به رشد سلول‌های سرطانی در کولون یا رکتوم (بخشی از روده بزرگ) گفته
می‌شود. این بیماری به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها اتفاق می‌افتد که
می‌توانند به بافت‌های دیگر بدن حمله کنند یا در آنها تکثیر یابند سرطان
کولون یا روده‌ی بزرگ مشکل قسمت انتهای دستگاه گوارش است. چند سانتی‌متر
آخر کولون یا روده‌ی بزرگ که به مدخل مقعد ختم می‌شود، رکتوم یا راست‌روده
نام دارد.
اغلب سرطان‌ها یا کانسرهای کولورکتال از تجمع خوش خیم و
توده‌ای شکل سلول‌های جدار روده که اصطلاحاً پولیپ نامیده می‌شوند، منشأ
می‌گیرند. پولیپ های روده معمولاً کوچک بوده علائم بالینی ندارند و یا
علائم مختصر و غیر محسوس ایجاد می‌کنند. بررسی و غربالگری منظم، به‌منظور
پیشگیری از تبدیل پولیپ های روده به سرطان، توسط متخصصین توصیه می‌شود.
دکتر جواد غروبی فوق تخصص جراحی عمومی و دانشیار دانشگاه در گفت و گو با
عصر ایران
در مورد علائم بیماری سرطان روده بزرگ گفت: در صورت ابتلا به این بیماری،
تغییردرعادت اجابت مزاج شامل اسهال و یبوست، ایجاد می‌شود. اگر این تغییرات
بیش از 4 هفته ادامه داشته باشد، باید جدی تلقی شود.
دیگر علائم سرطان روده بزرگ عبارت‌اند از:
1- خونریزی از مقعد و یا مدفوع حاوی خون
2-درد شکم، نفخ و دل‌پیچه
3- احساس عدم تخلیه کامل مدفوع و دفع ناقص
4- ضعف و خستگی مفرط
5- کاهش وزن غیرمترقبه و ناخواسته
علائم فوق بسته به محل گرفتاری و طول مدت ابتلا به سرطان کولورکتال، شدت و ضعف دارد.
چه زمانی معاینه و ویزیت پزشک معالج نیاز است؟وی
درپاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چه زمانی باید با مشکوک شدن به این بیماری
به پزشک مراجعه کنیم گفت: اگر فردی تغییر در عادت اجابت مزاج، خونریزی و
وجود خون در مدفوع را مشاهده کند باید به پزشک معالج مراجعه کند. علائم و
تغییرات به وجود آمده، دقیقاً گزارش شود و تاریخچه غربالگری در صورت وجود
ارائه شود.
وی ادامه داد: به‌طورمعمول اولین غربالگری برای تشخیص
زودرس سرطان کولورکتال( روده بزرگ) از سن 50 سالگی شروع می‌شود. البته در
صورت وجود سابقه فامیلی سرطان و یا بیماری‌های مستعد کننده ابتلا به آن،
غربالگری باهدف تشخیص زودرس، در سنین پایین‌تر آغاز می‌گردد.
چرا به سرطان روده بزرگ مبتلا می شویم؟دکتر
غروبی در مورد علت های مبتلا شدن به سرطان روده بزرگ گفت: در اغلب موارد
علت اصلی ابتلا به سرطان نامشخص است؛ و خطاها یا تغییرات اکتسابی به وجود
آمده در DNA سلول‌های سالم روده، دلیل آن است. این سلول‌ها بدون کنترل
تکثیر پیداکرده و باعث ایجاد توده سرطانی در داخل روده می‌شود. این توده
سرطانی به بافت‌های اطراف خود و نقاط دور‌رس بدن تهاجم می‌کند.
وی
ادامه داد: جهش ارثی ژن‌ها که سبب افزایش استعداد فرد برای ابتلا به سرطان
روده‌ی بزرگ می‌شود، درصد کمتری از مبتلایان به این نوع سرطان را شامل
می‌شود. این کانسرها شامل موارد زیراست:
سرطان کولورکتال غیرپولیپوئیدی ارثی که سندرم لینچ هم نامیده می‌شود، فرد را مستعد ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ زیر 50 سالگی می‌کند.
پولیپوز آدنوماتوز فامیلی
که هزاران پولیپ به‌صورت ارثی در کادرروده‌ی بزرگ و راست روده این افراد
وجود دارد، آنها را مستعد ابتلا به سرطان کولورکتال در سن زیر 40 سالگی
می‌کند. البته این ناهنجاری ارثی به‌وسیله تست‌های ژنتیکی قابل‌تشخیص است.
ارتباط بین تغذیه و استعداد به سرطان:دکتر غروبی با بیان اینکه مطالعات نشان داده که
افزایش شانس ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ با افزایش دریافت روزانه چربی و کاهش رژیم غذایی حاوی فیبر ارتباط دارد در
مورد عوامل خطرسازابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ گفت:سرطان روده‌ی بزرگ در
افراد بالای 50 سال شایع‌تر است. در سندرم‌های ارثی مثل لینچ و FAP احتمال
ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ بیشتر می‌شود.
