستراخان و نیز آمریکای شمالی، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، بوتان، نپال و تبت را شامل می‌شود.
اما؛ امروز با ثبت جهانی نوروز درآثار ناملموس یونسکو گستره گرامی داشت این جشن جهانی است و به نوعی تمام مردم جهان در این جشن ۳ هزار ساله سهیم هستند.
نوروز یکبار در سال ۸۸ با حضور هفت کشور و پس از آن در سال ۹۵ با افزایش اعضا و رسیدن به ۱۲ کشور در یونسکو به ثبت جهانی رسید و پس از آن همه ساله در مقر سازمان ملل، نوروز جشن گرفته می شود.
درست است که دیگرنوروز به یک ملت و یک کشور متعلق نیست اما نباید فراموش کرد که محوریت ثبت پرونده جهانی نوروز با ایران است.
اما ایران از نوروز چگونه بهربرداری فرهنگی و اقتصادی کرده است؟
به زعم بسیاری از فعالان گردشگری در کشور از زمانی که نوروز به ثبت جهانی رسیده است بسیاری از علاقه مندان به فرهنگ و تاریخ ایران تمایل به دیدار از آئین های نوروزی خواستار حضور دراین ایام در ایران هستند اما به دلیل افزایش سفرهای داخلی و آماده نبودن بسیاری از زیر ساخت های گردشگری نمی توان از آنها به خوبی میزبانی کرد.
اما؛ آنچه که مهمتر از آماده نبودن زیر ساخت های گردشگری به چشم می آید این است که نوروز جشنی خانوادگی است و کمتر بصورت جشن های عمومی و کارناوال های شادی و هنری در معابر بصورت برنامه ریزی شده و هدفمند برای جذب گردشگران خارجی برگزار می شود.
هرچند مدتی است که برخی از شهرداری ها و سازمان گردشگری استانها برای ایجاد نشاط و طراوات در سطح جامعه درصدد برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های فرهنگی و هنری بوده و یا با ایجاد نوروزگاه ها در مبادی ورودی و خروجی شهرها تلاش می نمایند تا اوقات فراغت، شادی و نشاط در جامعه را برای هموطنان به ارمغان اورند و برای مخاطبان خارجی خود نیزبرگزاری این جشن جهانی را به رخ بکشند. که درجای خود ستودنی است، اما قابل پیش بینی وبرنامه ریزی بلند مدت برای معرفی و اطلاع رسانی نیست.
بطور معمول برنامه های این نوروزگاه ها که عمدتا رایگان است از قصه گویی و بازگویی ریشه تاریخی نوروز گرفته تا برگزاری جنگ های شادی و موسیقی و مسابقه؛ پهن کردن سفره های هفت سین در مراکز عمومی بویژه هتل ها و مراکز تفریحی همزمان با نوروز آغازگر رستاخیز طبیعت، رویش و زایش باغ و بوستان در سراسر کشور مان ایران است،ولی نباید فراموش کرد که این رویداد تاریخی و جهانی ظرفیتی کم نظیر برای گردشگری در تمام شهرهای میهن عزیزمان محسوب می گردد که نیازمند برنامه های موثر و بلند مدت است.»
* حسن تقی زاده انصاری، مدیرعامل شرکت هلدینگ گردشگری مارکوپولو