شهرهای جهان با افزایش جمعیت شهری و تشدید چالش‌های اقلیمی و بحران کمبود آب، در تلاش برای ارائه راهکارهای بر پایه نوآوری در شیوه‌های مدیریت آب خود هستند تا با ادغام فناوری، ترویج پایداری و مشارکت جوامع، منابع آبی را برای آینده حفظ کنند و تاب‌آوری در برابر فشارهای محیطی را افزایش دهند.
به گزارش ایمنا، آب منبع ارزشمندی است که نقش حیاتی در زیست‌پذیری و پایداری شهرها ایفا می‌کند و با افزایش رشد مناطق شهری و رویارویی با چالش‌های تغییر اقلیم و تقاضای جمعیت، لزوم روش‌های مدیریت مؤثر آب بیش از پیش ضروری شده است؛ شهرهای سراسر جهان اهمیت مدیریت پایدار آب را درک کرده‌اند و رویکردهای نوآورانه‌ای را از مدیریت یکپارچه آب گرفته تا ابتکارهای شهرهای هوشمند و راهکارهای افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی برای حفاظت از منابع آبی، حفظ و افزایش کیفیت آب و کاهش تأثیر شهرنشینی بر منابع آبی به‌کار می‌گیرند.
مدیریت یکپارچه آب که بر شیوه‌های پایدار همچون تحلیل چرخه عمر، راکتورهای بی‌هوازی و بازیافت بیوگاز تأکید دارد، یکی از راهکارهایی است که در برنامه‌ریزی‌های شهری مورد توجه قرار گرفته است و به بهبود کارایی انرژی در تصفیه فاضلاب و کاهش وابستگی به گزینه‌های پرانرژی همچون انتقال آب بین حوضه‌ها می‌پردازد.
بسیاری از شهرها نیز در تلاش برای ترویج اجرای سیستم‌های بازیافت آب غیرآشامیدنی در محل هستند. شهرهایی همچون سن‌فرانسیسکو و بنگلور اجرای این سیستم‌ها را در ساختمان‌های بزرگ جدید الزامی کرده‌اند تا فشار بر منابع آبی را کاهش دهند و بازیافت فاضلاب تصفیه‌شده را در جوامع خود ترویج کنند.
بنگلور بیش از سه هزار سیستم تصفیه فاضلاب نصب‌شده دارد که حدود ۲۰ درصد از فاضلاب شهر را از طریق روش‌های غیرمتمرکز مدیریت می‌کند. پکن نیز از فاضلاب تصفیه‌شده برای اهداف غیرآشامیدنی همچون آبیاری، پاک‌سازی خیابان‌ها و فرایندهای صنعتی استفاده می‌کند.
ظهور شهرهای هوشمند شیوه‌های جدید مدیریت آب شهری را از طریق شبکه‌های حسگر پیشرفته برای پایش آنی سطوح آب و مدیریت آب‌های سطحی شکل داده است. این فناوری‌ها امکان پیش‌بینی سیل و بهینه‌سازی عملیات زهکشی را به شهرها می‌دهد و به این ترتیب تاب‌آوری آن‌ها را در برابر چالش‌های مرتبط با آب و هوا افزایش می‌دهد.
شهرهای هوشمند همچنین از راه‌حل‌های زیرساخت‌های سبز همچون معابر نفوذپذیر، باغ‌های بارانی و بام‌های سبز برای بهبود جذب آب‌های سطحی و کاهش رواناب استفاده می‌کنند. این راهکارها علاوه‌بر مدیریت مؤثر بارش‌های اضافی، به خنک‌سازی شهری و افزایش تنوع زیستی نیز کمک می‌کند.
مسئولان شهری از طریق ابتکارات مختلف، ساکنان را به صرفه‌جویی در مصرف آب تشویق می‌کنند. به‌عنوان مثال، ونکوور استراتژی قیمت‌گذاری را اجرا کرده است که در تابستان برای آب بهای بیشتری دریافت می‌کند تا صرفه‌جویی را ترویج کند، همچنین کیپ‌تاون با اجرای دستورالعمل‌های سختگیرانه در مصرف توانسته است به‌طور موفقیت‌آمیزی مصرف فردی آب را در شرایط خشکسالی کاهش دهد.
