هواپيماي شاهين براي عمليات مراقبت هوايي و شناسايي ديدهباني و هدفيابي در نقاط دور و غيرقابل دسترسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين هواپيما قادر است تا شعاع 150 كيلومتري ايستگاه كنترل زميني با ارتفاع هزار و پانصد پا و مداومت پروازي سه ساعتي، از موانع و استحكامات به‌طور همزمان فيلمبرداري و عكسبرداري كند.
همچنين با مجهز شدن به محموله و ريزش اعلاميه قادر است براي عمليات رواني مورد استفاده قرار گيرد.
رعد اين هواپيما از جمله پهپادهاي تهاجمي نيروهاي مسلح بوده و در كنار هواپيماهاي بدون سرنشين ديگر، نقش مهمي در مقابله با دشمنان دارد.
يكي از انواع پهپادهاي رعد با نام رعد 85 قادر است تا شعاع 100 كيلومتر پرواز كرده و با حمل حجم قابل توجهي مواد منفجره، اهداف مورد نظر را شناسايي كند.
رعد 85 همچنين قادر است تا تصاوير برخورد با هدف را نيز به‌طور آنلاين مخابره كند. اين پهپاد جنگي مي تواند با سرعت 250 كيلومتر در ساعت تا سقف 11 هزار پا پرواز كرده و دست بلند نيروهاي مسلح براي مقابله با هر هدفي باشد.
ابابيل هواپیمای بدون سرنشین ابابیل با انجام مانوری بر فراز ناو هواپیمابر آمریکا معروف شد. پس از دقايق طولاني كه رادار ناو موفق به كشف اين پهپاد ايراني شد، چند هلیکوپتر جنگی و جنگنده از اين ناو برخاستند، اما هرگز موفق به كشف ابابیل نشدند.
ابابیل به سلامت به محل مورد نظر هدایت شد و اطلاعات و تصاویر بسیار مهمی ضبط كرد که فیلم آن نیز پخش و موجب حيرت جهانيان شد. مقامات آمريكايي نيز از اینکه متوجه حضور ابابیل نشده‌اند، بسیار شگفتزده و البته وحشتزده شدند؛ از آن به بعد دنیا نام ابابیل را به خاطر سپرد.
پهپادهاي دستپرتاب يكي از دستاوردهاي اخير متخصصان كشورمان، طراحي و ساخت پهپادهاي دستپرتاب است. اين هواپيماها مي‌توانند بهراحتي در يك كولهپشتي حمل شده و در موقعيت لازم بهكار گرفته شوند.
از جمله آنها ميني پهپاد دستپرتاب فراز 2 است كه با موتور الكتريكي و ايستگاه زميني قابل حمل توسط نفر جهت انجام عمليات شناسايي و ارسال تصاوير همزمان در نظر گرفته شده است.
از اين پهپاد مي‌توان براي مأموريتهايي چون جنگ الكترونيك نيز بهره برد.
ميني پهپاد فراز 2 با سرعت 110 كيلومتر در ساعت و سقف پرواز 3 هزار متر مي‌تواند قابليت مناسبي را به يگانهاي اطلاعاتي و عملياتي بدهد.
اين پهپاد كوچك با تداوم پروازي 45 دقيقه و وزن كمتر از 3 كيلوگرم، براي انتقال به هر منطقه‌اي مناسب است.
فراز 3 نيز براي انجام پروژه‌هاي تحقيقاتي، مطالعاتي و طراحي در زمينه علوم و فناوري‌هاي هوايي با موتور پالس جت به كار مي‌رود.
نوع ديگر اين هواپيماهاي دستپرتاب با سرعت 80 كيلومتر در ساعت حركت كرده و با 20 دقيقه پرواز بهراحتي قابل كنترل است. اين هواپيما مجهز به موتور الكتريكي بوده و با تجهيز به چرخ، روي هر باندي قابليت فرود دارد.
وزن اين پهپاد تنها 2 كيلوگرم بوده و قدرت موتور آن براي پرواز شناسايي و عملياتهاي محدود مناسب است.
پهپادهاي بالزن پهپادهاي بالزن از جمله سخت‌ترين انواع هواگردهاي بدون سرنشين هستند. با توجه به شباهت زياد به پرندگان، نشست و برخاست بدون نياز به باند، سرعت قابل كنترل و مانورپذيري بالا، اين پرنده‌ها مي‌توانند نسل بعدي موجودات مكانيكي جهت شناسايي و نفوذ را تشكيل دهند.
هماكنون متخصصان كشورمان موفقيت‌هاي بسيار خوبي در اين زمينه بهدست آورده‌اند كه فاخته يكي از آنهاست. اين پرنده با وزن 450 گرم، استفاده از نوع خاصي موتور الكتريكي و مداومت پرواز قابل توجه، داراي كاربردهاي مختلفي چون جاسوسي و اختلال در تجهيزات دشمن، تسريع در عمليات نجات و مشخص كردن محدوده ترافيك جاده‌اي است. بهنظر مي‌رسد با تداوم رشد و توسعه استفاده از هواگردهاي بدون سرنشين، بايد منتظر ارتش پهپادي ايران براي مقابله با هر مهاجم بيخردي بود.