شیوع
سرطان روده‌ی بزرگ در افرادی با رژیم‌های غذایی حاوی چربی بالا، گوشت قرمز
زیاد و غذاهای آماده و نیمه آماده و کنسرو شده بالا است.
همچنین
چاقی، کم‌تحرکی، کاهش فعالیت فیزیکی و دیابت شیوع سرطان روده‌ی بزرگ را
افزایش می‌دهد. همچنین مصرف سیگار، الکل و رادیوتراپی شیوع کانسر کولورکتال
را بالا می‌برد.
تشخیص سرطان روده‌ی بزرگ:این
استاد دانشگاه درمورد تشخیص سرطان روده بزرگ گفت: به‌منظور تشخیص زودرس
سرطان درمراحل اولیه که فرد کاملاً بی علامت و سالم است، غربالگری انجام
می‌شود. تشخیص زودرس سرطان در درمان قطعی آن نقش بزرگی ایفا می‌کند.
وی
ادامه داد: غربالگری در افراد معمولی جامعه از سن 50 سالگی شروع می‌شود.
البته در کسانی که سابقه‌ی فامیلی مثبت دارند، شروع غربالگری از 45 سالگی
توصیه می‌گردد.
روش های تشخیص کانسر روده بزرگ:کولونوسکوپی: این
دستگاه یک لوله استوانه‌ای قابل‌انعطاف است. به این دستگاه دوربینی متصل
شده که به یک مانیتور وصل است. با استفاده از دستگاه کولونوسکوپی کل روده‌ی
بزرگ دیده می‌شود. درصورتی‌که پزشک معالج با بافت تومورال یا غیرطبیعی
مواجه شود، نمونه‌برداری جهت تعیین ماهیت پاتولوژیک بافت انجام می‌شود.
وی
در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا با آزمایش خون امکان تشخیص سرطان
روده وجود دارد یا خیر گفت: تقریباً هیچ تست آزمایشگاهی خون برای تشخیص
سرطان روده‌ی بزرگ وجود ندارد. البته اخذ آزمایش‌های خونی و تست‌های کبدی و
کلیوی برای بررسی سلامت عمومی بیمار سودمند است.
وی ادامه داد: در
برخی موارد سلول‌های سرطانی آنتی‌ژن کارسینوامبریونیک تولید می‌کنند که
اندازه‌گیری سطح خونی آن ارزش پیگیری، پیش‌آگهی و ارزیابی موفقیت و جواب به
درمان را دارد.
مرحله‌بندی سرطان روده‌ی بزرگ:
این
فوق تخصص جراحی عمومی در مورد مرحله های سرطان روده بزرگ نیز گفت: بعد از
تشخیص سرطان روده‌ی بزرگ با استفاده از پاتولوژی و تعیین ماهیت بافتی
تومور، قدم بعدی تعیین وسعت گرفتاری آن است. روش‌های تصویرنگاری مثل سی تی
اسکن شکم و قفسه سینه در تخمین وسعت بیماری کمک‌کننده هستند.
وی سرطان روده‌ی بزرگ را شامل چهار مرحله ذکر کرد.
در مرحله‌ی اول: سرطان سطح مخاطی روده‌ی بزرگ را گرفتار کرده و محدود به دیواره‌ی کولون یا رکتوم است.
در مرحله‌ی دوم: توده‌ی سرطانی از سطح مخاطی و جدار کولون و رکتوم خارج‌شده ولی هنوز غدد لنفاوی نزدیک محل ابتلا را گرفتار نکرده است.
در مرحله‌ی سوم: تومور به غدد لنفاوی نزدیک انتشار پیداکرده ولی نقاط دوردست را هنوز مبتلا نکرده است.
در مرحله چهارم: سرطان به نقاط دوردست متاستاز داده و امکان ابتلا و گرفتاری ارگان‌هایی مثل کبد و ریه وجود دارد.
درمان سرطان روده‌ی بزرگ:وی
در مورد درمان این بیماری گفت: نوع درمان انتخابی برای ریشه‌کن کردن
سرطان، رابطه‌ی مستقیمی با شدت و مرحله آن دارد. درمان رایج شامل جراحی،
شیمی‌درمانی و رادیوتراپی است.
درمان جراحی در مراحل اولیه‌ی سرطان روده‌ی بزرگ:
اگر
اندازه‌ی سرطان کوچک و محدود به مخاط بوده و تهاجم به بافت‌های اطراف
نداشته باشد، روش‌های کمتر تهاجمی برای درمان آن انتخاب می‌شود. این روش‌ها
شامل موارد زیر است:
برداشتن پولیپ ها به‌وسیله‌ی کولونوسکوپ:اگر
سرطان محدود به پولیپ روده‌ی بزرگ بوده و اندازه‌ی آن کوچک باشد و
بافت‌های اطراف را گرفتار نکرده باشد، برداشتن آن با کولونوسکوپی
امکان‌پذیر است.
