زونا یک بیماری ویروسی دردناک است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster Virus) ایجاد می‌شود؛ این همان ویروسی است که باعث آبله مرغان می‌شود. پس از ابتلا به آبله مرغان، ویروس در بدن خاموش باقی می‌ماند و ممکن است سال‌ها بعد در برخی افراد مجدداً فعال شود و زونا را به وجود آورد. این بیماری بیشتر در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا افراد مسن شایع است.
به گزارش رکنا، علائم زونا به صورت لکه‌های قرمز، خارش، و در نهایت بروز بثورات و تاول‌های دردناک روی یک سمت بدن، معمولاً در محدوده‌ای از عصب خاص، نمایان می‌شود. برخی از نشانه‌های اصلی شامل:
افرادی که دارای شرایط زیر هستند بیشتر در معرض خطر زونا قرار دارند:
سابقه ابتلا به آبله مرغان
سن بالا (بیش از 50 سال)
استرس و فشار روانی زیاد
سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری‌های خودایمنی
درمان زونا به منظور کاهش شدت و مدت علائم و جلوگیری از عوارض انجام می‌شود. درمان معمولاً شامل:
داروهای ضد ویروس (مثل آسیکلوویر یا فامسیکلوویر)
مسکن‌های ضد التهاب برای کاهش درد و التهاب
داروهای موضعی برای کاهش خارش و تسکین پوست
نکات مهم پیشگیری از زونا
واکسن زونا یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از این بیماری است، به ویژه در افراد بالای 50 سال. واکسن می‌تواند خطر بروز زونا را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
این جدول به‌طور خلاصه عوامل اصلی را که می‌توانند منجر به بروز زونا شوند، نشان می‌دهد و بر نقش کلیدی سیستم ایمنی در فعال‌سازی مجدد ویروس تأکید دارد.
بله، زونا می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف، سالمندان و کسانی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند. در بسیاری از موارد، زونا به شکل ضایعات پوستی دردناک محدود می‌شود، اما در موارد شدیدتر، این بیماری می‌تواند به عوارض جدی منجر شود، از جمله:
نورالژی پس از هرپس (PHN): این وضعیت درد شدیدی را در محل زونا به‌وجود می‌آورد که ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها باقی بماند.
عفونت‌های باکتریایی پوست: در صورت عدم درمان مناسب، زونا می‌تواند به عفونت‌های شدید پوستی منجر شود.
درگیری چشمی: اگر زونا در نزدیکی یا داخل چشم باشد، می‌تواند باعث عفونت چشم و حتی از دست دادن بینایی شود.
عوارض عصبی: زونا ممکن است به مشکلاتی مانند التهاب مغزی (انسفالیت)، مننژیت یا مشکلات عصبی دیگر منجر شود.
درگیری داخلی: در موارد نادر، ویروس ممکن است به اعضای داخلی مانند ریه‌ها، کبد و مغز گسترش یابد و باعث مشکلات جدی شود.
زونا به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود؛ زیرا این بیماری ناشی از فعال شدن مجدد ویروس آبله‌مرغان (واریسلا زوستر) است که قبلاً در بدن فرد مبتلا وجود دارد. اما فردی که تاکنون به آبله‌مرغان مبتلا نشده است، در صورت تماس با ضایعات پوستی زونا می‌تواند ویروس را از فرد مبتلا بگیرد و دچار آبله‌مرغان شود، نه زونا. برخی از راه‌های احتمالی انتقال ویروس عبارتند از:
تماس مستقیم با تاول‌ها: تماس با ضایعات پوستی زونا می‌تواند باعث انتقال ویروس به فردی شود که ایمنی ندارد.
بوسیدن یا تماس نزدیک با فرد مبتلا: به‌ویژه در صورت بروز زونا در ناحیه صورت، امکان انتقال وجود دارد.
سطوح آلوده: اگرچه این احتمال بسیار کم است، اما ممکن است تماس با سطوحی که ضایعات پوستی آلوده کرده باشند، باعث انتقال شود.
برای کاهش احتمال انتقال ویروس، افراد مبتلا باید محل ضایعات پوستی خود را بپوشانند و از تماس مستقیم با افراد باردار، نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف اجتناب کنند.
برای تسکین علائم زونا و بهبودی سریع‌تر، مصرف برخی مواد غذایی توصیه می‌شود که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کنند. مواد غذایی مناسب شامل موارد زیر هستند:
1. غذاهای غنی از ویتامین C
ویتامین C به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و باعث کاهش التهاب می‌شود. منابع خوب این ویتامین شامل مرکبات (مانند پرتقال، لیمو)، توت‌ها، کیوی و فلفل دلمه‌ای است.
2. غذاهای حاوی ویتامین B12 و B6
ویتامین‌های گروه B برای بهبود عملکرد سیستم عصبی و کاهش درد عصبی ناشی از زونا مفید هستند. ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، غلات کامل و سبزیجات برگ‌دار سبز از منابع خوب این ویتامین‌ها هستند.
3. مواد غذایی حاوی روی (زینک)
زینک به تقویت ایمنی بدن و بهبود زخم‌ها کمک می‌کند. غذاهای حاوی زینک شامل گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات و حبوبات است.
4. غذاهای حاوی لیزین
لیزین، یک اسید آمینه ضروری است که می‌تواند رشد ویروس‌ها را کاهش دهد. مواد غذایی حاوی لیزین شامل ماهی، تخم‌مرغ، گوشت مرغ، و ماست هستند.
5. غذاهای ضدالتهابی
مصرف سبزیجات برگ‌دار سبز، گوجه‌فرنگی، روغن زیتون، آجیل و دانه‌های خوراکی، می‌تواند در کاهش التهاب و تسکین علائم زونا موثر باشد.
6. آب و مایعات کافی
هیدراته نگه‌داشتن بدن در فرآیند بهبود زونا و کاهش خشکی پوست و خارش مفید است.
توصیه‌های تکمیلی
از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب مانند فست‌فودها خودداری کنید، زیرا این غذاها می‌توانند باعث افزایش التهاب شوند.
قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار را محدود کنید، زیرا ممکن است باعث کم‌آبی بدن و بدتر شدن علائم شود.
همچنین، بهتر است قبل از هرگونه تغییر در رژیم غذایی، با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید این مواد غذایی با سایر شرایط پزشکی یا داروهای شما تداخل ندارند.
زونا بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود، اما ممکن است در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد، به‌ویژه اگر سیستم ایمنی فرد ضعیف باشد. در زیر یک جدول از سنین شایع مبتلا شدن به زونا و شرایط پیشگیری ارائه شده است:
واکسیناسیون: واکسن زونا (مانند شینگریکس) برای افراد بالای 50 سال توصیه می‌شود و می‌تواند خطر ابتلا و شدت علائم را کاهش دهد.
تقویت سیستم ایمنی: پیروی از سبک زندگی سالم از جمله تغذیه مناسب، ورزش منظم، خواب کافی، و مدیریت استرس می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند و از ابتلا به زونا پیشگیری کند.
پرهیز از استرس: استرس مزمن می‌تواند به تضعیف سیستم ایمنی منجر شود، بنابراین مدیریت استرس اهمیت زیادی دارد.
نکته: اگرچه زونا در بیشتر موارد به صورت خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما مراجعه به پزشک جهت درمان و جلوگیری از عوارض بسیار توصیه می‌شود.