مدیریت مؤثر آب‌های سطحی برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی حیاتی است. شهرها از سیستم‌های فاضلاب ترکیبی و شبکه‌های جداگانه فاضلاب سطحی برای مدیریت افزایش بارش‌ها و جلوگیری از سرریز فاضلاب در طول بارش‌های شدید استفاده می‌کنند.
بعضی شهرها به‌ویژه در چین، در حال توسعه «شهرهای اسفنجی» طراحی‌شده برای جذب آب باران از طریق فضاهای سبز و سطوح نفوذپذیر هستند. این رویکرد نه‌تنها به مدیریت سیلاب کمک می‌کند، بلکه در بهبود فضاهای سبز شهری نیز تأثیرگذار است. در ادامه چند شهر پیشگام در مدیریت پایدار آب به همراه راهکارهای کاربردی آن‌ها معرفی می‌شود.
کپنهاگ، پایتخت دانمارک، رویکردی جامع و پایدار در مدیریت منابع آب را پیاده‌سازی کرده است که بر اساس کارایی، پایداری و مشارکت جامعه طراحی شده است. این ابتکارات به کاهش قابل‌توجه مصرف آب و افزایش تاب‌آوری شهر در برابر تغییرات اقلیمی متمرکز شده‌اند.
کمپین‌های آگاهی عمومی: این شهر کمپین‌هایی را برای آموزش ساکنان درباره تکنیک‌های صرفه‌جویی در مصرف آب راه‌اندازی کرده است. این کمپین‌ها شامل ترویج استفاده از تجهیزات و وسایل صرفه‌جویی آب است که به کاهش قابل‌توجه مصرف آب سرانه کمک کرده است.
کنتور مصرف آب فردی: با تشویق به نصب کنتور آب فردی در منازل، کپنهاگ شاهد کاهش مصرف آب بوده است، به‌طوری که متوسط مصرف خانوار اکنون کمتر از ۱۰۰ لیتر برای هر نفر در روز است. این ابتکار همچنین به ساکنان این امکان را می‌دهد که مصرف آب خود را بهتر مدیریت کنند.
مشوق‌های مالی: شهر برای نصب سرویس‌های بهداشتی صرفه‌جو در مصرف آب و کنتورها فردی حمایت مالی ارائه می‌دهد که ساکنان را به پذیرش شیوه‌های صرفه‌جویی ترغیب می‌کند.
مدیریت مؤثر فاضلاب: کپنهاگ سرمایه‌گذاری‌هایی در فناوری‌های پیشرفته تصفیه فاضلاب انجام داده است که نه‌تنها کیفیت بالای پساب را تضمین می‌کند، بلکه انرژی را نیز از فاضلاب بازیابی می‌کند. این اقدام شامل تبدیل بیوگاز به گرما و برق است که فرایند تصفیه را پایدارتر می‌سازد.
ادغام بازیافت آب خاکستری: این شهر گزینه‌هایی را برای استفاده مجدد از آب خاکستری برای مصارف غیرآشامیدنی بررسی می‌کند تا تقاضای کلی برای آب تازه کاهش پیدا کند.
یکی از سیاست‌های کلیدی اجرا شده توسط کپنهاگ، تمرکز بر جمع‌آوری آب باران و گسترش زیرساخت‌های یکپارچه و ترکیبی آب‌محور و فضای سبز است که شامل جمع‌آوری آب باران و استفاده از آن برای اهداف آبیاری است.
رویکرد چندوجهی کپنهاگ در مدیریت منابع آب نمونه‌ای از چگونگی کاهش مصرف آب در شهرها در حالی که خود را برای چالش‌های اقلیمی آماده می‌کنند، است. با استفاده از زیرساخت‌های نوآورانه، مشارکت جامعه و چارچوب‌های نظارتی قوی، این شهر استانداردهایی را برای شیوه‌های پایدار مدیریت منابع آبی در سطح جهانی تعیین کرده است.
