مرکز مطالعات صلح بین المللی، سید مهدی مدنی - محمد ایرانی سفیر سابق ایران در اردن و کارشناس مسائل جهان عرب است. وی تحولات سوریه را از نزدیک رصد می کند و شناخت شخصیتی نیز از بشار اسد دارد. لذا برای بررسی آخرین تحولات سوریه ( نشست دوستان سوریه و طرح کوفی عنان) کوشیدیم تا با وی به گفتگو بنشینیم که در ادامه مشاهده می فرمایید.
***
بحث خود را از نشست دوستان سوریه در استانبول آغاز می کنیم. این نشست با چه دستور کاری تشکیل شد و به اعتقاد شما آیا این نشست موفقیت آمیز بود ؟این دومین اجلاسی بود که تحت عنوان «دوستان سوریه» در استانبول بر گزار می شد. البته بحث اصلی این نشست اجرای طرح کوفی عنان به عنوان نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب در بحران سوریه بود که بیشترین حجم بحث ها ر این نشست را به خود اختصاص داد.
در کنار این بحث، موضوع کمک به مخالفان دولت سوریه نیز مطرح شد. در خلال سخنرانی ها و ومواضع مختلف برخی دولت های عربی مانند عربستان سعودی و قطر به صراحت از مسلح سازی مخالفان سوریه سخن به میان آوردند اما در مقابل برخی دولتها مانند عراق و مصر نیز بر شیوه های مسالمت امیز و حمایت از اصلاحات بینادین در سوریه حمایت کردند.
البته بحث مهم دیگری نیز در این نشست مطرح شد و آن طرح به رسمیت شناختن شورای ملی مخالفین سوریه به رهبری برهان غلیون بود. این امر را می توان به مثابه یک پیشرفت نسبت به اجلاس تونس مورد ارزیابی قرار داد. چرا که در اجلاس تونس اختلافات بر سر به رسمیت شناختن این شورا بالا گرفت اما در این اجلاس این شورا به عنوان نماینده مردم سوریه به رسمیت شناخته شد.
اما برخی از خبرگزاری ها اینگونه عنوان کردند که این شورا به عنوان یکی از نمایندگان مردم سوریه و نه به عنوان تنها نماینده مردم سوریه برسمیت شناخته شده است. واکنشهای بعدی به بحث کمک به همین شورا نشان می دهد که این شورا به عنوان تنها نماینده به رسمیت شناخته شده است. آنچه در این نشست مطرح شد حمایت از شورای ملی سوریه به رهبری برهان غلیون بود. مهمترین گروه مخالفان دولت اسد در عرصه داخلی که تحت عنوان « هیات های هماهنگی» فعالیت می کنند به شیوه های مسالمت آمیز اعتقاد دارند و از خواستار اصلاحات جدی اند. ضمن اینکه آنها اساسا این نشست را اساسا تحریم کردند.
پس می توان نتیجه گرفت که این اجلاس تا حدی نسبت به اجلاس تونس موفق تر عمل کرده است؟در بعد اعمال فشار سیاسی و بین المللی به سوریه در این نشست گام های اساسی برداشته شد. خاصه آنکه در این نشست بر اجرای طرح کوفی عنان نیز تاکید گردید.
سوال بعدی من هم در همین زمینه بود. به نظر شما ما حصل طرح کوفی عنان چیست و اساسا اجرای این طرح به کجا می انجامد؟در این زمینه باید گفت که روسیه و چین به عنوان مدافعان اصلی سوریه در شورای امنیت خواهان اجرای این طرح شده اند. شورای امنیت هم در بیانیه ای خواهان اجرای این طرح شده و چین و روسیه هم با اصل طرح کوفی عنان یعنی « التزام دولت سوریه به طرح کوفی عنان یعنی اجرای تاریخ عقب نشینی ارتش از شهرهای بزرگ و اجرای آتش بس و توقف فعالیت های مسلحانه گروه های غیر قانونی » مخالفت نکرده اند.
یعنی اجرای طرح کوفی عنان می تواند مثمر ثمر باشد؟
در این زمینه دو تحلیل خوش بینانه و بدبینانه وجود دارد. تحلیل خوش بینانه معتقد است این آتش بس سبب می شود که سوریه روی آرامش ببیند و با تضمین عدم اقدام امنیتی مخالفین منطقه ای و بین المللی سوریه، دمشق آرامش را تجربه می کند.
اما تحلیل بدبینانه بر آن است که عملا شرایط مناسب برای اجرای این آتش بس در فضای فعلی سوریه مهیا نیست زیرا گروه های مسلح اگر قرار باشد که به فعالیت خود ادامه ندهند، امکان حیات خود و کارویژه اصلی خود را از دست می دهند. در نتیجه و به موازات تداوم این اقدامات مسلحانه دولت سوریه نیز تلاش می کند تا با این اقدامات مبارزه کند و لذا باز شاهد تداوم خشونت ها و اقدامات امنیت زدا خواهیم بود.
الان فضا برای عملی شدن این طرح مهیا است؟به نظر می رسد در ابتدای امر شرایط رو به آرامش برود. کما اینکه ارتش هم عقب نشینی خود را از شهرها آغاز کرده است. اما استمرار این شرایط و به نتیجه رسیدن این طرح تابع تحولات میدانی سوریه و همچنین تحولات منطقه ای و بین المللی است.
با توجه به شناخت شما از شخصیت بشار اسد، به نظر شما وی اصلاحات بینادین را دنبال می کند؟به هر حال نظامی مانند سوریه که ساختار مبتنی بر مولفه های جنگ سرد دارد، هر گونه بحث تغییر ریشه ای در نظام مدیریتی تابع تصمیمات فردی است و به نظر من اسد توانایی چنین اقداماتی را دارد. اما این بحث هم مطرح می شود که با توجه به جو منطقه این اصلاحات دیر هنگام می تواند پاسخ مطالبات مردمی را بدهد یا اینکه این اصلاحات دیر است.
اینک باید این امر را گفت که اسد زمان می یابد و توفیق اصلاحات را می یابد یا نه؟ برخی معتقدند اصلاحات صورت گرفته جدی است. خصوصا انتخابات مجلس که پیش روی است می تواند تغییر جدی در محیط سیاسی سوریه را فراهم سازد. آنچه مسلم است انتخابات آتی مجلس سوریه نقش مهمی دارد چرا که می تواند برای اولین بار بسیاری از نیروهای معارض و مخالف را وارد ساختار سیاسی قدرت کند.
یعنی اسد اصلاحات را به ثمر می رساند؟ببینید اصلا انجام اصلاحات امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. بازگشت به سوریه قبل از بحران امری محال است و راهی جز اصلاحات وجود ندارد. در غیر این صورت باید به انتظار خواسته و مطالبات جدید مردم سوریه نشست.
به نظر شما و با توجه به شناخت شما از اسد وی این بحران را پشت سر می گذارد؟اینک وی می تواند این بحران را پشت سر بگذارد یا نه زود است در مورد آن صحبت کنیم. ضمن اینکه این امر به بسیاری از مولفه های داخلی، منطقه ای و بین المللی و فشارهای دول عربی و غربی بستگی دارد. لذا باید به انتظار نشست و مجموع تحولات را با هم مورد بررسی قرار داد.