دستيابي به تكنولوژي جذب امواجگفتوگو با اميرخلبان نصيرزادهامير خلبان عزيز نصيرزاده، معاون هماهنگكننده نيروي هوايي ارتش، ساخت هواپيماي بدون سرنشين رادارگريز را از جمله دستاوردهاي اين نيرو در ماههاي اخير دانسته و میافزاید كه رسيدن تكنولوژي‌هاي دفاعي كشور به چنين مرحله‌اي، حكايت از جهش قابل توجه صنعت هوايي كشور دارد. وي كه قريب 9 ماه عهدهدار اين مسئوليت مهم در نهاجا است، همچنين تأكيد میکند: «ساخت هواپيماي بدون سرنشين رادارگريز، پايه‌اي محكم براي ساخت هواپيماهاي سرنشيندار پنهان كار در آينده خواهد بود.» آينده‌اي كه امير نصيرزاده آن را عنوان پرواز انبوه اسكادرانهاي ايراني توصيف مي‌كند.
آيا نيروي هوايي ايران در سطح استاندارهاي جهان است؟برنامه‌ريزي و سرمايه گذاري گسترده‌اي براي نيروي هوايي ارتش پيش از انقلاب انجام شده بود و بهواسطه اين سرمايه‌گذاري، اغلب تجهيزات ما، همين امروز هم از بهترين‌هاي دنياست؛ چون كشورهاي استكباري برنامه خاصي براي نيروي هوايي پيش از انقلاب داشتند و به همين دليل تجهيزات خوبي را در اختيار اين نيرو قرار دادند كه امروز ما از آنها بهره مي‌بريم.
البته ما با بازسازي تجهيزات، علاوهبر اين‌كه سعي مي‌كنيم تا اين امر به بهترين نحو صورت گيرد، بايد بيشترين بهره‌وري را داشته باشيم تا بتوانيم تجهيزات مورد نظر را خودمان طراحي و مطابق با استانداردهاي روز دنيا و فرآيندي كه در كشورهاي پيشرفته دنبال مي‌شود، بسازيم.
يادمان باشد كه با وجود تهديدات هميشگي و تحريم‌هاي مختلف عليه كشورمان، توجه ويژه به موضوع خودكفايي و استقلال از ديگر كشورها براي ما مهم خواهد بود؛ چراكه هيچ اميد و توقعي به تأمين قطعات و تجهيزات از بيرون نداريم و بهخاطر وجود دشمنان قوي، ما نيز بايد توان مقابله خود را ارتقاء دهيم که داده‌ايم.
پس چرا غربي‌ها مي‌گويند نيروي هوايي ايران فرسوده است؟اصولا به كاربردن واژه فرسوده درخصوص هواپيماهاي نيروي هوايي درست نيست؛ چراكه اين جنگنده‌ها مدام در حال اورهال و بهينه‌شدن هستند.
سياست استكبار همواره اينگونه بود كه عمر مشخصي را براي قطعات تعيين مي‌كردند تا بتوانند از اين طريق هر چه بيشتر درآمد كشورها را به غارت ببرند؛ چراكه پس از بروز ايراد در قطعات، آنها تعمير نمي‌شدند، بلكه مي‌بايست قطعه را عوض كرد و اين در حالي است كه اين عمر قانوني، واقعي نبود.
تدبير حكيمانه رهبر معظم انقلاب مبني بر «عمردهي انقلابي به تجهيزات نظامي» به اين معناست كه بايد همواره اين تجهيزات را بازنگري، اورهال و بهينه كنيم و اگر سيستمي نياز به ارتقاء داشت، يك عمر قانوني ديگر براي آن تعريف شود.
آيا ساخت هواپيماي جنگنده در ايران موفق بوده است؟يكي از سرفصل‌هاي مهم ما در نيروي هوايي خودكفايي محض مطابق با علم روز دنياست و در عرصه‌هاي مختلف علمي خصوصا در زمينه الكترونيك روز به روز شاهد ارتقاي علوم هستيم كه بايد براي رسيدن به خودكفايي و بي‌نيازي از ديگر كشورها، لحظه به لحظه توان علمي خود را افزايش دهيم.
طراحي و ساخت جنگنده بومي صاعقه به عنوان يك نمونه كاملا داخلي، اين موضوع را تصديق مي‌كند. تمام مراحل طراحي، ساخت و توليد انبوه اين جنگنده در داخل كشور صورت گرفته و اولين يگان آن نيز در تبريز تشكيل شده است.
ما تلاش كرده‌ايم در فرآيند بهكارگيري هواپيماها، نيازمندي‌ها دائما منعكس شود و مي‌توان گفت كه قطعا در آينده شاهد ساخت نسل‌هاي جديدي از جنگده صاعقه خواهيم بود.
در خبرها، صحبت از ساخت هواپيماي بدون سرنشين رادارگريز توسط نهاجا بود؛ اين مسئله تا چه حد واقعيت دارد؟ما به اين تكنولوژي دست پيدا كرده‌ايم و هماكنون متخصصان ما در حال استفاده از اين تكنولوژي در زمينه‌هاي مختلف هستند.
با توجه به توانمندي اخير نيروي هوايي ارتش در طراحي و ساخت هواپيماهاي بدون سرنشين رادارگريز، اين امر نيازمند در اختيار داشتن 2 مهندسي خاص است؛ اول شكل هواپيماست كه بايد بهگونهاي باشد تا پرتوهاي راداري كه به آن برخورد مي‌كند و در فضا پخش مي‌شود، قابل دريافت توسط رادار‌ها نباشد.
ويژگي دوم به مواد سازنده هواپيما برمي‌گردد كه بايد بهگونهاي باشد كه امواج راداري را جذب و از انعكاس آن در فضا جلوگيري كند كه ما امروز به اين مهندسي رسيده و فناوري آن را در اختيار داريم. لذا طراحي‌هاي بعدي ما در همين راستا خواهد بود؛ يعني شكل و مواد هواپيماهاي آينده به اين طريق ساخته مي‌شود.
