سیاست کشاورزی پایدار و توسعه پایدار کشاورزی، متخصصین را بر آن داشت که هر چه بیشتر از موجودات زنده در خاک در جهت تأمین نیازهای غذایی گیاه کمک بگیرد و بدین سان بود که تولید کودهای زیستی آغاز شد.
دردهه های گذشته بدلیل مصرف کودهای شیمیایی اثرات زیست محیطی متعددی از جمله انواع آلودگی های آب و خاک و مشکلاتی در خصوص سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده به وجود آمد.
نخستین کود زیستی در اواخر قرن نوزدهم مورد استفاده قرار گرفت و از آن تاریخ به بعد سایر کودهای بیولوژیک ساخته شدند.
اندامگان (ارگانیزم هایی) که در تولید کودهای بیولوژیک مورد استفاده قرار می گیرند عمدتاً از محیط زیست جداسازی می شوند. در شرایط آزمایشگاه در محیط های کشت مخصوص تکثیر و پرورش پیدا می کنند، آماده و مصرف می شوند.
البته مصرف کودهای زیستی دیرینگی زیادی دارد. تولیدکنندگان محصولات برای تقویت زمین های کشاورزی، گیاه تیره ای به نام لگومینوز را کشت می کردند و بر این باور بودند که با کشت آن باروری خاک افزایش پیدا می کند.
در واقع کودهای زیستی (کود بیولوژیک) به مواد حاصل خیزکننده ای گفته می شود که دارای تعداد کافی از یک یا چند گونه از میکروارگانیسم های سودمند خاکزی هستند.
کودهای زیستی، ریزاندامگان هایی (میکروارگانیسم هایی) هستند که قادرند عناصر غذایی خاک را در یک فرایند زیستی تبدیل به مواد مغذی همچون ویتامینها و دیگر مواد معدنی کرده و به ریشه خاک برساند.
مصرف کودهای زیستی کم هزینه تر هستند و در اکوسیستم آلودگی به وجود نمی آورد. کودهای زیستی مواد نگه دارندهٔ میکروارگانیزم های سودمند خاک هستند.
***چرا از فرآورده های زیستی استفاده کنیم؟
امروزه با افزایش تولید کشاورزی به جهت رفع نیازمندی های رو به رشد جمعیت در حال گسترش، نگرانی در مورد آینده تأمین غذا برای مردم مطرح گردیده است. آلودگی های آب، خاک، هوا و فرسایش خاک، مقاومت آفات به سموم و گسترش کود شیمیایی سبب گردید تا به جهت حفظ منابع به گذشته و کشت های صنعتی برگردیم. این گزارش می افزاید:برای تولید محصولات سالم و پاک و در نتیجه انسان هایی سالم و با نشاط، هیچ راهی جز کشاورزی زیستی نداریم، کشاورزی زیستی و دامی. استفاده از فراورده های گیاهی زیستی رابطه تنگاتنگ با تندرستی افراد جامعه دارد.
با توجه به تقاضای روزافزون برای مصرف فرآورده های کشاورزی زیستی، که بن مایه آن بر مدیریت درست خاک و محیط رشد گیاه و درخت بنیان است، به گونه ای عمل می شود که در تغذیه گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و در هنگام رشد نیز، نیازی به استفاده از سموم و آفت کش ها نباشد.
در تغذیه خاک کشاورزی، به جای استفاده از کود شیمیایی ار کودهای طبیعی نظیر خاک برگ، جلبک و کودهای حیوانی و بیولوژیکی استفاده می شود و در صورت نیاز به مبارزه با آفت ها نیز به جای کاربرد سموم و آفت کش های شیمیایی، از شیوه های زیستی همچون ریزاندامگان کارآ، کفشدوزک، زنبورها و باکتری ها و یا از ارقام مقاوم به آفت ها در کشت و زرع، استفاده می شود؛ در این نوع کشاورزی از دانه های اصلاح شده ژنتیکی و در معرض تابش پرتو قرار گرفته استفاده نمی شود.
