در چند روز گذشته هوای اهواز به حالت اضطرار رسید تا جایی که بیمارستان‌های خوزستان در حالت آماده‌باش قرار گرفت. یاسوج - مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد- هم غلظت گرد و غبار تا ۶ برابر حد مجاز را تجربه کرد. شهرهای لرستان نیز از این وضعیت بحرانی هوا بی نصیب نبودند و دچار آلودگی کم‌سابقه‌ای شدند. در این وضعیت یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه حفاظت خاک و آبخیزداری عامل اصلی در وقوع این گرد و غبارها را بادهای جنوبی دانست البته وقوع بادهای غربی را نیز به عنوان عاملی برای خیزش گرد و غبار در این مناطق مطرح کرد.
ضیاء‌الدین شعاعی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: اگرچه معمولا بادهای غالب در منطقه، جریان‌هایی هستند که از سمت غرب از عراق و سوریه به سمت کشور ما می‌آیند اما در فصل زمستان یک سیستم بادی به موازات مرز از شمال غرب به جنوب شرق آمده است و در ادامه وارد عربستان می‌شود سپس با یک توده تعامل می‌کند و به باد جنوبی تبدیل می‌شود و پس از عبور از روی خلیج فارس دوباره وارد کشور می‌شود و معمولا در داخل ایران سرعت می‌گیرد. این سیستم، کانون‌های گرد و غباری در جنوب استان خوزستان را فعال و طوفان‌های گرد و غبار شدیدی را تولید می‌کند.
تالاب‌های خشک جنوب شرق اهواز تشدیدکننده گرد وغبار
وی در مورد روند فعالیت سامانه بادهای جنوبی اظهار کرد: : پایش‌های سال‌های گذشته نشان داده که معمولا شدت گرد وغبار ورودی از کشورعربستان خیلی بالا نیست و به غلظت زیر ۵۰۰ میکروگرم برمترمکعب محدود می‌شود. به طور طبیعی سرعت بادهای جنوبی در داخل خاک عربستان هم خیلی بالا نیست اما با گذر از روی خلیج فارس، به طور طبیعی افزایش سرعت پیدا کرده و شهرهای جنوبی ایران را در می‌نوردد. این سیستم بادی در شهرهای جنوبی کشور از کانون‌های داخلی گرد و غبار مثل تالاب‌های جنوب شرق اهواز بارگیری کرده و گرد و غبارهای شدیدی را ایجاد می‌کند.
طوفان‌های گرد و غباری که از بادهای جنوبی تولید می‌شود، منشا داخلی دارد
این عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر اینکه اغلب این طوفان‌های گرد و غباری که از بادهای جنوبی تولید می‌شود منشا داخلی دارد، تصریح کرد: معمولا بادهای جنوبی روی خلیج فارس سرعت می‌گیرد و کانون‌های گرد و غبار داخلی استان خوزستان را فعال می‌کند و در نهایت طوفان‌های گرد و غباری شدید ایجاد می‌کند که در سال‌های ۹۴ و ۹۵ تجربه شد.
شعاعی با بیان اینکه منشا گرد و غبار شهرهای جنوب شرق کشور در روزهای گذشته داخلی بود، گفت: قطعا باد جنوبی عامل گرد و غبار روزهای گذشته بود که باعث فعال شدن زمین‌های گرد و غبار خیز جنوب اهواز شد اما یک احتمال ضعیف دیگر وجود دارد؛ یک توده گرد و غبار از غرب وارد کشور شده ولی باد جنوبی مانع ورود باد غربی به بخش جنوب خوزستان شده و گرد و غبار را به سمت مرکز خوزستان هدایت کرده است. شواهد هم این موضوع را تایید می‌کند چون دیروز بر اساس گزارش‌ها شدت گرد و غبار در خرمشهر و آبادان بالا نبود اما غلظت گرد و غبار اهواز به ۸۰۰۰ میکروگرم و غلظت گرد و غبار دزفول به ۱۰ هزار میکروگرم (حداکثر توان پایش دستگاه‌های اندازه گیری) رسید.