يعني همان سفرهماهي؟طراحي و ساخت هواپيماهاي بدون سرنشين و رادار گريز «سفرهماهي» يكي از بزرگترين دستاوردهاي نيروي هوايي ارتش در اين بخش است. اين هواپيما تمامي تست‌هاي خود را با موفقيت پشت سر گذاشته و با توجه به برآوردهاي انجام شده و نظر به شكل خاص آيروديناميك آن، حتي بيشتر از آن‌چه كه فكر مي‌كرديم در هوا پرواز كرد.
يعني طي سال‌هاي آينده نيروي هوايي مجهز به هواپيماهاي رادارگريز خواهد بود؟زمان‌بر بودن پروژه‌هاي بزرگ دفاعي در همه كشورهاي جهان امري طبيعي است و همه مي‌دانند كه از مرحله طراحي تا زمان ساخت و توليد صنعتي يك پروژه مهم، راه طولاني در پيش است. بهعنوان نمونه، مي‌توان ساخت هواپيما توسط قطب‌هاي بزرگ صنعتي جهان را نام برد. با اين‌كه آنها هزينه فراوان و افراد زيادي را براي ساخت يك جنگنده يا هواپيماي غيرنظامي به كار مي‌گيرند، اما باز هم سال‌ها براي تحقق نتايج آن صبر مي‌كنند و بعضا هم نتيجه به دست آمده، با آن چيزي كه مد نظر آنها بوده متفاوت است و طرح اصلاح شده يا بعضا متوقف مي‌شود.
در موضوع رادار گريز بودن هواپيماها نيز تنها مواد و شكل هواپيما كافي نيست، بلكه حتي موتورها و خروجي هوا نيز بايد طوري طراحي شود كه در فضا ارتعاش پيدا نكند؛ چراكه همين ارتعاش‌ها براي رادارهاي «پسيو» قابل رهگيري خواهد بود.
ولي با توجه به دستيابي نيروي هوايي به چنين تكنولوژي، تمامي پروژه‌هاي بعدي ما در ساخت جنگنده‌ها، معطوف به بهره‌گيري از تكنولوژي رادارگريزي خواهد بود.
البته در اين خصوص نيز طرح‌هاي مختلفي در دستور كار است و مأموريت اين هواپيماها با يكديگر فرق خواهد كرد و هركدام از آنها وظايف جداگانهاي برعهده خواهند داشت.
استفاده از ديگر تكنولوژي‌هاي نوين در صنعت هوايي چه جايگاهي دارد؟همانطور كه مي‌دانيد، صنعت هوايي همواره به عنوان يكي از صنايع پيشگام در تحقق و توسعه تكنولوژي‌هاي نوين مطرح است.
لذا نيروي هوايي ارتش نيز از اين امر مستثني نبوده و متخصصان جهاد خودكفايي اقدامات بسيار خوبي براي بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين در دستور كار دارند.
يكي از اين موارد، بهكارگيري فن‌آوري نانوتكنولوژي در صنعت هواپيماسازي است كه از موضوعات مهم مدنظر متخصصان نيروي هوايي به شمار مي‌رود. به همين منظور، رابطه نزديكي با دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي برقرار كرده‌ايم تا اين فناوري وارد صنعت هوايي ارتش شود.
بهنظر مي‌رسد ورود و بهره‌گيري گسترده از فن‌آوري نانو در صنعت هوايي، مي‌تواند يك انقلاب در نهاجا محسوب شود و در كنار تكنولوژي رادارگريزي، آينده درخشاني در انتظار اين نيروست
موتورخاصنگاهي به ساخت موتور وانكل در كشوريكي از ويژگي‌هاي كمتر شناخته شده هواپيماهاي بدون سرنشين ايران، دستيابي به تكنولوژي طراحي و ساخت يك نوع موتور با نام وانكل است. اگرچه اين نوع موتور سالهاست در اختيار صنايع دفاعي كشورهايي چون آمريكا قرار دارد، اما دستيابي متخصصان ايراني به اين توانمندي آنهم در شرايط سخت تحريم كشور، گوياي رشد و ارتقاء بسيار خوب سطح تكنولوژي دفاعي كشور است.
نوشته زير بررسي كوتاه نحوه عملكرد و تأثير اين موتور بر توان هواپيماهاي بدون سرنشين نيروهاي مسلح كشورمان است.
موتورهای سری وانكل از انواع موتورهای احتراق داخلی و یا به عبارت دیگر درونسوز هستند. موتورهای درونسوز به موتورهایی گفته می‌شود كه در آنها مخلوط سوخت و اكسیدكننده (كه معمولا اكسیژن یا هواست)، در داخل فضای بستهای واكنش داده و محترق می‌شوند.
در اثر احتراق، گاز با دما و فشار بالا ایجاد می‌شود كه باعث به حركت درآمدن قطعات متحرك داخل موتور شده و باعث انجام كار می‌شود. موتورهای وانكل با استفاده از طراحی دورانی ساخته شده‌اند؛ موتورهای دورانی همانند موتورهای پيستونی، از انرژی فشار ايجاد شده بهواسطه احتراق مخلوط سوخت و هوا، استفاده میكنند؛ در موتورهای پيستونی فشار ناشی از احتراق به پيستونها نيرو وارد كرده و آنها را به عقب و جلو میراند. شاتون و ميللنگ اين حركت رفت و برگشتی پيستونها را به حركت دورانی و قابل استفاده برای خودرو تبديل میكنند. در صورتيكه در موتورهای دورانی، فشار ناشی از احتراق، نيرويی را بر سطح يك روتور مثلث شكل كه كاملا محفظه احتراق را نشتبندی كرده است، وارد میكند. اين قطعه (روتور) همان چيزی است كه بهجای پيستون از آن استفاده می‌شود. روتور در مسيری بيضیشكل حركت میكند؛ بهگونهای كه هميشه سه رأس اين روتور را در تماس با محفظه سيلندر نگه داشته و سه حجم جداگانه از گازها، بين سه سطح روتور و محفظه سيلندر ايجاد میكند.
