کاهش بارش و تولید برق آبی، عدم سرمایه گذاری در تولید برق، بهره وری پایین نیروگاه‌ها به دلیل عدم امکان استفاده از فناوری روز جهان به دلیل تحریم ها، بالابودن شاخص هدر رفت برق در شبکه توزیع و انتقال از جمله دلایل ناترازی برق هستند.
درباره اثرات کاهش برق بر تولید و زندگی صنعتی با مهدی بستانچی، رئیس انجمن تولیدکنندگان سیستم های تهویه مطبوع ایران گفتگو کردم. بستانچی با بیان جزییاتی از فشارهای صنایع برای روشن نگه داشتن چراغ تولید در تابستان معتقد است:
+آقای بستانچی قطعی برق چه تاثیر بر صنعت گذاشته است؟
تولید و صنعت 3 سال سخت را پشت سر گذاشت. بعد از شوک بهت آور کرونا که تعطیلی و اجرای پرتکل فاصله اجتماعی را در پی داشت و تولید را کاهش داد، در 3 سال اخیر و با روی کار آمدن دولت مرحوم رئیسی تولید با چالش شدیدتر ناترازی انرژی روبرو شد. صنعتگر و کارآفرین ایرانی در تابستان با مشکل قطعی گسترده برق روبرو بود و در زمستان با قطعی گاز ! سیاست خاموشی صنایع دولت هم صنعت را زیر ضربه برد و هم اقتصاد را.
اوج این فشار در تابستان 1403 رخ داد که دولت برق شهرک های صنعتی را به صورت گسترده 2تا 3 روز در هفته قطع کرد. به عنوان رئیس شورای هماهنگی شهرک های صنعتی سراسر کشور گزارش های متعددی شنیدم که تولیدکنندگان مجبور به خرید گازوئیل قاچاق به قیمت لیتری 14هزار تومان شده اند و در برخی از شهرک ها تجمعاتی اعتراض آمیز شکل گرفته. گزارش هایی داشتیم که توانیر حتی به تعهد پیش خرید برق سبز در بورس انرژی هم نتوانست عمل کند. در خوزستان برق نیروگاه هایی که صنایع برای تداوم تولید خودشان ساخته بودند نیز به شبکه تحویل داده شد.
+اعداد و ارقام درباره این بی برقی چه می گوید؟
نتیجه سیاست قطعی برق شهرک های صنعتی را می توان در آمارهای متعدد اقتصادی دید، برخی از صنعتگران معتقدند فشار بی برق صنایع در تابستان 1403 موجب کاهش 30 درصدی تولید شده است.
بر اساس گزارش سازمان بورس حاشیه سود خالص صنایع منتخب بازار سرمایه در تابستان ۱۴۰۱ معادل ۱۹.۲ درصد و در تابستان ۱۴۰۲ معادل ۱۶.۷ درصد بوده در حالی که در تابستان امسال به ۱۳.۶ درصد رسیده است. اگر به این شاخص، شاخص قطعی برق صنایع را اضافه کنیم به روشنی مشخص است هرچه قطعی برق بیشتر شده سود صنعت نیز کاهش یافته است و به رقم بزرگ کاهش 30 درصدی سود خالص می رسیم.
از سوی دیگر شاخص کل فضای کسب و کار در تابستان امسال به 6.02 رسید در حالی که شاخص در تابستان سال قبل 6.11 بود. گزارش شامخ بخشی صنعت کاهش حداقل 3 واحدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می دهد و در شهریور ماه به 47.8 رسید. مرکز پژوهش های اتاق ایران در این باره نوشت: روند شامخ کل اقتصاد در شهریور ماه، برای پنجمین ماه متوالی همچنان کاهشی و با رکود همراه است. شاخص به خصوص در بخش صنعت و با توجه به تداوم قطعی برق در کارخانه ها برای سومین ماه متوالی، با شدت کاهش بیشتری همراه بوده است که منجر به تولید در ظرفیت های پایین تر از توان تولیدی کارخانه ها شده است.
گزارش های مختلف میزان ناترازی برق را 20 هزار مگاوات می دانند از سوی دیگر کولرگازی را بیشترین مصرف کننده می دانند، برای کاهش این حجم بزرگ مصرف چه کار می شود کرد؟
بر اساس گزارش های منابع دولتی میزان مصرف برق در ساعات اوج بار شبکه در تابستان 1403 به ۷9 هزار و 872 مگاوات رسید. مدیریت علمی می گوید باید ابعاد یک مساله و محدودیت ها را شناخت تا بتوان برای آن راه حل درست پیشنهاد کرد. بر اساس آنچه کارشناسان صنعت برق می گویند حدود ۱۰ میلیون کولر گازی تقریباً ۲۰ هزار مگاوات مصرف برق دارند که در ساعت اوج سهمی معادل 25 درصد کل را به خود اختصاص می دهند.
