مسیر دستیابی به پوستی شاداب و درخشان با چالش های بسیاری همراه است. آکنه یکی از مشکلات شایع پوستی است که به دلایل مختلف مانند عدم تعادل هورمون ها، ژنتیک، رژیم غذایی و بهداشت شخصی شکل می گیرد.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "نیو هلث ادوایزر"، در میان این دلایل، نوسانات هورمونی، به ویژه تستوسترون، اغلب مقصر اصلی محسوب می شوند. آیا تستوسترون به واقع موجب آکنه می شود؟ این اتفاق چگونه رخ می دهد؟ در ادامه با پیوند بین این هورمون و بروز آکنه بیشتر آشنا می شویم.
پیش از ارائه پاسخ مناسب به این که آیا تستوسترون موجب آکنه می شود، آشنایی با خود این هورمون ضروری است.
سیستم غدد درون ریز بدن انسان از غدد مختلفی تشکیل شده که حدود 10 نوع هستند. این غدد مسئولیت ترشح هورمون هایی خاص را بر عهده دارند که به تحریک و بهبود فرآیندهای مختلف در بدن کمک می کنند. غده آدرنال یکی از این غدد است که وظیفه اصلی آن تولید آندروژن هاست. تستوسترون یک آندروژن مهم در مردان محسوب می شود. این هورمون مسئولیت توسعه ویژگی های جنسی مردانه را بر عهده دارد. اگرچه تستوسترون یک هورمون مردانه در نظر گرفته می شود، اما به مقدار کم ممکن است در زنان نیز وجود داشته باشد.
تستوسترون به تنهای موجب بروز آکنه در پوست نمی شود. با این وجود، میزان بیش از حد این آندروژن می تواند شدت آکنه را افزایش دهد. این آکنه مرتبط با تستوسترون ممکن است هم در مردان و هم زنان مشاهده شود.
تستوسترون چگونه بر آکنه تاثیر می گذارد؟ حضور آندروژن های متعدد در بدن به تحریک غدد چربی پوست یا سباسه که زیر پوست قرار داشته و به عنوان پایه فولیکول مو عمل می کنند، کمک می کند. این تحریک تولید ماده ای روغنی به نام سبوم یا چربی پوست را موجب می شود که پوست را سالم و نرم نگه می دارد. زمانی که سبوم بیش از حد تولید می شود، این شرایط می تواند به مسدود شدن منافذ پوست با ذراتی مانند چربی، سلول های مرده پوست و گرد و غبار منجر شود. حضور باکتری ها در این منافذ مسدود شده به تشکیل جوش منجر خواهد شد.
این تغییرات هورمونی در زمان بلوغ رایج هستند که طی آن سطح تستوسترون در یک نوجوان می تواند به واسطه عوامل استرس‌زا و موقعیت های مختلف زندگی افزایش یابد. این شرایط تولید سبوم را تحریک خواهد کرد که شدت و تکرر آکنه را افزایش می دهد.
به گفته موسس ملی سلامت آمریکا، سطوح عادی تستوسترون برای مردان در دامنه 300 تا 1,200 نانوگرم در هر دسی لیتر است، در شرایطی که این دامنه برای زنان حدود 30 تا 95 نانوگرم در دسی لیتر است. زمانی که سطوح تستوسترون از این دامنه بیشتر می شود به معنای تولید بیش از حد این هورمون است. تولید بیش از حد تستوسترون ممکن است به واسطه عوامل زیر رخ دهد:
اختلالات در غده آدرنال ممکن است بر تولید تستوسترون تاثیرگذار باشند. هایپرپلازی مادرزادی آدرنال یک شرایط رایج آدرنالی است که به واسطه تولید کم آلدوسترون و کورتیزول در بدن رخ می دهد. کمبود این هورمون ها به بدن اجازه تولید بیش از حد نیاز تستوسترون را می دهد.
تشکیل تومور در غده آدرنال نیز می تواند بر سطوح تستوسترون در بدن تاثیرگذار باشد. این شرایط به ترشح مقادیر بیشتر از هورمون های مردانه در بدن منجر می شود.
