عصر ایران - روزنامه فرهیختگان در شماره روز یکشنبه (11 اسفند) خود گفت و گویی با حمید رضا جلایی پور استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی درباره چالش های پیش روی دولت روحانی انجام داده که در پی می آید:
مرجان طباطبایی: دولت حسن روحانی عزم خود را برای مبارزه با فساد و ویژه‌خواری جزم کرده است. گواه آن هم تشکیل کمیته‌ای در بخش‌های مختلف برای عملیاتی کردن این مساله است. «حمیدرضا جلایی‌پور»، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی در این راستا خواستار شفاف‌سازی هرچه بیشتر نهادهای دولتی در این زمینه شده است. او در گفت‌وگو با فرهیختگان تاکید می‌کند در صورت شفاف‌سازی در بخش‌های مختلف روندی که افراطیون در پیش دارند کند‌تر خواهد شد. جلایی‌پور همچنین با اعلام رضایت نخبگان جامعه از عملکرد دولت خواستار آن می‌شود که آقای روحانی با نظرسنجی‌های مرتب پایگاه رای خود را پایش و بررسی کند. او تاکید می‌کند: «مهم‌ترین عاملی که به آقای روحانی در حل مشکلات بزرگ جامعه کمک می‌کند، فقط همین پایگاه اجتماعی است.» متن این گفت‌وگو در زیر می‌آید.
هفت ماه از دولت روحانی می‌گذرد، چه ارزیابی‌ای از عملکرد این دولت دارید؟
با توجه به شرایط معتقدم ایشان انتظارات را خیلی خوب برآورده کردند، در سیاست خارجی خوب ظاهر شدند، در حوزه اقتصادی جلوی رشد تورم گرفته شد، در فضای فرهنگی گشایش ایجاد شده است و سخت‌ترین کار ایشان، گشایش فضای سیاسی است که البته کار سختی هم هست. اما در مجموع عملکرد ایشان نه‌تنها قابل قبول بوده، بلکه با توجه به شرایط و فشارها عملکرد خوبی در این مقطع داشته‌اند.
با این حساب نقدی به عملکرد دولت ندارید؟
من به وزرای دولت آقای روحانی نقد دارم. معتقدم وزرای دولت می‌توانند در شفاف‌سازی نقش بیشتری داشته باشند. من اعتقادی به بگم‌بگم و افشاگری ندارم، اما شفاف‌سازی مهم است.
از چه چیز باید شفاف‌سازی کنند. مصداقی اشاره می‌کنید؟
هر وزارتخانه باید افق چهار ساله و وضعیت گذشته و رئوس آن را در سایت‌هایش بگذارد. مثلا وزارت اقتصادی و دارایی شفاف‌سازی کند وام‌های بالای میلیاردی بانک‌ها را چه کسانی و برای چه منظوری و برای اجرای چه پروژه‌هایی گرفته‌اند و آن پروژه‌ها به چه مرحله‌ای رسیده است.
این شفاف‌سازی را که آقای روحانی در فواصل مختلف در سخنرانی‌ها دارند.
در پاره‌ای از سخنرانی‌ها با مشی اعتدالی یک مقداری اعلام شده است. اما بحث من یک کار نهادی است. هر نهاد و وزارتخانه دولتی با شفاف‌سازی اطلاعات را در اختیار شهروندان بگذارد و شفاف‌سازی کند که در این صورت به محیط کسب‌وکار تولیدی مبتنی‌بر کار مورد رضایت مردم کمک می‌کند. یکی از راه‌های مبارزه با فساد ساختاری که جامعه از آن رنج می‌برد همین شفاف‌سازی است. اگر این کار صورت بگیرد، بخش‌های دیگر حاکمیت هم علاقه‌مند می‌شوند این کار را تسریع کنند و به سمت شفاف‌سازی بروند.
یعنی دولت به‌عنوان یکی از نهادهای مهم در جامعه که منابعی در اختیار دارد، نشان دهد این منابع به چه دلیل و برای کدام هدف در اختیار عاملان قرار گرفته است. مثلا وزارت اقتصادی و دارایی اعلام کند 800 میلیارد دلار کجا هزینه شده است. چرا این موضوع مهم است؟ چون در همان دوران آمریکا هم با بحران اقتصادی روبه‌رو بود و با کمک 700 میلیارد دولت آمریکا از آن بحران اقتصادی بیرون آمد و الان رشدش بالای دو درصد است. ولی درهمان زمان در ایران 800 میلیارد دلار بوده و بحران اقتصادی ما بدتر شده است. تورم 10 درصدی دوره آقای خاتمی بالغ بر 40 درصد شده است. این را باید شفاف‌سازی کنند. یا وزارتخانه‌ها اعلام کنند چه بخش‌هایی از اقتصاد ایران مالیات نمی‌دهند. چرا معاف هستند؟ و بسیاری مسائل دیگر. اینها از وظایف دولت است که آقای روحانی قول آن را داده است و این شفاف‌سازی هم به نفع دولت و هم به نفع فعالان اقتصادی و هم حاکمیت در هشت سال گذشته اقتصاد زیرزمینی رشد کرد. برنامه آقای روحانی نیز همین شفاف‌سازی عرصه اقتصاد و ایجاد یک فضای امن برای نیروهایی است که دنبال کار تولیدی یا خدمات مورد نیاز جامعه‌اند، نه گروه‌های رانتی و دلال و واسطه. ما برای بهبود وضعیت اقتصادی راه دیگری غیر از این نداریم.
