عصرایران؛ محمد مهدی حیدرپور - اسکات کلی فضانورد ناسا پس از سپری کردن 340 روز در ایستگاه فضایی بین المللی روز گذشته به زمین بازگشت. این طولانی‌ترین مدت زمانی است که یک فضانورد آمریکایی در فضا زندگی کرده است. این اقامت طولانی مدت بخشی از ماموریت فضایی ناسا برای آزمایش تاثیرات بلندمدت حضور در فضا بر بدن انسان بوده است.
به گزارش "گروه علم و فناوری" عصرایران، از آنجایی که انسان روی کره زمین تکامل یافته است، زندگی در شرایط بی وزنی برای چندین ماه می تواند بسیاری از سیستم های بدن را تغییر دهد. فضانوردانی که مدتی طولانی در فضا حضور داشته اند پس از بازگشت به زمین با مشکلاتی در زمینه گردش خون و بینایی مواجه شده اند. افزون بر این، کاهش تراکم استخوانی و بافت عضلانی از دیگر مشکلات این افراد محسوب می شود. اسکات کلی طی ماموریت خود با جمع آوری نمونه هایی از مایعات بدن و انجام آزمایش های پزشکی این تغییرات را مستند کرده است.
نمونه های مختلف کلی به ناسا در درک بهتر آثار سلامت حضور بلند مدت در فضا کمک خواهد کرد. این مساله برای آماده کردن افراد به منظور انجام سفرهای طولانی مدت فضایی آینده به سیارات دیگر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سفر به مریخ توسط ناسا با جدیت دنبال می شود و یک ماموریت کامل به سیاره سرخ می تواند دو تا سه سال طول بکشد.
به گفته ناسا، اسکات کلی احتمالا مقدار قابل توجهی از توده عضلانی و تراکم استخوانی خود را هنگام حضور در ایستگاه فضایی بین المللی از دست داده است. برای ایستادن و راه رفتن در کره زمین، بدن انسان باید بر نیروی گرانش غلبه کند که همواره همه چیز را به سمت پایین می کشد. در فضا، نیروی جاذبه دیگر فاکتوری تاثیرگذار محسوب نمی شود و از این رو افراد برای انجام کارهای روزانه خود سطح فعالیت مشابه با هنگام حضور روی کره زمین را تجربه نمی کنند. در نتیجه، فضانوردان باید روزانه تا 2 ساعت و 30 دقیقه تمریناتی مانند دویدن روی تردمیل یا کار با وزنه را انجام دهند تا با این اثر مقابله کنند.
بدون وجود نیروی گرانش برای حرکت مایعات بدن مانند خون به سمت پاها، جریان مایعات بیشتر به سمت نیم تنه بالایی تغییر می کند. قلب همچنان خون کافی برای اندام های پایینی را پمپاژ می کند و آنها قادر به انجام فعالیت هستند اما پاها مقدار خونی مشابه با آن چه روی کره زمین دریافت می شود را دریافت نمی کنند. این به معنای آن است که رگ های خونی در پاها نیازی به سخت کار کردن ندارند تا خون را دوباره به قلب باز گردانند. بر همین اساس، آنها تنبل می شوند زیرا نیازی به انقباض شدید ندارند و از این رو توانایی خود برای انجام این کار را از دست می دهند.
این مساله هنگام بازگشت فضانوردان به زمین مشکل آفرین است. هنگامی که فضانورد بار دیگر نیروی گرانش را تجربه می کند خون به سمت پاها هجوم می آورد اما رگ های خونی تنبل و ضعیف در بازگرداندن آن به سمت نیم تنه بالایی دچار مشکل می شوند. این مساله می تواند به سرگیجه شدید و حتی غش منجر شود. به طور معمول، فضانوردانی که به زمین باز می گردند توسط تیمی از پزشکان و کارشناسان مورد مراقبت قرار می گیرند، اما آنهایی که قرار است به مریخ سفر کنند با چنین استقبالی مواجه نخواهند شد و باید خود را با گرانش سیاره سرخ سازگار سازند.
تغییر در جریان مایعات بدن ممکن است در یکی دیگر از عوارض جانبی حضور در فضا یعنی تغییر قدرت بینایی نیز نقش داشته باشد. فضانوردانی که به زمین باز می گردند اغلب دارای ورم در پشت چشم خود هستند که به ضعف بینایی آنها منجر می شود. این تغییرات به طور معمول پس از سفرهای یک هفته ای به فضا موقتی هستند اما با حضور چند ماهه در حالت بی وزنی مشخص شده است رفع این مشکلات نیز بیشتر طول می کشد. ناسا هنوز دلیل دقیق تورم چشم را نمی داند اما ممکن است تغییر در جریان مایعات و تجمع در سر و پشت چشمان در این زمینه تاثیرگذار باشد.
تغییرات دیگری نیز ممکن است در بدن اسکات کلی صورت بگیرد که از آن جمله می توان به واکنش سیستم ایمنی و دستگاه گوارش اشاره کرد. حتی انواع باکتری های موجود در روده وی ممکن است هنگام بازگشت به زمین به طور کامل تغییر کرده باشد. کلی غذاهایی مشابه با آن چه به طور معمول هنگام حضور روی کره زمین مصرف می کند را نخورده است که می تواند به تغییر میکروبیوم روده منجر شود. و پژوهش ها نشان داده اند فضا می تواند چگونگی بیان RNA این باکتری ها را نیز تغییر دهد.
ناسا همچنین تغییرات در شرایط روانی اسکات کلی را مورد بررسی قرار خواهد داد.
برای خواندن مطالب بیشتر در زمینه علم و فناوری به اینجا مراجعه کنید.
شوما برین به سِلامت.