کم کاری تیروئید شرایطیست که به واسطه ترشح ناکافی هورمون های تیروئید از غده تیروئید رخ می دهد. هورمون هایی که توسط تیروئید تولید می شوند در تبدیل کلسترول به پروژسترون در بدن نقش دارند. این تبدیل از بروز آکنه پیشگیری می کند.
پُرمویی یا هیرسوتیسم شرایطی است که بیشتر در زنان دیده می شود. افراد مبتلا به این شرایط با رشد مو در صورت، سینه، و پشت خود مواجه می شوند. میزان رشد مو به ژنتیک فرد بستگی دارد. با این وجود، این شرایط ممکن است به واسطه سطح نامتعادل هورمون های آندروژن در بدن نیز رخ دهد.
به گفته انجمن شیمی بالینی آمریکا، برخی انواع سرطان موجب تولید سطوح نامتعادل تستوسترون می شوند. تشکیل تومور در اندام های تنظیم کننده هورمون موجب تولید تستوسترون بیشتر از نیاز بدن می شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک شرایطی است که می تواند هم دلیل و هم اثر سطوح بالای تستوسترون در زنان باشد. عدم تعادل هورمون های زنانه، از جمله استروژن و پروژسترون، بدن را به تولید تستوسترون بیشتر وادار می کند. این شرایط تراکم هورمونی را افزایش داده و به بی نظمی هایی مانند چرخه قاعدگی غیرعادی و ناباروری در زنان منجر می شود.
بلوغ زودرس می تواند با سطوح بالای تستوسترون مرتبط باشد. بلوغ زودرس زمانی رخ می دهد که یک پسر با رشد مو در صورت، زیر بغل، یا بخش شرمگاهی و دیگر تغییرات جسمانی پیش از نه سالگی مواجه می شود.
سطوح بالای تستوسترون ممکن است به واسطه استفاده از مواد مخدر، استروئیدهای آنابولیک، و داروهای دیگر رخ دهد. زنانی که از کلومفین برای تشویق تخم گذاری استفاده می کنند یا روش های درمانی شامل استفاده از استروژن را دنبال می کنند، ممکن است دارای سطوح بالاتر تستوسترون باشند. مردان و زنانی که از داروهای ضد تشنج یا آرام بخش استفاده می کنند نیز ممکن است دارای سطوح بالاتر تستوسترون در بدن خود باشند.
مصرف مکمل های دارای ویتامین D و روی ممکن است سطح تستوسترون را در بدن افزایش دهد. توجه به رژیم غذایی برای حصول اطمینان از مصرف این مواد مغذی به میزان کافی اهمیت دارد.
شما می توانید به علائمی که در ادامه به آنها اشاره شده است، توجه داشته باشید. افزایش سطوح تستوسترون در مقایسه با سطوح عادی ممکن است با بروز برخی علائم همراه باشد.
سطوح بالای تستوسترون در مردان می تواند به تغییرات جسمانی و احساسی زیر منجر شود:
- افزایش وزن
- بروز آکنه
- پوست چرب
- طاسی
- رشد غیرعادی موی صورت
- بم شدن صدا
- کوچک شدن بیضه ها
- میزان کم اسپرم
- میزان بالای سلول های خون
- افت شناختی
- قضاوت ضعیف
- پرخاشگری و رفتار مخاطره آمیز
- نوسانات خلقی شدید
سطوح بالای تستوسترون در زنان می تواند به تغییرات جسمانی و احساسی زیر منجر شود:
- رشد بیش از حد موی بدن
- رشد غیرعادی موی صورت
- بروز آکنه
- طاسی
- بزرگ شدن کلیتوریس
- کوچک شدن اندازه پستان
- افزایش توده ماهیچه ای
- بم‌تر شدن صدا
- چرخه قاعدگی نامنظم
- میل جنسی کم
- نوسانات خلقی
برخی موارد عدم تعادل یا سطوح بالای تستوسترون در زنان ممکن است به شرایط جدی‌تر مانند ناباروری یا چاقی منجر شود.