به نظر می رسد از این 10 میلیون کولر گازی حدود 7.5 میلیون دستگاه از انواع قدیمی و پر مصرف و 2.5 میلیون دستگاه از سری Inverter هستند. کولرهای گازی اینورتر حدود 33 درصد مصرف برق کمتری از کولرهای گازی معمولی دارند اما هزینه خریدشان به نسبت کولرهای معمولی بالاتر است. هرچند که با قیمت فروش برق فعلی در مدت زمان کوتاهی این هزینه به خریدار بازگردانده می شود.
در ایران صنعت تهویه مطبوع از جمله صنایع پیشرو در دوران مدرن است و انواع سیستم های خنک کننده چیلر و کولر آبی و پنکه از دهه‌ها پیش در ایران تولید می شوند. در چند سال اخیر کارخانجات بزرگی مانند دمنده، ایران رادیاتور، امرسان، انرژی، اسنوا، تهویه و جی پلاس نیز به تولید انواع کولرهای گازی پرداخته اند.
+ همه می دانیم که شرایط اقتصادی مردم در وضعیت بسیار بدی است و قدرت خریدشان تخریب شده و امکان خرید کولرهای گازی اینورتر را ندارند، پیشنهاد مشخص شما چیست که دولت بتواند مردم را در خرید این کولرهای جدید یاری کند؟
اگر دولت بتواند چرخه ای با حضور تولیدکنندگان سیستم های تهویه مطبوع ایران به عنوان تولیدکننده، بانک به عنوان تامین کننده سرمایه در گردش تولیدکننده، لندتک ها( پلتفورم های وام) به عنوان تامین کننده مالی خریدار و مردم به عنوان مصرف کننده شکل دهد، مردم تشویق می شوند کولرهای گازی اینورتر را بی واسطه از تولیدکنندگان خریداری کنند. در این چرخه از سویی هم تولیدکننده، خریدار و نظام پولی و بانکی منتفع می شوند و هم دولت می تواند یک بخش زیادی از مصرف برق را کاهش دهد. همچنین این تولید می تواند جلوی قاچاق محصولات بی کیفیت را بگیرد. در انجمن ارزیابی و گزارش های فراوانی داریم که نشان می دهد محصولات تهویه مطبوع را با اسم برندهای جهانی و تجهیزات کم مصرف به مردم فروخته اند اما در واقع کالای تقلبی بوده. هم مصرفش بیشتر بوده هم کیفیت لازم را نداشته در مدت زمان کوتاهی از کار افتاده اند.
+ظرفیت تولید کولر گازی اینورتر در کشور چقدر است؟
ارزیابی من به عنوان رئیس انجمن تولیدکنندگان سیستم های تهویه مطبوع ایران این است که در کشور ظرفیت تولید 1 میلیون کولر گازی اینورتر وجود دارد. اگر ما بتوانیم با کمک دولت و نظام بانکی 1 میلیون کولر گازی در سال به مردم تحویل دهیم، توانسته ایم 600 مگاوات صرفه جویی ایجاد کنیم.
بر اساس نرخ های امروز ساخت نیروگاه 600 مگاواتی حرارتی 3 میلیارد دلار و نیروگاه بادی 1.5 میلیارد دلار و نیروگاه خورشیدی 1.8 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. امروز کولر گازی 18هزار BTU اینورتر تولید ایران حدود 30 میلیون تومان فروخته می شود که با دلار 69هزار تومان 4 آذر 1403 ارزش آن 434 دلار است، پس برای تولید 1 میلیون دستگاه کولرگازی اینورتر نیاز به سرمایه 434 میلیون دلاری است.
نکته با اهمیت اینجاست: تولید 1 میلیون کولر گازی می تواند به سرعت انجام شود که به بازار اردیبهشت و خرداد سال آینده برسد اما تولید نیروگاه 600 مگاوات به 2 تا 4 سال زمان نیاز دارد تازه اگر بودجه و تجهیزات به راحتی تامین شود. در حالی که کل 400 میلیون دلار سرمایه گذاری تولید کولر گازی در پایان فروش بازگشته است و می توان دوباره این چرخه را تکرار کرد.
به عنوان کارشناس و فعال صنعتی به آقای علی آبادی وزیر نیرو و آقای اتابک وزیر صمت پیشنهاد می کنم، تامین مالی چرخه تولید کولر گازی اینورتر را به عنوان یکی از راه حل های سریع و فوری برای ناترازی برق مورد توجه قرار دهند. در این چرخه هم تولید و اشتغال شکل می گیرد هم منافع مردم به دلیل خرید مستقیم از تولیدکننده تامین می شود.