برخی عناصر که به نام فلزات سنگین شناخته می شوند، به عنوان سموم سیستمیک در نظر گرفته می شوند، و بر همین اساس است که تنها برای یک قسمت از بدن انسان سمی نیستند.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "ایزی هلث آپشنز"، گاهی اوقات حتی قرار گرفتن در معرض کمترین سطوح از این عناصر می تواند آسیب به اندام های مختلف بدن را در پی داشته باشد. فلزات سنگین به عنوان عوامل سرطان‌زا در انسان نیز در نظر گرفته می شوند.
افزون بر این، حداقل نه بیماری دیگر وجود دارند که می توانند نشان از مسمومیت معدنی باشند.
فلزات سمی که در درجه نخست باید بیشترین توجه را به آنها داشته باشید شامل آرسنیک، کادمیوم، کروم، سرب و جیوه می شوند. قرار گرفتن در معرض این فلزات و همچنین موارد دیگر مانند متیل جیوه، نیکل، و اورانیوم می تواند به واسطه شرایط محیط زیست، محل کار، غذا یا آب شکل بگیرد.
امکان مواجهه پنهانی با فلزات سنگین تشخیص زودهنگام آنها، یعنی پیش از این که فرصتی برای ایجاد بیماری در بدن انسان داشته باشند را بسیار مهم می سازد.
پس باید به دنبال چه نشانه هایی باشید؟ برای آغاز، قرار گرفتن در معرض هر یک از این فلزات سمی می تواند انرژی کم مزمن را موجب شود. این به دلیل ایجاد اختلال در تولید ATP میتوکندری (واحد پایه انرژی در سلول ها) و عملکرد آنزیمی (آنزیم ها به سوخت و ساز سلولی کمک می کنند) است. اما این شرایط تنها نوک کوه یخ محسوب می شود، پس در ادامه با ما همراه باشید تا با نشانه ها و شرایط مزمن بیشتر که باید مورد توجه قرار بگیرند، آشنا شوید.
مسمومیت با جیوه در درجه نخست به اعصاب حسی و حرکتی آسیب وارد می کند و همچنین می تواند بر اندام های مختلف تاثیرگذار باشد. بیشتر مسمومیت جیوه از خوردن ماهی، از پر کننده های نقره ای (آمالگام)، قارچ کش های جیوه ای یا مواجهه صنعتی ناشی می شود.
ما به طور طبیعی از طریق غذا، آب و حتی هوا در معرض آلومینیوم قرار می گیریم. قرار گرفتن در معرض این فلز می تواند به واسطه غذاهایی که در ظروف آلومینیومی پخته می شوند، قوطی های آلومینیومی، استفاده بیش از حد از ضد اسید، ضد تعریق ها و لوازم آرایش شکل بگیرد.
آثار احتمالی آلومینیوم روی انسان متعدد هستند و از ابتلا به بیماری آلزایمر (مطرح شده اما ثابت نشده است)، بیماری پارکینسون، و کم خونی تا پوسیدگی دندان را شامل می شود. خوشبختانه آلومینیوم به عنوان یک عامل سرطان‌زا برای انسان طبقه بندی نشده است.
برای درمان مسمومیت آلومینیوم پزشک می تواند داروی کی‌لیت ساز تجویز کند. کی‌لیت شدن درمان دارویی مطلوب برای کاهش آثار فلزات سمی است و زمانی کار می کند که عامل کی‌لیت شدن با فلزات سمی پیوند تشکیل می دهد و سپس از بدن خارج می شود. کی‌لیت درمانی برای تخلیه پلاک های کلسیم از شریان ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد. تزریق دوز بالای ویتامین C می تواند به عنوان یک عامل کی‌لیت ساز عمل کند.
آلومینیوم عمدتا از طریق ادرار دفع می شود. از این رو، گیاهان دارویی مانند خار شیری و ریشه قاصدک به همراه مصرف میزان زیاد از مایعات مانند آب به سم زدایی بدن و از بین بردن آلومینیوم کمک خواهند کرد. پوست نیز می تواند به حذف آلومینیوم کمک کند. حمام آب داغ با نمک فرنگی اصل به این کار کمک می کند. برای حذف آلومینیوم از آب آشامیدنی از روش اسمز معکوس، تقطیر یا دیونیزه استفاده کنید.
وجود آرسنیک در مواد غذایی، آفت کش ها، لوازم آرایش و بسیاری محصولات تجاری دیگر گزارش شده است. با این وجود، نوشیدن آب آلوده شایع‌ترین دلیل برای مواجهه بلند مدت با این فلز سمی محسوب می شود.