رزکشن یا برداشتن به‌وسیله‌ی آندوسکوپ:برداشتن پولیپ های بزرگ‌تر همراه با قسمت کوچکی از مخاط روده‌ی بزرگ بدین روش میسر است.
جراحی با روش کمتر تهاجمی:در
این روش با استفاده از لاپاراسکوپ وارد حفره شکم شده محل مبتلابه تومور
برداشته می‌شود و از غدد لنفاوی اطراف و نزدیک به تومور نیز نمونه‌برداری
به عمل می‌آید.
روش‌های جراحی برای سرطان‌های تهاجمی روده‌ی بزرگ
کولکتومی پارشیل:
در این روش جراح قسمتی از روده‌ی مبتلابه سرطان را به‌طور کامل برمی‌دارد.
جراح اطمینان کامل پیدا می‌کند که بقیه‌ی روده‌ی بزرگ عاری از تومور و
سرطان بوده و می‌تواند مجدداً دو انتهای روده را به هم پیوند بزند یا
آناستوموز کند. البته در مواردی امکان آناستوموز اولیه وجود ندارد و بیمار
تحت عمل جراحی کولوستومی قرار می‌گیرد. در این روش به‌طور موقت و به‌ندرت
دائمی، بعد از برداشتن تومور روده‌ی بزرگ، بخش سالم آن به‌منظور دفع مدفوع
از جدار شکم بیرون گذاشته می‌شود. غدد لنفاوی نزدیک به تومور اصلی هم برای
ارزیابی شدت و وسعت بیماری برداشته می‌شود.
روش جراحی برای سرطان پیشرفته‌ی روده‌ی بزرگ:دکتر
غروبی گفت: در موارد خیلی پیشرفته سرطان روده بزرگ که امکان درمان قطعی
سرطان میسر نیست، درمان جراحی به‌منظور کنترل خونریزی، التیام درد شدید
بیمار و رفع انسداد روده ضرورت دارد .
وی ادامه داد: در مواردی که
تنها کبد گرفتارشده است، اقدام جراحی برای برداشتن توأمان سرطان روده‌ی
بزرگ و برداشتن متاستاز کبدی توصیه‌شده است.
شیمی‌درمانی:این
استاد دانشگاه با اشاره به استفاده از شیمی درمانی در روند درمان سرطان
روده بزرگ گفت: شیمی‌درمانی باهدف از بین بردن و انهدام سلول‌های سرطانی
موجود در بافت‌های اطراف و غدد لنفاوی استفاده می‌شود. گاهی از شیمی‌درمانی
به‌منظور کوچک کردن تومور و آماده‌سازی آن برای عمل جراحی نیزاستفاده
می‌شود. البته از شیمی‌درمانی برای از بین بردن و کاهش علائم متاستازهای
دوردست هم بهره می‌گیرند. شیمی‌درمانی و رادیوتراپی توأم با جراحی در درمان
سرطان‌های رکتوم یا قسمت انتهایی روده‌ی بزرگ کمک‌کننده است.
رادیوتراپی:وی
رادیو تراپی را نیز بخشی دیگر از اقدامات درمانی برای مبارزه با سرطان
روده بزرگ ذکر کرد و گفت: رادیوتراپی با تابش اشعه ایکس قبل و بعد از عمل
جراحی باعث انهدام و تخریب بافت‌های سرطانی و کاهش درد ناشی از آن می‌شود.
به‌کارگیری این روش قبل از دخالت جراحی با کوچک کردن تومور سبب تسهیل عمل
جراحی خواهد شد. البته از رادیوتراپی یا اشعه درمانی یا پرتودرمانی، بیشتر
در سرطان‌های رکتوم استفاده می‌کنند. از این روش به‌ندرت در مراحل ابتدایی
تومورهای کولون بهره می‌گیرند. از پرتودرمانی و شیمی‌درمانی در درمان
تومورهای تهاجمی و پیشرفته کولون و رکتوم استفاده می‌کنند.
درمان تسکینی:وی
با اشراه به استفاده از روش های درمان تسکینی گفت: رویکرد این نوع درمان
کاهش آلام و استرس بیمار به‌منظور افزایش کیفیت زندگی اواست. برای نیل به
این هدف همکاری تیم پزشکی - پرستاری و ارتباط مستمر و صمیمی و جدی آنها با
بیمار و خانواده وی مهم و حیاتی است. روش‌های بدیل دیگری که برای ارتقا
کیفیت زندگی این بیماران کمک‌کننده است شامل ورزش، موسیقی، رقص، هنر،
تمرین‌های ریلکسیشن و کاهش استرس و مدیتیشن می‌باشد.