سنگاپور به دستاوردهای چشمگیر خود در زمینه مدیریت پایدار آب در جهان شناخته شده است و با سیاست‌های برنامه‌ریزی، فناوری‌های نوآورانه و حاکمیت قوی به‌عنوان یک الگو برای مناطقی با کمبود آب به‌شمار می‌آید که چشم‌انداز مدیریت آب خود را تغییر داده و وجود منبع آب مقاوم و پایدار را تضمین کرده است.
این شهر از رویکرد جامع «چهار شیر آب ملی» برای متنوع‌سازی منابع آب استفاده می‌کند که شامل جمع‌آوری آب باران، واردات آب، بازیافت فاضلاب و شیرین‌سازی آب دریا است.
سنگاپور با زیرساخت‌های پیشرفته، فاضلاب را با استانداردهای بسیار بالا تصفیه و خالص می‌کند و آب استاندارد برای مصارف غیرآشامیدنی و شرب را تولید می‌کنند. سنگاپور با نرخ خودکفایی آبی بیش از ۶۰ درصد، مصرف سرانه آب خود را به یکی از پایین‌ترین سطوح جهانی کاهش داده است.
سنگاپور از فناوری‌های هوشمند و سیستم‌های پایش آنی برای افزایش کارایی سیستم‌های تأمین آب استفاده می‌کند که به نرخ افت آب کمتر از ۵ درصد منجر شده است. همکاری‌های تحقیقاتی به بهبود مداوم در تصفیه آب و فناوری‌های پایدار کمک می‌کند و اطمینان می‌دهد که سنگاپور در صدر نوآوری باقی بماند.
حاکمیت قوی شرکت خدمات عمومی نیز به اطمینان از سیاست‌ها، مقررات و توسعه زیرساخت‌های کارآمد کمک کرده است و در کنار کمپین‌های آگاهی‌بخشی عمومی و اجرای سختگیرانه تدابیر صرفه‌جویی در آب، فرهنگ آگاه به آب را میان شهروندان ترویج داده است.
چشم‌انداز ملبورن و روش‌های نوآورانه آن برای تضمین منابع آب پایدار این شهر را به یکی از پیشگامان جهانی مدیریت آب تبدیل کرده است که به حفاظت از آب، استفاده کارآمد از آب و مدیریت فعال آب‌های سطحی متعهد است.
یک نمونه برجسته از مدیریت پایدار آب ملبورن، اجرای الزامات مخازن آب باران در توسعه‌های مسکونی جدید است که آب باران را برای مصارف غیرشرب همچون باغبانی، آبکشی سرویس‌های بهداشتی و رخت‌شویی جمع‌آوری و ذخیره می‌کند. این سیاست، خودکفایی آبی در سطح خانوار را ترویج می‌کند و وابستگی به منابع آب شهری و تقاضای آب شیرین را کاهش می‌دهد.
افزون بر این، ملبورن بر کارایی آب از طریق ابتکاراتی همچون طرح برچسب‌گذاری و استانداردهای کارایی آب اولویت داده است و نصب برچسب راندمان آب را برای طیف گسترده‌ای از محصولات از جمله شیرآلات، دوش‌ها، سرویس‌های بهداشتی و ماشین‌های لباسشویی الزامی می‌کند.
این طرح با ارائه اطلاعات به مصرف‌کنندگان درباره راندمان آبی محصولات، خرید و استفاده از تجهیزات و لوازم خانگی کم‌مصرف در آب را تشویق می‌کند تا مصرف آب در سراسر شهر کاهش پیدا کند.
این شهر از طریق کمپین‌های آموزش عمومی، فناوری‌های کارآمد آبی و کنتورهای هوشمند، موفق به کاهش قابل‌توجه مصرف آب شده است. مصرف سرانه آب ملبورن از دهه ۱۹۹۰ تاکنون بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است که مؤثر بودن تلاش‌های حفاظت از آب را نشان می‌دهد.