این گزارش با بیان اینکه محصول نهایی که به دست مصرف کننده می رسد به دور از باقیمانده های سمی و شیمیایی و ماده نگه دارنده است آورده است: از سوی دیگر، فراورده های خوراکی با کیفیت، که محصول کودهای زیستی است نه تنها باعث رضایت مصرف کنندگان می شود بلکه تأمین و تضمین سلامت جسمی آنان را نیز در پی دارد.
***مزایای استفاده از کودهای زیستی
مزایای استفاده از کودهای زیستی شامل افزایش میزان مواد غذایی و مواد آلی خاک، کاهش نیاز به مصرف کود های شیمیایی، افزایش قدرت جذب مواد غذایی توسط گیاهان، جلوگیری از فرسایش خاک و اصلاح شوری خاک توسط گوگرد موجود در کود می شود.
بر اساس نتایج به دست آمده در ایران سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر 400 گرم و همچنین میزان مصرف کود شیمیایی از 5.2 به 5.3 میلیون تن در 10 سال گذشته افزایش داشته است.
در کشاورزی رایج از بیش از 300 نوع ترکیب شیمیایی خطرناک نظیر آفت کش ها، علف کش ها و کودهای شیمیایی به منظور کنترل آفات و حشرات و بارورسازی خاک استفاده می شود که بازمانده های این مواد علاوه بر آلوده کردن آب های زیرزمینی و هوا، جذب گیاهان و درختان شده و بخشی از آن در محصولات کشاورزی به عنوان نمونه میوه ها و سبزی ها رسوب کرده و در طی مصرف به بدن انسان منتقل می شود.
این گزارش افزوده است: طبق اطلاعات کمیته محصولات زیستی، کل سطح کشت محصولاتی که در ایران بدون استفاده از سموم و کودهای شیمیایی تولید شده اند، حدود 239 هزار و 364 هکتار که شامل 125 هزار و 802 هکتار محصولات باغی و 113 هزار و 659 هکتار محصولات زراعی است.
به طورکلی میزان سطح کشت محصولات کشاورزی و باغی که تولید آن ها بدون استفاده از کود و سم انجام می گیرد، به ترتیب یک و2.7 درصد از کل سطوح زیر کشت محصولات زراعی و باغی ایران را تشکیل می دهد.
با توجه به اینکه 2.1 درصد اراضی کشاورزی جهان در ایران قرار دارد و فقط سه درصد سموم مصرفی جهان در ایران مصرف می شود در وضعیت بهتری نسبت به میانگین جهان قرار دارد، بنابراین توصیه می شود برای پایه گذاری سیستم کشاورزی زیستی در ایران همزمان با توسعه تولید این محصولات در مورد ایجاد زمینه های عرضه مطمئن در شبکه توزیع نیز برنامه ریزی لازم صورت گیرد زیرا اقتصادی کردن کشاورزی زیستی برای توسعه و گسترش آن ضروری است.
***معاونت علمی از شرکت های تولید کننده کودهای زیستی حمایت می کند
محمدعلی ملبوبی دبیر کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره طرح های ویژه این ستاد در حوزه کشاورزی، اظهار کرد: با هدف دریافت حمایت برای طرح های مهم و اساسی مصوب ستاد توسعه زیست فناوری، کارگروه کشاورزی با توجه به مشکلات موجود در این حوزه و در راستای اجرای قانون پنجم توسعه مبنی بر استفاده از کودهای زیستی و جایگزینی کودهای شیمیایی، طی جلسات متعددی در کمیته ، سه طرح کلان پیشنهادی ارائه شد.
وی افزود: شرکت های زیادی در این زمینه فعال هستند و کودهای بیولوژک تولید می کنند که باید مورد حمایت معاونت علمی قرار گیرند.
به گفته ملبوبی، با توجه به اینکه استفاده از کودهای زیستی در دنیا مورد توجه قرار گرفته است و ما نیز تلاش می کنیم استفاده از این کودها را در کشور افزایش دهیم تا از این طریق عوارض استفاده از کودهای شیمایی را به حداقل برسانیم.
منبع: ایرنا