گیاهان دارویی عرصه ای بزرگ برای فعالیت جوانان و متخصصان ایرانی است، این عرصه فضایی برای تولید و توسعه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی برای آنها فراهم کرده است. عرصه ای که می تواند ثروتی بزرگ و قابل توجه برای کشور به ارمغان بیاورد و اقتصاد کشور را رونق دهد.
برخلاف تصور عموم که استفاده از گیاهان دارویی برای بدن و سلامتی ضرر ندارد، مصرف نابجا و بیش از اندازه آن نیز می تواند مضراتی برای سلامتی داشته باشد، در همین زمینه وجود یک راهنمای موثق و قابل اعتماد یک نیاز اساسی است که خوشبختانه عده ای با دغدغه سلامتی مردم، اقدام به تالیف یا ترجمه کتاب هايي برای راهنمایی مصرف کنندگان داروهای گیاهی کرده اند.
احسان مقدس عضو کارگروه دامپزشکی ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی از جمله افرادی است که دست به ترجمه برخی کتب در این زمینه زده است که این ترجمه ها در اختیار دانشجویان، اساتید و علاقه مندان به این عرصه قرار گرفته است.
این محقق گیاهان دارویی در خصوص این صنعت بزرگ، می گوید: با توجه به اینکه سازمان بهداشت جهانی از آغاز هزاره سوم به این طرف توجه خاصی را به طب سنتی کشورهای مختلف و طب مکمل و یا درمان مکمل داشته است، البته قابل ذكر است كه سياست هاي كلان جمهوري اسلامي ايران نيز در راستای همين سیاست سازمان بهداشت جهانی است و خوشبختانه ما زودتر از آنها و قبل از سال 2000 تقریبا در دهه 70 تلاش های زیادی برای احیا طب سنتی انجام داديم و از آن سال به بعد وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی توجه خاصی را به طب سنتی مبذول کرد و دانشکده های متعدد طب سنتی برای تدریس دکترای تخصصی (PHD) در استانهای مختلف کشور تشکیل داد.
به گفته وی، در حال حاضر در ایران، 6 دانشکده طب سنتی داریم به این شکل که وقتی دانشجو در پزشکی عمومی فارغ التحصیل می شود و دکترای عمومی می گیرد می تواند در رشته طب سنتی هم دکترای تخصصی بگیرد. از آن سال به بعد، ما شاهد جهشی در راستاي چاپ و ترجمه متون کهن طب سنتی نیز بوديم.
مقدس بیان کرد: در عرض 20 سال اخیر ده ها کتاب، رساله و مقاله در این زمینه نوشته شده است. کتابهای قدیمی زيادي از پزشکان قدیمی نظیر محمد بن زکریای رازی، ابوعلی سینا، ابن النفیس، ابن البیطار، ابوالقاسم زهراوی، نجیب الدین سمرقندی و برخی دیگر چاپ و منتشر شده است، تعدادی از ناشران کشور هم توجه خاصی را به این حیطه مبذول کردند و در حال حاضر بیش از 8 تا 7 ناشر در سطح کشور داریم که به صورت اختصاصی اقدام به ترجمه، تصحیح و چاپ متون طب سنتي می کنند. همچنین میراث مکتوب هم نهاد دیگری است که در این نهاد چند کتاب در مورد طب سنتی منتشر شده است.
وی ادامه می دهد: وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیز به شرکتهایی که اقدام به تهیه گیاهان دارویی و يا آنالیز گياهان و تهیه داروهای جدید و تهیه اسانس های دارویی و پماده و قرص هایی بر اساس طب سنتی می کنند، مجوز مي دهد. البته شرکت های دانش بنیان هم در زمینه تولید داروهای گیاهی فعالیت می کنند.
این مترجم حوزه گیاهان دارویی، همچنین بیان نمود: در طب سنتی دو نوع دارو داریم یکی داروهای مفرده و یکی هم داروهای مرکبه یا قراباذین . داروهای مفرده یعنی داروهایی که به تنهایی مصرف می شوند مثل بادرنجبویه، گل گاو زبان، گل زبان گنجشک و غیره، این ها داروهایی هستند که به صورت جوشانده، قرص، خشک کرده، دم کرده و یا به صورت ضماد و مرهم استفاده می شوند.