موفقیت راهبردهای مدیریت آب ملبورن را می‌توان در سطوح ذخیره آب نیز مشاهده کرد. مخازن آبی این شهر به‌طور پیوسته سطوح آبی سالم را حفظ می‌کنند و امنیت آبی را حتی در دوره‌های خشکسالی تضمین می‌کنند.
این امر از طریق پایش دقیق، مدیریت مؤثر تقاضای آب و متنوع‌سازی منابع آبی حاصل شده است. تعهد این شهر به بازیافت، استفاده کارآمد از آب و اصول طراحی شهری سازگار با آب نه‌تنها به شاخص‌های چشمگیر منجر شده است، بلکه الگویی را برای سایر شهرها در تلاش برای مدیریت پایدار آب در دوره افزایش کمبود آب و تغییر اقلیم ایجاد کرده است.
استکهلم به‌طور فعال از استراتژی‌های نوآورانه‌ای برای صرفه‌جویی و حفظ آب استفاده می‌کند که بر پایداری و مدیریت کارآمد تمرکز دارد.
سیستم لوله‌کشی دوگانه: یکی از ابتکارات قابل‌توجه استکهلم، سیستم موسوم به اکوسیستم است که فاضلاب را از آب‌های طوفانی جدا می‌کند. این سیستم لوله‌کشی دوگانه امکان تصفیه کارآمد و بازیابی منابع را فراهم می‌کند و آب تصفیه‌شده را به آب با کیفیت بالا برای استفاده‌های غیرشرب همچون آبیاری و فرآیندهای صنعتی تبدیل می‌کند.
این کار به‌طور قابل‌توجهی تقاضا برای منابع آب شیرین را کاهش می‌دهد و رویکردی دایره‌ای برای مدیریت آب را ترویج می‌کند.
تصفیه پیشرفته فاضلاب: این شهر به بیش از ۹۹ درصد کارایی در تصفیه فاضلاب دست یافته است و از فناوری‌های پیشرفته تصفیه استفاده می‌کند که تأثیر زیست‌محیطی حداقلی را تضمین می‌کند. این اقدام شامل مقررات سختگیرانهای در مورد تخلیه‌های صنعتی برای حفظ استانداردهای بالای کیفیت آب است.
روش‌های پایدار: استراتژی مدیریت آب‌های طوفانی استکهلم بر کاهش آلودگی در منبع، حداکثر کردن سطوح نفوذپذیری و ادغام راه‌حل‌ها برای بهره‌برداری از آب‌های طوفانی در فضاهای سبز شهری تأکید دارد.
این ابتکار شامل باغ‌های بارانی و سطوح چندمنظوره‌ای است که سیلاب‌ها را مدیریت می‌کند و در عین حال زیبایی شهری را افزایش می‌دهند. استکهلم از مدیریت محلی آب‌های طوفانی از طریق مشارکت جامعه حمایت می‌کند و شیوه‌هایی را ترویج می‌دهد که ورود رواناب را به تأخیر می‌اندازد و از زیرساخت‌های سبز برای جذب باران به‌طور مؤثر استفاده می‌کند.
کمپین‌های آگاهی عمومی: استکهلم ابتکاراتی را برای آموزش ساکنان درباره صرفه‌جویی در آب راه‌اندازی کرده است. این کمپین‌ها استفاده از وسایل و تجهیزات صرفه‌جویی آب را ترویج می‌دهند که به کاهش قابل‌توجه مصرف آب سرانه کمک کرده است.
معیارهای صرفه‌جویی در آب: مطالعات اخیر نشان می‌دهد که مصرف آب تقریباً ۱۴ لیتر در هر نفر در روز کاهش یافته است که اثربخشی این اقدامات حفاظتی را نشان می‌دهد.
