عصر ایران / مدرسه کار و کسب ؛ دکتر علیرضا داداشی* - برنامه ریزی استراتژیک فرآیندی است که به کسب و کارها کمک می کند تا وضعیت فعلی خود را شناسایی و ارزیابی کنند، اهدافی را برای آینده تعیین کنند و استراتژی هایی را برای دستیابی به آنها توسعه دهند.
این شامل درک محیط داخلی و خارجی شرکت، از جمله نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای آن است. علاوه بر این، برنامه ریزی استراتژیک تغییرات تکنولوژیکی، ترجیحات مشتری، روند صنعت و شرایط اقتصادی را در نظر می گیرد.
تحقیقات نشان می دهد که کسب و کارهای برخوردار از برنامه ریزی استراتژیک خوب، عملکرد بهتری نسبت به کسب و کارهای فاقد برنامه ریزی استراتژیک دارند.
در خصوص کسب و کارهای کوچک و متوسط هم برنامه ریزی استراتژیک به کمک می کند تا بر اهداف بلندمدت خود تمرکز کنند، اهداف را به روشنی تعیین کنند و استراتژی هایی را برای دستیابی به آنها توسعه دهند.
همچنین این کسب و کارها را قادر می‌سازد تا زمینه‌های رشد را شناسایی کرده و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری استفاده برده و در عین حال از مشکلات احتمالی اجتناب کنند.
برنامه ریزی استراتژیک برای کسب و کارهای کوچک و متوسط (SMEs) با شرکت های بزرگ متفاوت است. مشخص است که SME ها معمولا منابع کمتر، دامنه کسب و کار کوچکتر و سهم بازار کمتری نسبت به شرکت های بزرگ دارند. بنابراین، برنامه های استراتژیک آنها باید برای مقابله با چالش های منحصر به فرد خودشان طراحی شود.
علاوه بر این، فرآیندهای تصمیم گیری در اکثر SME ها به دلیل کوچکی اندازه آنها ساده تر و کارآمدتر است. این امر اجرای سریع‌تر استراتژی‌هایی را ممکن می‌سازد که به شرکت‌های کوچک و متوسط اجازه می‌دهد به سرعت به شرایط متغیر بازار یا تهدیدات رقابتی واکنش نشان دهند.
از آنجا که محیط کسب و کار امروزی به سرعت در حال تغییر است، صاحبان SME باید بتوانند به سرعت واکنش نشان دهند و استراتژی های خود را بر این اساس تطبیق دهند.
به عنوان یک کارآفرین یا صاحب یک کسب و کار نوپا کوچک و متوسط، هدف همیشه پاسخ به سوالات مهم در مورد کسب و کار است. برنامه ریزی استراتژیک مانند یک پرسشنامه منظم در مورد آینده و راهی برای حرکت در مسیر پیشبرد اهداف است.
برخی از سوالاتی که باید فرآیند برنامه ریزی استراتژیک باید به آنها پاسخ بدهد عبارتند از:
1- می خواهم به چه چیزی برسم؟ (چشم انداز و ماموریت)
2- رقبای من چه کسانی هستند؟ (رقبای مستقیم و غیر مستقیم)
3- بازار چه شکلی است؟ (به عنوان مثال، رقابت فزاینده)
4- چه فرصت هایی در اختیار دارم؟ (مثلاً فناوری های جدید)
5- چه تهدیداتی برای کسب و کار من وجود دارد؟ (به عنوان مثال، جهانی شدن، تغییر قیمت منابع، پیداشدن تازه واردان صنعت و بازار)
6- نقاط قوت و ضعف کسب و کار من در حال حاضر کدام ها است؟ (به عنوان مثال، ضعف یا قوت در حوزه دیجیتال، فقدان یا وجود داده های واقعی، روابط قوی یا ضعیف با مشتریان، مشتریان وفادار یا رویگردان)
برای SME ها به طور خاص، یک فرآیند برنامه ریزی استراتژیک که سریع و ساده بسیار باشد، مفید است.
اینها مؤلفه های کلیدی ایجاد یک برنامه استراتژیک و تجزیه و تحلیل هستند که به شما پایه ای محکم برای تصمیم گیری می دهند.
1. منابع و زیرساخت های فعلی را ارزیابی کنید.
قبل از شروع برنامه ریزی استراتژیک، کسب و کارهای کوچک و متوسط باید منابع و زیرساخت های موجود خود را به طور کامل ارزیابی کنند.
کارکنان موجود، فناوری، سرمایه و زمان مورد نیاز برای اجرای یک برنامه موفق را ارزیابی کنید.
همچنین در صورت لزوم حتی کارشناسان یا مشاوران بیرونی (بیرون از کسب و کارتان) را در نظر بگیرید که می توانند پشتیبانی و راهنمایی بیشتری ارائه دهند.
2. اهداف و مقاصد را تعیین کنید.
اهداف برای اینکه قابل اجرا باشند، باید SMART (مشخص Specific ، قابل اندازه گیری Measurable ، قابل دستیابیAchievable ، مرتبط Relevant و محدود به زمان Time-bound ) باشند و شاخص های کلیدی عملیات (KPI ها) باید به عنوان ابزاری واسط بین اهداف و خروجی های قابل اندازه گیری استفاده شوند.