همچنان كه روتور حركت میكند، هر كدام از اين سه حجم پیدرپی منبسط و منقبض می‌شوند؛ و همين انقباض و انبساط است كه مخلوط هوا و سوخت را به داخل سيلندر میكشد، آنرا متراكم مي‌كند، در طول فرآيند انبساط توان مفيد توليد كرده و گازهای سوخته را بيرون ميراند. موتورهای دورانی دارای سيستم جرقه و سوخترسانی مشابه با موتورهای پيستونی هستند.
توليد توانموتورهای دورانی همانند موتورهای رايج پيستونی از سيكل چهار زمانه استفاده مي‌كنند كه به شكل كاملا متفاوتی به خدمت گرفته شده است. قلب يك موتور دورانی روتور آن است، كه به‌صورت كلی معادل پيستون در موتورهای پيستونی است.
روتور روی يك بادامك دايروی بزرگ محور خروجی سوار شده است. اين بادامك از خط مركزی محور خروجی فاصله داشته و همانند يك ميللنگ عمل مي‌كند. چرخش روتور نيروی لازم جهت چرخش محور خروجی را تأمين كرده و همزمان با چرخش روتور در محفظه، اين قطعه، بادامك را در يك مسير دايروی به حركت درمیآورد؛ به قسميكه هر دور كامل روتور، منجر به سه دور چرخش محور خروجی مي‌شود.
همچنان كه روتور درون محفظه حركت مي‌كند، سه حجم جداگانه ايجاد شده توسط روتور، نيز تغيير مي‌كند. اين تغيير سايز، باعث ايجاد فرآيند پمپ كردن مي شود.
تفاوتها با موتور معمولیچند مورد زير، موتورهای دورانی را از موتورهای پيستونی متمايز مي‌كند:
1- قطعات متحرك كمتر:
موتورهای دورانی در مقايسه با موتورهای چهار زمانه پيستونی قطعات متحرك كمتری دارند. يك موتور دورانی دو روتوره، سه قطعه متحرك اصلی دارد: دو روتور و يك محور خروجی.
اين در حاليست كه سادهترين موتورهای پيستونی چهار سيلندر دستكم 40 قطعه متحرك دارند: پيستونها، شاتونها، ميللنگ، ميل بادامك، سوپاپها، فنر سوپاپها، اسبكها، تسمه تايمينگ و.... كم بودن قطعات متحرك مي‌تواند دليلی بر قابليت اعتماد و اعتبار موتورهای دورانی باشد و به همين دليل است كه كارخانههای سازنده وسايل هوانوردی (هواپيما و كايتهای با موتور احتراق داخلی) موتورهای دورانی را به موتورهای پيستونی ترجيح می‌دهند.
2- كاركرد نرم و بدون لرزش:
تمام قطعات موتور دورانی به‌طور پيوسته در حال چرخش، آن هم در يك جهت هستند كه در مقايسه با تغيير جهت شديد قطعات متحرك در موتورهای پيستونی از ارجحيت خاصی برخوردارند.
موتورهای دورانی به‌دليل تقارن خاص قطعات گردنده دارای بالانس داخلی است كه هرگونه ارتعاشی را از بين میبرد. همچنين انتقال قدرت در موتورهای دورانی نيز نرمتر است؛ زيرا هر احتراق در طول 90 درجه چرخش روتور حاصل می‌شود.
از آنجاييكه چرخش محور خروجی سه برابر چرخش روتور است، پس هر احتراق در طول 270 درجه چرخش محورخروجی حاصل مي‌شود. اين يعنی يكموتور تكروتوره در سه ربع گردش محورخروجی خود، قدرت انتقال میدهد؛ اما در موتور تك سيلندر پيستونی احتراق در طول 180 درجه از دو دور گردش ميل لنگ يا يك ربع گردش محور خروجی آن رخ مي‌دهد.
3- حركت آهسته تر قطعات اصلي موتور:
از آنجاييكه گردش روتور يك سوم گردش محور خروجی آن است، قطعات اصلی موتور آهستهتر از قطعات موتورهای پيستونی حركت میكنند كه اين موضوع قابليت اطمينان به اين موتور را بالا میبرد.
موتورهای وانكل در هواگردهااولین مدل هواپیمایی كه با استفاده از موتورهای وانكل به پرواز درآمد، مدل غیرنظاميهواپیمای شناسایی QT_2 ارتش ایالات متحده آمریكا بود. این هواپیما از یك موتور وانكل به قدرت 185 اسب بخار استفاده میكرد. اما كمكم خاصیتهای این موتورها مثل اندازه كوچك و صدای كم، آنها را وارد دنیای هواپیماهای بدون سرنشین كرد. اما بیاییم و نگاهی به مشخصههای دیگری كه موتورهای هواپیماهای بیسرنشین بایستی داشته باشند، بیندازیم.
این موتورها بایستی در عین كم حجم و كم صدا بودن، دارای خاصیتهایی مثل سادگی در تعمیر و نگهداری، نسبت مناسب قدرت تولیدی به وزن و توانایی ماندگاری بالا داشته باشند.
