شاید گرفتن مرخصی یکی از دغدغه‌های اساسی کارکنان و کارگران از کارفرمایان خود به شمار برود و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود مواجه می‌شوند در حالی که برابر قانون گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار به شمار می‌رود.
به گزارش ایسنا، قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن مرخصی را تشریح کرده است که این گزارش با طرح سوالاتی جزییات آن را در اختیار قرار می‌دهد:
برابر ماده 62 قانون کار، جمعه روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است و این به معنای آن است که به خدمت گرفتن کارگران مشمول قانون کار حتی با جلب نظر و رضایت آنها یا توافق کتبی خلاف قانون است، اما در مورد برخی مشاغل و کسب و کارها مثل رانندگان شرکت واحد که تعطیلی روز جمعه نمی‌شناسند چه باید کرد؟
تبصره یک ماده 62 قانون کار می‌گوید: در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب و برق و اتوبوسرانی یا در کارگاههایی که حسب نوع یا ضرورت کار یا توافق طرفین به طور مستمر روز دیگری برای تعطیل تعیین شود همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود. به هر حال تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است.
نکته مهم اینجاست که کارگرانی که تحت هر عنوان اعم از شیفت یا اضافه کار و ... روزهای جمعه کار می‌کنند در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه، 40 درصد اضافه بر مزد دریافت می‌کنند، البته برابر تبصره 2 همین ماده چنانچه روزهای کار در هفته کمتر از 6 روز باشد مزد روز تعطیل هفتگی کارگر معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وی در روزهای کار در هفته خواهد بود.
درمورد کارگران کارگاههایی که با انجام پنج روز کار درهفته و 44 ساعت کار قانونی از دو روز تعطیلی استفاده می‌کنند تبصره 3 ماده 62 اعلام کرده که مزد هر یک از دو روز تعطیل هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران خواهد بود.
*آیا مناسبتها و تعطیلات رسمی کشور جزو تعطیلات کارگران به شمار می‌رود؟به موجب ماده 63 قانون کار تمام تعطیلات رسمی کشور به عنوان تعطیلات رسمی کارگران محسوب می‌شود حتی یازدهم اردیبهشت در تقویم‌ها که روز کارگر نامگذاری شده هم حکم تعطیل رسمی برای کارگران دارد.
ماده 64 مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه را جمعا یک ماه اعلام کرده است بنابر این جمعه بین روزهای پنجشنبه و شنبه از این حیث مرخصی به شمار می‌رود البته در حال حاضر در برخی شرکتها و کارگاهها این ماده با نظر کارفرما و محاسبه 26 روز کاری در سال بدون محاسبه ایام تعطیل جمعه اجرا می‌شود.
در مورد کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان آور ماده 65 قانون کار مرخصی سالیانه را 5 هفته منظور کرده است که استفاده از این مرخصی حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.
در صورتی که کارگری بخواهد مرخصی‌های استحقاقی سالانه خود را ذخیره کند طبق ماده 66 قانون کار تنها امکان ذخیره 9 روز مرخصی خود را دارد.
*کارگری که قصد ادای حج تمتع دارد نحوه محاسبه مرخصی وی چگونه است؟ماده 67 قانون کار این حق را به کارگران داده است که به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش تنها برای یک نوبت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده کنند.
در مورد کارگران فصلی نیز ماده 68 قانون کار میزان مرخصی استحقاقی را بر اساس ماههای کارکرد آن کارگر تعیین کرده است.
در صورتی که بین کارفرما و کارگر بر سر گرفتن مرخصی اختلاف نظر پیش آید ماده 69 قانون کار مقرر کرده است که تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین شود و در صورت بروز اختلاف بین طرفین نظر اداره کار قطعی و لازم الاجرا باشد، به عبارتی کارفرما باید در صورت ارائه درخواست مرخصی استحقاقی از سوی کارگر موافقت یا مخالفت خود را اعلام کند بدیهی است در صورت مخالفت کارفرما این امر الزاما به منزله عدم استفاده کارگر از مرخصی مورد تقاضا نخواهد بود بلکه بر اساس ماده 69 قانون، نظر قطعی اداره کار محل در این خصوص قابلیت اجرا خواهد داشت.
*هر فرد تا چه میزان مرخصی استعلاجی دارد؟در مقررات قانون کار محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش‌بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد مضاف اینکه این نوع مرخصی‌ها اعم از اینکه کوتاه مدت یا دراز مدت باشد تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است.
نکته: مدت مرخصی استعلاجی در صورت تایید سازمان تامین اجتماعی جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب می‌شود.
به موجب ماده 70 قانون کار مرخصی کمتر از یک روز کاری جزو مرخصی‌های استحقاقی منظور می‌شود به این معنی که اگر کارگری فرضا در یک روز کاری دو ساعت مرخصی گرفته باشد آن دو ساعت جزو مرخصی‌های استحقاقی او در سال محاسبه خواهد شد.
ماده 71 قانون کار نیز در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار، بازنشستگی و از کارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیلی کارگاه مقرر کرده است که مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت به ورثه او پرداخت شود.
*گرفتن مرخصی بدون حقوق و مرخصی ازدواجماده 72 قانون کار نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران، مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار را پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما معین کرده است.
قانون کار همچنین در ماده 73 برای کارگران سه روز مرخصی با حقوق و دستمزد جدا از مرخصی‌های استحقاقی سالانه پیش‌بینی کرده که در ازای دو رویداد ازدواج یا فوت داده می‌شود؛ به عبارتی قانون کار حق برخورداری از سه روز مرخصی در زمان ازدواج دائم یا فوت همسر، پدر و مادر و فرزندان را برای کلیه کارگران در نظر گرفته است.