3. محیط داخلی را تجزیه و تحلیل کنید.
تجزیه و تحلیل کاملی از محیط داخلی SME برای شناسایی نقاط قوت، ضعف و زمینه های بهبود انجام دهید. عواملی مانند ساختار سازمانی، فرهنگ، رویه های عملیاتی و در دسترس بودن منابع باید در نظر گرفته شود.
4. محیط بیرونی را تجزیه و تحلیل کنید.
تجزیه و تحلیل روندهای کلان مانند تحولات صنعت، شرایط اقتصادی، پیشرفت های تکنولوژیکی و ترجیحات مصرف کنندگان می تواند به تعیین استراتژی SME کمک کند. به عنوان مثال، ارزیابی کامل نیازهای بازار و پیشنهادهای رقبا می تواند به برنامه ریزی برای توسعه محصول یا خدمات کمک کند.
5. برنامه استراتژیک را تهیه کنید.
با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده از تجزیه و تحلیل داخلی و خارجی، یک نقشه راه طراحی کنید که شامل مراحل و نقاط عطف قابل اجرا برای پیاده سازی باشد.
پس از نهایی شدن طرح، زمان اجرای آن فرا می رسد. در این بخش چند مرحله ضروری برای کمک به اطمینان از راه اندازی موفقیت آمیز آورده شده است:
1- تخصیص مالکیت و مسئولیت
نقش ها و مسئولیت ها را برای هر وظیفه در برنامه استراتژیک به وضوح تعریف کنید. برای هر مورد اقدام، یک مالک یا رهبر تعیین کنید، که مسئول ارائه نتایج و پاسخگوی اجرا باشد.
2- تدوین یک برنامه اجرایی
یک برنامه زمانی و نیز یک بودجه تا حد امکان واقعی برای اجرای برنامه استراتژیک ایجاد کنید. از جمله نقاط عطف، تکالیف پرسنل و منابع مورد نیاز برای اطمینان از موفقیت ایجاد کنید.
3- برقراری رابطه با ذینفعان
اطمینان حاصل کنید که با همه کسانی که درگیر در فرآیند هستند مشورت کرده اید و در طول مراحل کار از نتایج و وضعیت پیشرفت آنها را مطلع کرده اید.
4- نظارت بر پیشرفت
به طور منظم پیشرفت را از طریق شاخص های کلیدی عملکرد (KPI) دنبال کنید تا خطرات بالقوه و همچنین زمینه های بهبود را در اوایل فرآیند شناسایی کنید.
5- ارزیابی عملکرد
پس از اتمام هر مرحله، نتایج را تجزیه و تحلیل کنید تا مشخص کنید که آیا اهداف با موفقیت به دست آمده اند یا خیر و آیا نیاز به انجام هرگونه تعدیل در آینده هست یا خیر.
6- آموزش کارکنان
امکان و لوازم آموزش کافی را فراهم کنید تا کارکنان درک کنند که چگونه نقش هایشان در خدمت استراتژی کلی قرار می گیرد و چگونه اجازه دارند وظایف مورد نیاز برنامه استراتژیک را به طور موثر اجرا کنند.
7- جشن گرفتن برای موفقیت‌ها
در طول مسیر اجرای برنامه استراتژیک دستاوردها را جدی بگیرید و به رسمیت بشناسید زیرا این به انگیزه تیم‌ها برای دستیابی به اهداف کمک می‌کند.
8- انطباق در صورت لزوم
به طور مداوم بر تحولات خارجی که می تواند بر برنامه های SME تأثیر بگذارد، نظارت کنید و به آن پاسخ دهید و در صورت لزوم منعطف رفتار و اقدام کنید.
9- بازبینی و اصلاح
بررسی‌های منظم را جدی بگیرید و برایش فرصت کافی در نظر بگیرید تا بتوانید ضمن شناسایی زمینه‌های بهبود، استراتژی‌ها را بر این اساس اصلاح کنید. در این صورت خواهید توانست در دراز مدت رقابتی و موفق باقی بمانید.
برنامه ریزی استراتژیک برای کسب و کارهای کوچک و متوسط (SMEs)، اغلب نادیده گرفته می شود. در حالی که، عنصری حیاتی برای موفقیت آنها است.
با برنامه ریزی استراتژیک علمی، صاحبان SME نقشه راهی برای موفقیت دارند که به آنها کمک می کند کسب و کار خود را در دوران خوب و بد، دوران سختی و دشواری به درستی هدایت کنند.
________________________________________
* دکتر علیرضا داداشی
نویسنده و مدرس مدرسه کار و کسب عصر ایران
- دکترای مدیریت بازاریابی
- مدیر و بنیانگذار گروه «مشاوره، آموزش و تحقیقات بازار خوشه‌چین»
- مشاور کسب و کارهای نوپا، کوچک و متوسط
- پژوهشگر بازار و کسب‌و‌کارها
- نویسنده بیش از 60 مقاله در فروش و بازاریابی
- مولف کتاب: بیست گفتار فروش و بازاریابی- کتاب همراه فروشندگان و بازاریابان
- مترجم کتاب راهنمای استراتژیست‌ها اثر تیموتی گالپین
-بازرس اصلی انجمن علمی مدیریت کسب و کار ایران