این موتورها از ابتدای دهه 70 به‌طور گسترده بر روی هواپیماهای سبك بهكار رفته و از خود در زمینه ایمنی ركورد بسیار جالبی بهجا گذاشته است؛ تا به امروز تنها هفت فروند از هواپیماهای سبكی كه از موتورهای مدل وانكل استفاده كرده‌اند، سقوط كرده كه این خود نشان از كیفیت و كارایی بالای این موتورها دارد.
وانكل در پهپادهاي ايرانيطراحي و توليد موتور وانكل براي استفاده از انواع هواپيماهاي بدون سرنشين در سال 1386 توسط سردار محمد نجار وزير دفاع سابق كشورمان افتتاح شد.
اين طرح يكي از طرح‌هاي مهم دانشگاه صنعتي مالك اشتر اصفهان است كه در زمينه طراحي و توليد انواع وسايل بدون سرنشين، اقدامات قابل توجه و خوبي انجام داده است.
طراحي و ساخت پرنده بدون سرنشين بال متحرك، طراحي و ساخت ربات تيرانداز و نيز طراحي و ساخت ربات زيردريايي از ديگر طرح‌هاي اين دانشگاه است.
با نصب موفق موتورهاي وانكل روي پهپادهاي ايراني، هماكنون هواگردهاي بدون سرنشين نيروهاي مسلح برد بلندتر و مداومت پروازي بيشتري را تجربه مي‌كنند. در عين حال، توجه به موضوعاتي چون خروجي گرماي كمتر براي جلوگيري از رديابي توسط حسگرهاي دشمن و نيز صداي كمتر به منظور نزديكتر شدن به هدف مورد نظر و شناسايي يا تخريب غافلگيرانه آن را، مي‌توان ديگر از دستاوردهاي رسيدن به اين تكنولوژي دانست.
پهپادهای خورشیدی عرصه بروز خلاقیتهاگفتوگو با دكتر حميدرضا طیبی رییس جهاد دانشگاهیدکتر حمیدرضا طیبی، رییس جهاد دانشگاهی، در گفتوگو با پنجره به واكاوي تلاشهای مراکز علمی کشور در ساخت تجهیزات جدید دفاعی از جمله هواپیماهای بدون سرنشین پرداخت. وی تأکید كرد که اگر زنجیرهای قوی شامل مراکز علمی، دفاعی و تامين بودجه لازم به وجود بیاید، آینده این همکاری مشترک، رفع تمام نیازهای علمی و دفاعی کشور خواهد بود.
علل ضرورت ورود دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور به عرصه تحقیق و پژوهش در عرصه فناوریهای روز چه مواردی است؟در جهان امروز از جمله مهمترین معیارهای توسعهیافتگی و اقتدار کشورها، سطح تولید و صادرات مبتنی بر فناوری و میزان تولید ثروت از این رهگذر است. با عنایت به وجود رقابت شدید میان کشورهای مختلف اعم از توسعهیافته و در حال توسعه، در این عرصه عمدتا کشورهایی موفقتر هستند که علاوهبر وجود زیرساختها، برنامهها و مدیریت کلان مناسب، در عرصه تحقیق و پژوهش، خلق و توسعه فناوری و همچنین تولید مبتنی بر فناوری بهدست آمده یا بومی شده (به‌ویژه فناوریهای روز )، از عملکرد مطلوبتری برخوردار باشند.
در کشورهای توسعهیافته عمده بار پژوهش در زمینه فناوریهای روز بر عهده دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی است، زیرا در امر تحقیق در این عرصهها به پژوهشگران و متخصصان برجسته و مجرب نياز است که به دانش روز مسلط باشند. علاوهبر این، برای پژوهش در این زمینهها استفاده از تجهیزات و امکانات بسیار خاص نیز ضروري است که با عنایت به حجم سرمایهگذاری لازم و نیز فرآیند خاص تحقیق تا بهرهبرداری اقتصادی، معمولا تحقق این مجموعه از شرایط در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات کاربردی امکانپذیر است.
تأثیر دانشگاه‌ها در خودکفایی دفاعی کشور تا چه حد است؟با عنایت به استراتژیک بودن عرصه دفاعی در اغلب کشورها سعی می‌شود با توجه به اهمیت فوقالعاده موضوع امنیت ملی، بسیاری از سامانههای سختافزاری و نرمافزاری مورد نیاز در این عرصه تا حد امکان منشاء داخلی داشته باشد و یا حداقل از کشورهای همپیمان با سابقه همکاری بلندمدت تهیه شود. این امر در کشور ایرانکه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با تهدیدهای مختلفی از سوی ابرقدرت‌ها و برخی کشورهای متخاصم روبهرو بوده است، اهمیتی بسیار افزونتر دارد. با توجه به توسعه روزافزون سامانههای دفاعی و نقش فناوریهای پیشرفته در این عرصه، ضرورت تام دارد که بخش قابل ملاحظهای از نیازهای علمی و پژوهشی این عرصه از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و با به خدمت گرفتن متخصصان مجرب در این زمینهها تأمین شود. از این روی دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی میتوانند نقش بیبدیلی در خودکفایی دفاعی کشور داشته باشند. بسیاری از فناوریهای پیشرفته که به کمک متخصصان و پژوهشگران برجسته با سرمایهگذاری قابلملاحظه در عرصه دفاعی بهدست میآید، در مراحل بعد در صنایع دیگر و یا سایر زمینههای مورد نیاز جامعه کاربرد یافته و خود محرک مناسبی در رقابت با سایر کشورها در توسعه فناوریهای نوین و کسب ثروت بر اساس تولید حاصل از فناوریهایی است که در مراحل اولیه برای مقاصد دفاعی یا نظامی توسعه یافتهاند.