در واقع معتقدید این شفاف‌سازی می‌تواند ابزاری برای مقابله با تندروها باشد؟
بله. شفاف‌سازی کار تندروها را سخت می‌کند. هر چه دولت شفاف‌سازی کند، شرایط افراطی‌گری ضعیف می‌شود. الان مشکل ما فساد ساختاری در اقتصاد است که در اقتصاد زیرزمینی رخ می‌دهد. فسادی است که در بخش‌های غیرشفاف رخ می‌دهد. اگر شفاف‌سازی شود که در فلان بخش فساد هست و باید پیگیری و شکایت شود، در این صورت روندی که افراطیون در پیش دارند کند‌تر خواهد شد.
با توجه به هجمه تندروها، دولت می‌تواند به موفقیت برسد؟
امیدوارم بتواند در مسیر رشد و توسعه بیشتر حرکت کند. تندروها چون منافع‌شان ضربه خورده، راه هجمه و فرار به جلو را در پیش گرفتند. اما معتقدم پیام مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد مقاومتی که در 24 محور اعلام شده یک برنامه رشد اقتصادی ملی بوده که به آقای روحانی کمک می‌کند با خط مشی‌هایی که منجر یه یک اقتصاد شفاف و تولیدی رقابتی و سازگار با بازار جهانی باشد راه توسعه اقتصاد و کشور را بهتر طی کند. رشد و توسعه اقتصادی یکی از زمینه‌های مهار افراطی‌گری است. چون اطلاع دارید در هشت سال گذشته بدبختی‌هایی بر سر کشور آمد به نام دفاع از فقرا. اما برای فقرا چیزی نداشت الا تورم بالای 40 درصد همراه با رکود و بیکاری و اعتیاد.
به بحث جامعه بپردازیم، الان دولت آقای روحانی و شخص ایشان هنوز اقبال دوره انتخابات را دارند؟
معتقدم آن پایگاه 50 درصدی که به آقای روحانی رای داده بودند، پابرجاست. از طرفی آن بخش از جامعه در شهرهای بزرگ هم که رای ندادند و دلخور بودند، از رای ندادن‌شان ناراحت شدند و الان جزء پایگاه اجتماعی دولت روحانی محسوب می‌شوند. در هر جای دنیا به مرور زمان کسی که رای می‌دهد یک مقدار رای‌اش متزلزل می‌شود. اما در مورد آقای روحانی آنهایی هم که رای ندادند، پیوستند. اصلا بگذارید به شما بگویم هیچ‌وقت پایگاه اجتماعی میانه‌روها اعم از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو به این وسعت نبوده است.
آمار و درصد مشخصی از این بازگشت رای‌دهندگان دارید؟
نه، اما در سفر به شهرستان‌ها و آن بخش از جامعه که رای ندادند، به این مساله اذعان می‌کنند و احساس می‌کنم تلقی مثبتی از روحانی دارند. البته بعضی از مردم زود خوشحال و زود هم ناراحت می‌شوند. علاوه‌بر مردم در میزان سنجش اقبال عمومی و پایگاه اجتماعی دولت باید به نخبگان اشاره کرد که نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. این گروه تقریبا نظرشان نسبت به روحانی مثبت است که این رکن تعیین‌کننده‌ای است. چون همین گروه بودند که با رای‌شان در آرای مردم اثر گذاشتند. در یک جمله باید گفت ستون حامی آقای روحانی همچنان پایدار است.
آیا دولت موفق شده امکان ابراز نظر بدنه اجتماعی را هم فراهم کند؟
این به میزان گشایش فضای فرهنگی و سیاسی کشور بستگی دارد. آن کسانی که رای دادند در شرایطی که گشایش فضای سیاسی صورت گیرد و رشد رسانه‌ها و اجتماعات و تشکل‌ها را شاهد باشیم، این فضا را پیدا خواهند کرد. به هر حال آقای روحانی برنامه‌ها و خط مشی‌های خوبی را اعلام کرده است، اما تندروها می‌خواهند حواس ایشان را پرت کنند. وزرا باید بدون شرمندگی کارشان را انجام دهند. اگر کسی قرار است شرمنده باشد، افراطی‌ها هستند که طی هشت سال کشور را با بحران‌های گوناگون روبه‌رو کردند. بنابراین فرد منتخب مردم نباید شرمنده باشد و باید به شفاف‌سازی کمک کند.
این پایگاه اجتماعی در چه شرایطی حفظ خواهد شد؟
یکی از کارهایی که آقای روحانی حتما باید انجام دهد این است که با نظرسنجی‌های مرتب پایگاه رای خود را پایش و بررسی کند. لذا دولت که با محدودیت اجرای نظرسنجی روبه‌رو نیست می‌تواند به صورت دوره‌ای و مداوم پایگاه رای را بررسی کند، چون مهم‌ترین عاملی که به آقای روحانی در حل مشکلات بزرگ جامعه کمک می‌کند، فقط همین پایگاه اجتماعی است.