تحقیق و توسعه: تحقیقات مداوم در زمینه تصفیه پیشرفته فاضلاب و سیستم‌های جداسازی منبع به منظور افزایش کارایی استفاده از آب در این شهر ادامه دارد. این اقدام شامل تلاش‌هایی برای بازیابی مواد مغذی ارزشمند از فاضلاب برای استفاده کشاورزی است که به بسته شدن حلقه مواد مغذی و کاهش آلودگی کمک می‌کند.
شهرهای دیگری نیز در سراسر جهان هستند که شیوه‌های برجسته‌ای از مدیریت پایدار آب را در سیاست‌های خود به کار گرفته‌اند و با استفاده از اقدامات نوآورانه به دستاوردهای قابل‌توجهی دست پیدا کرده‌اند. برای مثال می‌توان به بارسلونا، استکهلم، کیپ‌تاون و بوگوتا اشاره کرد که اقدامات آن‌ها در ادامه مطرح می‌شود.
بارسلونا طیف گسترده‌ای از ابتکارات را برای بهینه‌سازی مصرف آب و ترویج حفاظت از آن اجرا کرده است. یکی از سیاست‌های قابل‌توجه این شهر، استقرار سیستم‌های کنتور آب هوشمند است که اطلاعات مصرف آب را در زمان واقعی ارائه می‌دهد و امکان نظارت و مدیریت مصرف را برای ساکنان و کسب‌وکارها فراهم می‌کند. بارسلونا همچنین استفاده از آب بازیافتی برای مقاصد غیرآشامیدنی همچون آبیاری و فرایندهای صنعتی را ترویج کرده است که به کاهش فشار بر منابع آب شیرین کمک می‌کند.
اسلو تعهد قوی خود به مدیریت پایدار آب را از طریق اجرای سیاست‌های پیشرو و ترویج شیوه‌های صرفه‌جویی در آب به نمایش گذاشته است.
این شهر ساکنان و کسب‌وکارها را تشویق می‌کند تا از تجهیزات و لوازم کم‌مصرف آب مانند سرویس‌های بهداشتی کم‌آب و شیرهای کم‌مصرف استفاده کنند تا میزان مصرف آب را کاهش دهند، اسلو همچنین بر اهمیت جمع‌آوری آب باران تأکید دارد و استفاده از بشکه‌های آب باران و بام‌های سبز را برای استفاده غیرآشامیدنی از آب باران در سراسر شهر ترویج داده است.
کیپ‌تاون در پاسخ به خشکسالی شدید چند سال اخیر سیاست‌های نوآورانه را برای مقابله با کمبود آب و ترویج اقدامات مدیریت پایدار آب به اجرا درآورده است؛ محدودیت‌های سختگیرانهای در استفاده از آب اعمال کرده و اقداماتی را برای کاهش مصرف آب پیاده‌سازی کرده است.
کیپ‌تاون در پروژه‌های زیرساختی از جمله نیروگاه‌های آب‌شیرین‌کن و سیستم‌های بازیافت آب سرمایه‌گذاری کرده است تا منابع آبی خود را متنوع سازد و تأمین قابل اطمینان آب را برای شهر تضمین کند، علاوه بر این در کمپین‌های آگاهی‌بخشی عمومی برای آموزش ساکنان درباره حفاظت از آب و اهمیت استفاده مسئولانه از آب تلاش‌های گسترده‌ای انجام داده است.
سیاست‌های قابل‌توجه بوگوتا برای مدیریت پایدار آب شامل بهبود زیرساخت‌های آب و تضمین استفاده کارآمد از آب است.
بوگوتا یک برنامه جامع مدیریت آب را اجرا کرده که شامل اقداماتی همچون کاهش اتلاف آب از طریق ارتقای زیرساخت‌ها، ترویج شیوه‌های حفاظت از آب و بهبود پایش کیفیت آب است، همچنین در سیستم‌های جمع‌آوری آب باران سرمایه‌گذاری کرده و از ساکنان برای برداشت و استفاده مجدد از آب باران برای اهداف غیرآشامیدنی کمک گرفته است.