با توجه به اهمیت تجهیز کشور به سامانههای مدرن دفاعی نقش دانشگاه‌ها در این خصوص را چگونه ارزیابی میکنید؟با عنایت به اهمیت چنین سامانههایی در مصارف دفاعی و غیردفاعی، لازم است مراکز علمی نظیر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی نیز همچون گذشته و حتی بیش از پیش همپای مراکز تحقیقاتی دفاعی به امر پژوهش و تولید فناوری در این عرصهها بپردازند. بدیهی است که از جمله شرایط لازم برای تحقق همکاری مراکز علمی در این زمینه، تأمین نیازهای مالی و تجهیزاتی و مهمتر از آن، همکاری نزدیک و تنگاتنگ مراکز پژوهشی صنایع دفاعی با این مراکز علمی است.
جهاددانشگاهی تا چه حد برای تحقیق و پژوهش در زمینه سیستمهای مدرن اهمیت قایل است؟از آن‌جا که از یک سو پژوهش در جهاد دانشگاهی عمدتا در زمینههای کاربردی و بر اساس نیاز جامعه انجام میگيرد و از سوی دیگر بخش عمدهای از اعتبارات مالی و بودجه این نهاد از محل دستاوردهای پژوهشی و ارائه خدمات تخصصی به جامعه تأمین می‌شود، این نهاد سعی کرده است که با به‌خدمت گرفتن نیروهای انسانی متخصص خود، اعم از اعضاء هیئت علمی و کارشناسان مجرب، در حد توان به فعالیت علمی و تخصصی در زمینه فناوریهای پیشرفته مرتبط بپردازد. اما انجام فعالیت گسترده در این زمینه موکول به سپردن پروژههای پژوهشی خاص و تأمین امکانات مادی اعم از اعتبارات مالی و تجهیزات مورد نیاز است.
از سوی دیگر با توجه به تجارب ارزنده جهاد دانشگاهی، در بسیج متخصصان از مراکز علمی، به‌ویژه دانشگاه‌ها و در قالب گروههای کاری برای انجام پروژههای خاص، این نهاد می‌تواند در صورت واگذار كردن وظیفهای مشخص در عرصه ملی در این زمینه و در صورت تأمین امکانات مادی به رشد و توسعه تحقیقات کمک کرده و دستیابی به فناوریهای مورد نیاز را سرعت بخشد.
همکاری نزدیک نیروهای مسلح با مراکز دانشگاهی چه ثمراتی را بههمراه دارد؟چنین همکاریهایی در صورت وجود برنامههای کلان مناسب و اجرای آنها با مدیریت متناسب از یک سو مي‌تواند فرآیند تأمین نیازهای دفاعی کشور را ارتقاء بخشیده و بر اقتدار دفاعی کشور بیافزاید و از سوی دیگر فرآیند توسعه علمی و فناورانه کشور را سرعت بخشد. برای دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور این همکاری علاوهبر تأمین اعتبارات مالی و امکانات تجهیزاتی که اهمیت زیادی دارند و فرآیند پژوهش و تولید علم و فناوری در این مراکز را توسعه میبخشند، دستاورد بسیار ارزشمندتری را نیز بهدنبال دارد که همان فراهم آوردن امکان انجام وظیفه در توسعه کشور و اقتدار آن بر اساس نیازهای اساسی جامعه و خدمتگزاری در عرصه پیشرفت نظام اسلامی و ساختن تمدن نوین اسلامی در عصر حاضر است.
یکی از حوزههایی که گروههای دانشجویی و مراکز علمی کشور اقدامات خوبی در آن انجام داده‌اند، حوزه ساخت هواپیماهای بدون سرنشین است. در این خصوص چه اقداماتی صورت گرفته است؟در زمینه اقدامات مؤثر جهاد دانشگاهی در زمینه طراحی و ساخت هواپیماهای بدون سرنشین میتوان به ساخت هواپیمای خورشیدی اشاره کرد که تست اولیه آن را با موفقیت انجام دادیم. در این مدل کوچک، یک هواپیما با طول بال سه متر تا ارتفاع 200-300 متری پرواز کرد و بعد با موفقیت فرود آمد. از نظر ما این کار انجام شد و می‌خواستیم با بودجه بيشتر به ارتفاع 3 هزار پا برسیم، اما این بودجه هرگز اختصاص پیدا نکرد و این کار باقی ماند و اکنون نیز بهدنبال منابع هستیم تا این طرح استراتژیک را به سرانجام برسانیم.
برای انجام مراحل بعدی باید بودجه لازم برای آن اختصاص پیدا کند که بتوانیم به 20 هزار پا و در مرحله بعد تا 60-70 هزار پا ارتفاع پرواز کنیم، چون به‌صورت یک مرحلهای نمی‌توان به تکنولوژی مرحله بالا دست پیدا کرد، اما این پروژه نیز مانند پروژه هواپیمای نیروی انسانی به دلیل کمبود بودجه متوقف شد.
