در این باره می توان به نکات زیر اشاره کرد.
1- این اتفاق بسیار بسیار مهم است. برای نخستین بار پس از جنگ جهانی دوم و خروج ارتش شوروی از ایران (سال 1325) تاکنون جنگنده های روسی در ایران مستقر می شوند و هدف از استقرار آنها عملیات نظامی است.
تا قبل از این چند مرتبه کشتی های جنگی ارتش روسیه در دریای خزر به بنادر ایران آمده بودند اما هدف آنها صرفا بازدید و تشریفاتی بوده است.
همچنین در چند ماه اخیر نیز بارها جنگنده ها و هواپیماهای روسیه برای پرواز به سمت سوریه از آسمان ایران عبور می کردند. موشک های دوربرد و بالدار ارتش روسیه هم پس از شلیک از کشتی های جنگی این کشور در دریای خزر و عبور از آسمان ایران و عراق، به اهداف مورد نظر در شمال و شرق سوریه اصابت کردند.
استقرار جنگنده های ارتش روسیه در فرودگاه پایگاه هوایی نوژه همدان
همچنین
در سال 1369 و به دنبال حمله ائتلاف نظامی به رهبری آمریکا به عراق برای
خارج کردن ارتش این کشور از کویت، شماری از جنگنده ها و هواپیماهای نظامی و
غیرنظامی عراق برای دور ماندن از حملات، به فرودگاه های ایران منتقل شدند که اساساً با موضوع حاضر متفاوت است.
هم اکنون نیز یکی از پرونده های مفتوح در روابط ایران و عراق همین
هواپیماها هستند.
2- استقرار جنگنده های روسیه در پایگاه هوایی همدان (نوژه)، نشان
دهنده اوج همکاری های استراتژیک ایران و روسیه است. همکاری های
نظامی دو کشور نشان دهنده اعتماد بالا میان دو طرف و بالاترین سطح همکاری میان دو کشور است.
این سطح از همکاری نظامی ایران و روسیه بی نظیر و بی سابقه است. این ارتباط تهران و مسکو البته وارد دیگر حوزه ها یعنی اقتصادی نیز شده است و به نظر می رسد نتایج دیگری در سال های آتی داشته باشد.
این نشان می دهد ارتباط دو کشور از سطح تاکتیکی به استراتژیک ارتقا یافته است.
3 - این موضوع نشان دهنده تقویت و ارتقای ائتلاف نظامی 1+4 (ایران، سوریه، روسیه، عراق و حزب الله لبنان) است. علاوه بر این ایران و روسیه تلاش می کنند به صورت حداکثری از این ائتلاف نظامی حفاظت و آن را تقویت کنند.
سوریه و موضوع سرنوشت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه مهمترین پرونده
منطقه ای ایران و روسیه است و تهران و مسکو تصمیم گرفته اند برای تحقق
اهداف خود در موضوع سوریه به صورت حداکثری هزینه و از همه داشته ها و
امکانات خود استفاده کنند.
4 - ایران بعد از کشورهایی مانند ارمنستان و سوریه، در زمره کشورهایی قرار گرفته که جنگنده های روسی به صورت رسمی و با موافقت رسمی دولت های میزبان مستقر می شوند. جنگنده های روسیه در اوستیای جنوبی نیز حضور دارند. دولت روسیه منطقه اوستیای جنوبی را کشور مستقل می داند اما کشور گرجستان آن را بخشی از خاک خود که در اشغال ارتش روسیه است می داند.
بحران سوریه و تبدیل آن به جنگ داخلی با مشارکت طرف های خارجی باعث شده اتفاقاتی در حوزه نظامی برای نخستین بار روی دهد.
به عنوان مثال برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی در ایران، ارتش ایران با انتقال به سوریه، نخستین ماموریت فرامرزی خود را انجام داد. همچنین با ورود محدود ارتش ایران به آسمان عراق نیز برای اولین بار ارتش ایران با اجازه دولت عراق وارد خاک این کشور شد و علیه داعش عملیات انجام داد.
علاوه بر این، برای اولین بار جنگنده های روسی در خاک ایران و سوریه مستقر شدند.
حضور جنگنده های روسیه در همدان باعث افزایش فرصت های خرید تسلیحات استراتژیک روسیه از سوی ایران می شود.
بعید نیست ایران و روسیه در آینده نیز عملیات های مشترک نظامی را
مناطق دیگر داشته باشند و این موضوع از نظر برخی کشورهای خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی و خاصه عربستان سعودی و کشورهای کوچک اطراف
آن تهدید بزرگی محسوب می شود.
5 - با انتشار خبر استقرار جنگنده های روسیه در فرودگاه همدان برخی با اشاره به اصل 146 قانون اساسی ایران آن را اقدامی برخلاف قانون اساسی می دانند. اصل 146 قانون اساسی می گوید: استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هر چند به عنوان استفاده های صلح آمیز باشد ممنوع است.
اما آنچه که در این
ماجرا روی داده این است تعدادی از جنگنده های روسی در فرودگاه همدان (نوژه ) موقتاً مستقر شده اند تا در عملیات علیه تروریسم در سوریه شرکت کنند.
آنچه که قانون اساسی اشاره کرده ایجاد پایگاه نظامی برای نیروی نظامی یک کشور خارجی در خاک ایران است. یعنی آنچه که در کره جنوبی، ژاپن، آلمان، کویت، بحرین و قطر وجود دارد و پایگاه هایی در این کشورها، در اختیار کامل نیروهای نظامی خارجی است اما پایگاه هوایی نوژه همدان در اختیار نیروی هوایی ارتش ایران است و روس ها صرفاً اجازه یافته اند تحت نظارت فرماندهی این پایگاه از آن استفاده کنند.
حضور جنگنده های ارتش روسیه در همدان باعث شد اصل 146 قانون اساسی ایران برای نخستین بار مورد توجه قرار بگیرد.6- ای کاش وزارت دفاع ایران یا فرماندهی نیروی هوایی ارتش ایران با صدور بیانیه ای، به طور رسمی از توافق میان دولت های ایران و روسیه برای ارتقای همکاری های نظامی و استقرار جنگنده های روسیه در ایران خبر می دادند. همان کاری که هم در روسیه انجام شد و هم دولت سوریه به هنگام استقرار هواپیماهای روسی در این کشور انجام داد.
7- وضعیت نیروهای خارجی در یک کشور چگونه است؟ چه زمانی اشغالگر هستند و چه زمانی میهمان، همکار یا مستاجر؟
اگر نیروهای نظامی
با موافقت دولت میزبان، در آن کشور حضور داشته باشند آن نیروها همکار، میهمان یا مستاجر هستند اما اگر دولت
میزبان موافق نباشد وضعیت این نیروهای خارجی به نیروهای اشغالگر تبدیل می شود. البته حالت سومی نیز متصور است و آن حضور نیروهای خارجی در خاک یک کشور براساس تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در این وضعیت کشور میزبان راضی به حضور نیروهای خارجی نیست اما استقرار این نیروها براساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، مشروعیت دارد و اشغالگر نیستند.
بر همین اساس وضعیت نیروهای روسیه و ایران در سوریه و همزمان جنگنده های روسیه در ایران، نیروهای میهمان و همکار است.