وی ادامه داد: این گزارش‌ها نشان می‌دهد که در واقعه گرد و غباری روز سه‌شنبه (۲۴ بهمن‌ماه)، جنوب خوزستان وضعیت بهتری داشت بنابراین اگر قرار بود باد از سمت غرب بیاید، حتما شهرهای جنوبی را تحت تاثیر قرار می‌داد.
به گفته شعاعی، در ۴۲ هزار هکتار از عرض‌های فوق بحرانی گرد و غبار خوزستان کاشت نهال آغاز شده و انتقال آب برای مرطوب‌سازی اراضی مستعد گرد و غبار صورت گرفته است اما با توجه به بررسی مدل‌های باد و طبق آمار هواشناسی که وقوع بادهای جنوبی را در یک سال تا بیشتر از ۲۰ بار قابل تکرار می‌داند، احتمال تکرار این طوفان‌ها در سال جاری نیز وجود دارد و شدت گرد و غبارر در روزهای قبل نشان داد که شرایط بارش در جنوب استان خوزستان و کشورعراق وضعیت مناسبی در سال قبل نداشته است.
آسیب کانون‌های داخلی گرد و غبار بیشتر است
وی در مورد سهم منابع خارجی و داخلی در وقوع طوفان‌های گرد و غباری اظهار کرد: شاید تفکیک دقیق سهم منابع داخلی و خارجی در وقوع حوادث گرد و غباری طی بازه یک ساله خیلی ممکن نباشد و نتوانیم سهم‌بندی دقیقی در این زمینه ارائه دهیم چون پراکنش بارش نیز متاسفانه قابل برآورد دقیق نیست اما در یک بازه زمانی چند ساله می‌توان ادعا کرد که وقوع طوفان‌های گرد و غبار با منشاء خارجی از نظر تعداد حادثه خیلی بیشتر از طوفان‌های با منشاء داخلی بوده است البته طوفان‌های با منشاء داخلی از نظر اثرگذاری و آسیب‌های وارده معمولا دارای شدت بیشتری هستند. طوفان‌های گرد و غباری خوزستان در بهمن ماه سال گذشته نمونه بارز گرد و غبار با منشا داخلی است که آسیب‌های ناشی از آن بسیار بالا بود و حتی باعث قطعی برق شد در این زمینه مطالعات جامعی توسط پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری برای ستاد مقابله با گرد و غبار انجام و گزارشات آن تحویل شده و مبنای خوبی برای برنامه‌ریزی طرح‌های مقابله با کانون گرد و غبار در این استان است.
این عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در مورد اثرگذاری طرح‌های مقابله با گرد و غبار با بیان اینکه طرح‌های مقابله با گرد و غبار به دلایل مختلف خیلی کند پیش می‌رود، گفت: انتظار نمی‌رود که این طرح‌ها، در کوتاه‌مدت اثر گذاری چشمگیری داشته باشند اما امیداواریم با همت دولت در تامین اعتبارات مورد نیاز، طرح‌های پیش‌بینی شده اثر مشهودی در کاهش گرد و غبار خوزستان داشته باشد. از آنجا که سرعت پیشروی بحران گرد و غبار نسبت به سرعت مقابله با گرد و غبار بسیار بالاتر است، به عزم ملی برای تجمع اعتبارات و توجهات نیاز است تا چند میلیون هکتار کانون گرد و غبار طی چهار سال ساماندهی شود.
به گزارش ایسنا، عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست روز چهارشنبه (۲۵ بهمن‌ماه) در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: آلودگی هوای اهواز به دلیل وجود ریزگردهای بالای ۱۰ میکرون است و کاملا منشاء داخلی دارد و تا زمانی که حق‌آبه محیط زیست پرداخت نشود، همچنان شاهد این وضعیت خواهیم بود.
همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی در روز شنبه (۲۸ بهمن ماه) در برخی مناطق جنوب خوزستان باد و گرد و خاک پیش بینی می‌شود.