هرچند که برخی از سازمانهای وابسته به صنایع دفاعی در این خصوص فعالیتهایی انجام داده‌اند، اما جهاد دانشگاهی بهعنوان یک نهاد علمی همواره علاقهمند بوده که در این زمینه فعالیت کند. کاربردهای این هواپیما بسیار متنوع است. در مجموع هواپیماهای بدون سرنشین خورشیدی کاربردهای زیادی دارند: کاربردهای مخابراتی، علوم کشاورزی، دانش هواشناسی، نظامی و... استفادههای متنوعی هستند که از این هواپیماها می‌شود. به هر حال با توجه به زیرساختهایی که تاکنون ایجاد شده است، تأمین بودجه این طرح می‌تواند به پیشرفت و اقتدار کشور کمک شایانی کند و در این شرایط حیف است که این دانش در این مرحله متوقف بماند. البته در جلسهای که با معاون علمی و فناوری رییسجمهور داشتیم، قرار شد چند طرح ویژه را ارائه کنیم؛ قصد ما این است كه پروژه ساخت هواپیمای خورشیدی استراتژیک ارتفاع بالا هم یکی از آن طرحهای ویژه باشد. انشاءالله با تلاش بیشتر مراکز دانشگاهی و حمایتهای نهادهای مربوطه، این عرصه نیز محل شکوفایی متخصصان توانمند ایران اسلامی باشد
ساخت پهپادهاي دستپرتابگفتوگو با عرببيگي، رییس سازمان جهاد خودکفایی نیروی زمینی سپاهسرهنگ ناصر عرب بيگي، رييس سازمان جهاد خودكفايي نيروي زميني سپاه پاسداران، طي گفت‌وگويي با پنجره با اشاره به دستاوردهاي اين نيرو، پيوند متخصصان دفاعي و دانشگاه‌ها را از جمله ثمرات تشكيل اين سازمان مي‌داند. وي معتقد است بسياري از اقداماتي كه شايد با محاسبات مادي، سال‌ها طول مي‌كشيد، با سرعت و كيفيتي خارق‌العاده در حال انجام است.
رييس سازمان جهاد خودكفايي نيروي زميني سپاه پاسداران با بيان بخشي از دستاوردهاي اين نيرو و نحوه اجراي پروژه‌ها، توضيحاتي درخصوص ساخت هواپيماهاي بدون سرنشين ارائه كرد.
سابقه تشكيل جهاد خودكفايي به كجا باز مي‌گردد؟در طول سال‌هاي دفاع مقدس ما توانستيم علي‌رغم تحريم‌هاي اقتصادي همهجانبه دنيا، با بهكارگيري خلاقيت، ابتكار و خودباوري كه امام(ره) در وجود جوانان انقلابي ايجاد كرد، بهخوبي از پس دشمن بعثي كه تمام ابرقدرت‌ها را بهعنوان پشتيبان، پشتسر خود داشت، برآييم.
در همين راستا بود كه سازمان جهاد خودكفايي در نيروها بنيان نهاده شد و وظيفه انجام تحقيقات صنعتي در حوزه خودكفايي دفاعي و رفع نيازهاي تجهيزاتي نيروها بر عهده اين سازمان قرار گرفت.
در طول اين سال‌ها، جهاد خودكفايي همواره منشاء خيرات و بركات فراوان براي اين نيرو بوده است. «تحقيقات بر اساس نياز روز» كه شعار محوري ما در سازمان جهاد خودكفايي است؛ به اين مفهوم است كه ما تحقيقات خود را مبتني بر تهديد دشمن قرار داده‌ايم. براي تحقق اين امر دائما تهديدات خارجي، فرامنطقه‌اي، منطقه‌اي و داخلي به همراه توانمندي‌هاي دشمن، توسط كارشناسان و محققين ما رصد مي‌شود و آن‌چه كه از بين اقدامات آنها، تهديد تشخيص داده شود، در دستور كار قرار گرفته، تيم‌هاي تحقيقاتي به سرعت شكل مي‌گيرد و در آن حوزه شروع به فعاليت مي‌كنند. ما ساختار و سازمان خود را طوري طراحي كرديم كه به شكل ماتريسي، بلافاصله تيم‌هاي تحقيقات تخصصي شكل مي‌گيرد و هيچگاه اسير ساختار و سازمانهاي كلاسيك نخواهيم شد.
براي مقابله با تهديدات دشمن چه اقداماتي انجام شده است؟گسترهكاري سازمان در حوزه مقابله با تهديدات هوايي در ارتفاع پست، مقابله با تهديدات زميني، مقابله با اقدامات جاسوسي و نيز مقابله با پديده شوم تروريسم كه ساخته و پرداخته استكبار جهاني و اسراييل و با معاونت برخي كشورهاي منطقه بوده، بسيار وسيع است.
ما در حوزه تسليحات و تجهيزات، مؤلفه تحرك و واكنش سريع را در دستور كار قرار داده‌ايم. چراكه تجهيزاتي كه در دفاع بهكار مي‌بريم، بايد متحرك باشند و بتوانند بهسرعت جابهجا شده و در موقع لزوم و در كمترين زمان، در دسترس رزمندگان قرار بگيرند.
افزايش برد، دقت و سرعت عمل در برابر اقدام دشمن، همواره مد نظر متخصصين ما قرار دارد و ما به سرعت در حال انجام تحقيقاتي هستيم كه بتواند اين سه مؤلفه را در سلاح و مهمات‌هاي ما نهادينه كند. اين اقدامات به ما كمك مي‌كند تا سلاح‌هاي موجود را بر اساس نياز روز مدرنيزه كرده و در اختيار يگانهاي مختلف قرار دهيم.
چگونه از توانمندي دشمن مطلع مي‌شويد؟در ساختار جديد سپاه كه با تدبير فرماندهي محترم كل سپاه انجام شده، طوري برنامه‌ريزي صورت گرفته كه دائما دشمن رصد شده و از توانمندي‌ها و تجهيزات آنها و نيز از اقدامات عملي كه در بيرون از مرزها و حتي درون مرزها بهوسيله دشمن انجام مي‌شود، در اسرع وقت مطلع شويم. اين اطلاعات در قالب تيم‌هاي كارشناسي مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد و براي هر يك از تهديداتي كه از تحليل كارشناسان استخراج مي‌شود، برنامه‌ريزي عملي مي‌كنيم.