قرار گرفتن بلند مدت در معرض آرسنیک می تواند آثار متغییر، از سرطان پوست و ریه، تا آثار عصبی و بیماری قلبی را موجب شود. مشابه با مسمومیت با جیوه، آرسنیک می تواند موجب یک نوروپاتی حسی یا حرکتی با پارستزی (سوزن سوزن شدن) به ویژه در کف پاها شود. یک بیماری پوستی شناخته شده در نتیجه مواجهه با آرسنیک تغییر رنگ ناخن ها است که به نام Leukonychia Striata شناخته می شود.
برای درمان مسمومیت با آرسنیک می توانید داروی کی‌لیت خوراکی DMSA (دی مرکاپتو سوکسینیک اسید) را برای 19 روز مصرف کنید و پس از دو هفته وقفه دوباره آن را تکرار کنید. DMSA از دهه 1950 مورد استفاده قرار می گیرد و امن و موثر بودن آن ثابت شده است.
DMSA موجب دفع سرب، مس، و روی می شود. همچنین DMPS یک عامل کی‌لیت ساز مشابه برای آرسنیک و دیگر فلزات سمی است.
کادمیوم حتی در مقادیر بسیار ناچیز نیز یک فلز فوق العاده سمی است. اگرچه مواجهه با این فلز خطرناک کاهش چشمگیری داشته است، اما همچنان این امکان وجود دارد. افرادی که در سایت های ساخت و ساز و بخش های تولیدی کار می کنند احتمال بیشتری دارد در معرض کادمیوم قرار بگیرند.
کادمیوم در رنگ های صنعتی نیز یافت شده است. به عنوان مثال، در سال 2016، کادمیوم در رنگ یک لیوان نوشیدنی به فروش رسیده در فروشگاه مک دونالد یافت شد و موجب فراخوانی 12 میلیون لیوان شد. از دیگر منابع مواجهه با کادمیوم می توان به آبکاری صنعتی، تولید باتری، ساخت و ساز و حتی کشاورزی اشاره کرد.
مواد غذایی می توانند یک منبع دیگر برای کادمیوم باشند و سطوح بالای آن می تواند در حیواناتی که به واسطه غذا، آب یا هوای خود در معرض کادمیوم بوده اند، یافت شود. کادمیوم در سیگار نیز یافت شده است و باید به این نکته توجه داشت که ریه های انسان این فلز سمی را به خوبی جذب می کنند.
قرار گرفتن مزمن در معرض کادمیوم می تواند به مشکلات سلامت بسیاری از جمله بیماری قلبی، سرطان و دیابت منجر شود. این به دلیل آن است که کادمیوم جایگزین روی می شود. این شرایط موجب کاهش قابلیت ارتجاعی در دیواره های شریانی، تصلب شرایین و فشار خون بالا می شود. همچنین، امکان وقوع نوروپاتی محیطی وجود دارد.
روند پاکسازی کادمیوم از بدن بسیار کند است و از این رو، ممکن است به چندین سال زمان نیاز باشد. کی‌لیت درمانی با استفاده از EDTA از طریق دنبال کردن پروتکل های مشخص می تواند به صورت امن صورت بگیرد. همچنین، روش های تغذیه ای و گزینه های دیگر در دسترس هستند که می توانند سودمند باشند و عوارض جانبی کمتری در مقایسه با کی‌لیت درمانی داشته باشند.
مسمومیت با سرب می تواند در نتیجه مواجهه با هوا، آب، گرد و غبار، غذا، رنگ یا محصولات مصرفی آلوده شکل بگیرد. مغز انسان حساس‌ترین اندام بدن در مواجهه با سمیت سرب است و سطح حداقلی از این فلز که امن در نظر گرفته شود، وجود ندارد.
مسمومیت مزمن با سرب به طور معمول موجب نشانه هایی می شود که اندام های مختلف از جمله دستگاه گوارش، سیستم عصبی عضلانی و سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهد. بر همین اساس، نشانه می توانند شامل درد در ناحیه شکم، سردرد، تحریک پذیری، مشکلات حافظه، نوروپاتی در دست ها و پاها، و بسیاری موارد دیگر شوند.
آزمایش خون و همچنین تجزیه و تحلیل مو می توانند به تشخیص میزان مسمویت کمک کنند. کی‌لیت درمانی با استفاده از دیمرکاپرول یا EDTA روش های ارجح سم‌زدایی هستند.