داروهای مرکب یا قراباذین ها داروهایی هستند که از چند دارو تشکیل می شوند و به صورت مرهم و ضماد مصرف می شوند که طبعا داروهای مرکب از چند گياه تشكل مي شود و هر گیاه اثر خاصی را دارد و داروي حاصله مجموعا خواصی را می دهد که مورد نظر طب سنتی و یا پزشک معالح طب سنتی است. الان خوشبختانه شرکت های دارویی ، هر دو نوع داروی مفرده و مرکب را تولید می کنند. علاوه بر آن مرکز و فروشگاه های زیادی برای عرضه این فرآورده ها در سطح استان تهران و در سطح استانهای کشور راه اندازی شده است.
وی با انتقاد از وجود عطاری های فاقد مجوز در سطح کشور، بیان می کند: متاسفانه در کشور برخی عطاری ها با سو استفاده از گرايش مردم به طب سنتي همراه شده اند. اين عطاري ها در حقيقت مطب های بدون مجوز هستند كه اقدام به ارائه رهنمود هاي طبي و درمان می کنند که این کار صحیح نیست. طب سنتی رشته ای خطرناک است و باید متخصصین رشته های دانشکده های طب سنتی اقدام به زدن کلینیک و تجویز دارو کنند. متاسفانه یک باور خیلی غلط و بد در ذهن مردم وجود دارد که می گویند «این گیاهان دارویی اگر فایده نداشته باشند ضرری هم ندارد». این جمله کاملاً غلط است. بسیاری از گیاهان دارویی در سوء مصرف نادرست، ضرر هم دارند. به همین جهت توصیه خود درمانی با گیاهان دارویی و خواندن یک نسخه در کتاب مربوط به طب سنتی را
هرگز تجویز نمی کنیم. پیشنهاد می کنیم حتما همکاران پزشک که طب سنتی خوانده اند اقدام به تجویز دارو کنند.
این مترجم کتاب های تخصصی حوزه دارویی در خصوص کتاب های موجود در بازار در حوزه گیاهان دارویی، می گوید: در حال حاضر دو دسته کتاب طب سنتی در بازار وجود دارد؛ یک سری کتابهای بازاری است که افراد فاقد تحصیلات مرتبط و غیرکارشناس تهیه می کنند و فقط محدود به جمع آوری مطالب دیگر از کتب و رسالات دیگر است که این گونه کتب اصلاً مستند نیستند. اما برخی کتاب ها که تالیف بزرگانی چون دكتر محمد ابراهیم ذاکر، دكتر محمد حسين طباطبائي و مرحوم عبدالرحمن شرف‌کندی و غیره است که این کتب جزء امهات است و برای آموزش به دانشجویان و محققان این صنعت کاربرد دارد نه مردم عادی.
وی در خصوص کتب ترجمه شده خود، می گوید: بنده در حال ترجمه کتاب «الشامل فی الصناعه الطبیه تاليف ابن انفیس» هستم که کتابي سی جلدی و مهمی در این عرصه است، هستم و تاکنون، ده جلد آن را ترجمه کرده ام و در بازار موجود است. این کتاب یک کتاب تخصصی است و برای عموم مردم کاربردی ندارد و برای تدریس در دانشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
این محقق حوزه گیاهان دارویی با بیان اینکه مردم نباید سراغ کتاب های فاقد اصالت بروند، عنوان می کند: برخی علاقه زیادی به مطالعه و کسب اطلاعات در خصوص گیاهان دارویی هستند اما به دلیل سنگین و ثقیل بودن کتاب های اصیل، به سراغ کتاب های بازاری فاقد اصالت می روند که این کتب مورد تایید نیست و مردم را به گمراهی و اشتباه می اندازد. برخی علاقه دارند که از واژه طب اسلامی استفاده کند ولی حقیقت این است که این واژه درستی نیست و همان واژه طب سنتی درست است.
وی در خصوص جشنواره گیاهان دارویی و طب سنتی، عنوان می کند: امسال چهارمین دوره این جشنواره برگزار می شود. به نظر من نقش این جشنواره آشنایی با داروهای تازه تولید شده در کشور است. بسیاری از فعالان این عرصه به این جشنواره امید زیاد ی دارند تا بتوانند داروهای خود را در این جشنواره به نمایش بگذارند و اطلاعات داروهای تولید شده در دیگر شرکت ها را نیز کسب کنند. این بخش مهم و حیاتی در صنعت گیاهان دارویی در نظر گرفته نشده است.
چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) به همت ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی، 21 تا ۲۴ آبان ماه 97 در مصلی بزرگ امام خمینی (ره) تهران برگزار می‌شود.