نیمه شب هراسان از خواب بیدار شده و ضربان قلبتان بسیار بالا رفته است؛ در ذهن خاطره‌ای کاملا واضح از یک خواب ترسناک را مرور می‌کنید. همه ما هر چند وقت یکبار کابوس می‌بینیم. دلیل آن چیست؟
اگر زیاد کابوس می‌بینید، احتمالا دچار اختلال خواب هستید. افراد بالغ به نسبت کودکان کمتر کابوس می‌بینند. دلیل این کابوس دیدن‌های متوالی چه می‌تواند باشد؟ آیا خوردن کوفته تند می‌تواند عامل آن باشد؟ احتمالا. خوردن غذاهای تند یا کامل پیش از خواب می‌تواند منجر به کابوس دیدن در برخی شود. دیدن فیلم ترسناک پیش از خواب هم می‌تواند به همین شکل عمل کند.
ما البته هنوز به شکلی دقیق نمی‌دانیم که کابوس چیست. پژوهش‌های زیادی هم در این باره انجام شده است. فرضیه‌های فراوانی پیرامون نحوه کارکرد کابوس‌ها و اهداف آن‌ها انجام شده اما هیچ اجماعی در مورد آن وجود ندارد. مطالعه کابوس به عنوان یک مبحث علمی کاری دشوار است چرا که غیر عینی، شخصی و همچنین گذرا است.
حقایقی در مورد کابوس‌های شبانه صدق می‌کند که احتمالا شما اطلاعاتی در مورد آن‌ها ندارید، اما از دانستن آن شگفت زده خواهید شد.
آن‌ها واقعی نیستند!
محققین بر این باورند که دلیل بیشتر کابوس‌ها اضطراب هستند و به ندرت پیش می‌آید که آن‌ها تعبیری واقعی از آنچه اذیتمان می‌کند، باشد. پژوهش انجام شده در دانشگاه تافتس خواب‌ها و کابوس‌های افراد پس از حادثه 11 سپتامبر را بررسی کرد.
فرض این پژوهشگران این بود که آن حادثه دلخراش سطحی از درگیری ذهنی را برای تمام آمریکایی‌ها ایجاد کرده باشد. بسامد خواب‌های ترسناک در تمام شرکت کنندگان پژوهش (که هیچکدام مستقیما تحت تاثیر این حملات قرار نگرفته بودند) به شکل محسوسی بیشتر شده بود، اما هیچ یک از این افراد در مورد برج‌ها دوقلو، هواپیماها و یا حتی سقوط ساختمان‌های بلند کابوس ندیده بودند. این در حالی بود که تصاویر مربوط به آن حمله تروریستی بارها و بارها از تلویزیون پخش شده بود.
هیچ کس صدای جیغ‌هایتان را نخواهد شنید
وقتی کابوس می‌بینید متعاقبا اوضاع خوبی نخواهید داشت، زیرا شما نه می‌توانید جیغ بزنید و نه حرکت کنید. سکانس‌های هالیوودی در مورد کابوس را فراموش کنید. در مرحله حرکت سریع چشم در خواب (REM Stage)، تمام ماهیچه‌های ما به جز ماهیچه‌های چشم و ماهیچه‌های تنفسی بی‌حرکت می‌شوند.
آنسا داس، استاد دانشگاه اوهایو، می‌گوید: «وقتی شما می‌نشینید و جیغ می‌زنید، یعنی اینکه از خواب بیدار شده‌اید.» به عقیده وی، یکی از دلایلی که ما کابوس‌ها را بهتر از خواب‌های دیگر به یاد می‌آوریم این است که بلافاصله پس از مشاهده آن از خواب می‌پریم و همه چیز را به یاد می‌سپاریم.
زنان بیشتر از مردان کابوس می‌بینند
دکتر آ.جی. ماردسن، استاد خدمات انسانی و روانشناسی کالج بیکن در لیسبرگ می‌گوید که نتایج چندین پژوهش انجام شده در انگلستان نشان می‌دهد که زنان بیش از مردان کابوس می‌بینند.
خانم ماردسن می‌گوید: «این قضیه احتمالا با اینکه زنان بیشتر دچار اضطراب هستند، در ارتباط باشد. کابوس شبانه نگرانی و اضطراب درونی ما را منعکس می‌کند. علاوه بر آن، زنان بیشتر از مردان درگیر ترس و سرآسیمگی هستند.» البته این نکته را هم باید توجه داشت که زنان بیشتر در مورد کابوس‌هایش صحبت می‌کنند. ممکن است مردان هم به همان اندازه کابوس ببینند اما در مورد آن صحبت نکنند.
کابوس نوعی تمرین کردن محسوب می‌شود
فرضیه‌های زیادی پیرامون خواب دیدن مطرح شده است. ممکن است خواب بازتاب ذهن ناخودآگاه ما باشد و یا روشی باشد تا مغز بتواند هنگام به خواب رفتن بدن خودش را مشغول کند.
خانم ماردسن اما می‌گوید یکی از تئوری‌هایی که اخیرا طرفداران زیادی را هم پیدا کرده این است که مغز تلاش می‌کند از طریق خواب دیدن، مشکلات و احساسات شدید ما را پاسخ دهد. مغز تلاش می‌کند از طریق کابوس‌ها ما را برای مواجهه با شرایط خیلی ترسناک آماده کند. برای نمونه، پژوهش انجام شده در سال 2007 در مورد زنان باردار و زنان فارغ شده نشان داد که بیشتر کابوس‌ها آن‌ها در مورد نوزادانشان است.
می‌توانید کابوس‌ها را کنترل کنید
ماردسن می‌گوید: «این کار تمرین خیلی زیادی می‌خواهد.» نام این روش "رویای شفاف" یا "رویای آگاهانه" است که در آن شما خواب می‌بینید اما می‌توانید جهت رویایتان را تعیین کنید.
وی در ادامه توضیح می‌دهد که «برخی می‌توانند رویایشان را کنترل کنند اما به محض اینکه متوجه می‌شوند دارند خواب می‌بینند، از خواب بیدار می‌شوند. تمرین کردن کابوس‌ها می‌تواند جالب باشد. حتی پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که می‌توان از این روش در رویه درمانی افراد دچار اختلال استرسی پس از ضایعه روانی (PTSD) که زیاد کابوس می‌بینند، استفاده کرد.»
از کابوس ترسناک‌تر...
«هراس شبانه» بیشتر در کودکان دیده می‌شود. کودک ممکن است با چشمان باز جیغ بزند. ماردسن می‌گوید: «هنگام هراس شبانه، والدین معمولا نمی‌توانند فرزندانشان را از خواب بیدار کنند. این در حالی است که هنگام کابوس، والدین قادرند کودک خود را بیدار کنند. کودک به راحتی می‌تواند در مورد جزییات کابوس صبحت کند اما این حقیقت در مورد هراس شبانه صحت ندارد.»
مهمترین تفاوت بین هراس شبانه و کابوس در این است که مورد اول می‌تواند در طول چند سیکل خوابی رخ دهد و به همین دلیل است که فرد هنگام خواب می‌تواند فریاد بکشد. اغلب کابوس‌های شبانه در مرحله REM رخ می‌دهد، اما هراس شبانه در مرحله چهارم خواب یعنی خواب عمیق رخ می‌دهد. ماردسن بر این باور است که کودکان احتمالا هنگام انتقال از مرحله خواب عمیق به مرحله REM دچار هراس شبانه می‌شوند.
منبع: فرادید