آيا غير از ساخت تجهيزات، وظيفه ديگري نيز بر عهده داريد؟پدافند غيرعامل در حوزه استتار، اختفا و ساير محورهايي كه در پدافند عامل مطرح است، براي دفاع از نيروي انساني، تجهيزات، تسليحات و اماكن در دستور كار ما قرار دارد و كارشناسان ما دائما در حال بهبود استتار، اختفا و پوشش در مقابل دشمن هستند تا ضريب ايمني بيشتري در تجاوزهاي دشمن بهويژه در تجاوزهاي هوايي براي يگانهاي مختلف نيرو ايجاد كند.
براي استفاده از ظرفيت دانشگاه‌ها در تحقيقات سپاه چه اقداماتي انجام شده است؟تعامل مراكز تحقيقاتي يكي از ويژگي‌هاي معمول آنهاست؛ چراكه هيچ مركزي بهتنهايي نمي‌تواند موفقيت‌هاي چشم‌گيري داشته باشد. به همين خاطر، شوراي مشترك تحقيقات در سپاه از تمام سازمانهاي جهاد خودكفايي تشكيل شده است. در اين شورا تقسيم كار شده و پروژه‌هایي مشترك مطرح شده و بخش‌هايي از توانمندي يك سازمان در اختيار سازمان ديگر قرار مي‌گيرد، تا علاوهبر تكميل پروژه‌هاي يكديگر، در حل مشكلات و گلوگاه‌هاي تكنولوژي نيز تشريك مساعي صورت گيرد. همچنين دفاتري در سازمان جهاد خودكفايي تشكيل شد تا مأمني باشد براي جذب محققين، مخترعين و افراد خلاقي كه در سطح جامعه و در بين دانشجويان دانشگاه‌ها وجود دارند و به تنهايي نمي‌توانند طرح‌هاي خود را اجرا كنند.
همچنين ما در حال طراحي يك مركز رشد هستيم كه اين مركز مي‌تواند دانشجويان و فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها را كه قادر نيستند به تنهايي توفيقي در امر تحقيقات داشته باشند، مورد حمايت مالي، علمي و تجهيزاتي قرار دهد. در اين مركز موضوع تحقيقاتي به افراد داده مي‌شود و اين عزيزان مي‌توانند در اين مراكز فعاليت كنند و با حمايت‌هاي متنوع توانمند شده و در نهايت بهعنوان يك محقق ارزنده دفاعي در اختيار نيروهاي مسلح قرار گيرند.
درباره دستاوردهاي جديد نيروي زميني سپاه از جمله ساخت پهپاد چه مواردي را مي‌توانيد نام ببريد؟ساخت مراكز شبيه‌سازي از جمله اقدامات مهم جهادخودكفايي «نزسا» است. در اين مراكز تجهيزات و سيميلاتورهايي جهت تمرين‌هاي كمهزينه و بدون محدوديت تاكتيك‌هاي مختلف نظامي و كار با سلاح‌ها و تجهيزات مختلف ساخته شده و در اختيار يگانهاي عملياتي قرار مي‌گيرند.
شبيه‌سازها شامل سخت‌افزار و نرم‌افزار رايانهاي هستند و كاملا محيط نبرد را در يك سالن شبيه‌سازي مي‌كنند.
همچنين با توجه به نياز كشور به در اختيار داشتن تجهيزات مدرن جنگ الكترونيك (جنگال) و سيستم‌هاي مقابله با اين موضوع، سپاه پاسداران در بخش طراحي و ساخت پروژه‌هاي الكترونيك، الكترومغناطيس و اپتيك موفقيت‌هاي زيادي داشته است. از جمله اين موفقيت‌ها، پروژه‌هاي جست‌وجو و رديابي غيرفعال اپتيكي است كه اين سيستم‌ها مي‌توانند در پيدا كردن و در معرض ديد قراردادن پرنده‌هاي دشمن بسيار مؤثر واقع شوند.
در زمينه ساخت هواپيماهاي بدون سرنشين نيز اقدامات زيادي انجام شده است. با توجه به رشد مراكز دفاعي كشور طي سال‌هاي اخير و استفاده از پهپادها در مصارف گوناگون، ما نيز با توجه به نيازها و توانمندي‌هاي نيروي زميني به سمت ساخت انواع پرنده‌هاي بدون سرنشين حركت كرده‌ايم كه خوشبختانه با كمك متخصصان دفاعي و پژوهشگران دانشگاهي، دستاوردهاي بسيار قابل توجهي در اين خصوص كسب شده است.
يكي از اين دستاوردها در بخش پرنده‌هاي بدون سرنشين، پهپادهاي دستپرتاب است كه با توجه به حجم كوچك آن و سيستم ساده عملياتي شدن، مي‌تواند توسط هر نيرو بهراحتي به مناطق مورد نياز منتقل شده و در آن‌جا مورد استفاده قرار بگيرد. با توجه به ساخت نسل‌هاي مختلف هواپيماهاي بدون سرنشين در نيروي زميني سپاه و استفاده يگانهاي مختلف نزسا از آن، ما تلاش داريم با افزايش مداومت پروازي و ديگر ويژگيهايي كه قابليت يك پهپاد را افزايش مي‌دهد، به توسعه اين تكنولوژي كمك كنيم.
منبع: پنجره