نظام سلامت، پزشکی خانواده و جهان پسانوگرا

عصرایران ؛ دکتر کیانوش جهانپور -  فلسفه طب و سلامت در جهان پسا‌مدرن بر اساس اصول و چارچوب‌های متفاوتی نسبت به رویکردهای مدرن به سلامت شکل گرفته است. پست‌مدرنیسم، که به‌طور گسترده‌ای در فلسفه، علوم انسانی و اجتماعی گسترش یافته، با چالش‌کشیدن مفروضات مطلق و جهان‌شمول مدرنیسم، به مفاهیم چندلایه و نسبی از واقعیت، حقیقت، علم و قدرت پرداخته است. این تفکرات در حوزه طب و سلامت نیز تأثیرات عمیقی داشته است.

 

فلسفه طب و سلامت در جهان پسا‌مدرن مبتنی بر ویژگی های اصلی این جهان؛ نسبی‌گرایی و تکثرگرایی (Relativism and Pluralism)، انکار انحصار مرجعیت علم به عنوان تنها منبع حقیقت، فردمحوری (Individualism)، چندگانگی روش‌های درمانی (Therapeutic Pluralism) و طب تلفیقی، تمرکز بر ارتباطات میان مراجع یا بیمار و پزشک، پذیرش ابهام و عدم قطعیت (Embracing Uncertainty)، ارتباط بین جسم و ذهن (Mind-Body Connection)، نسبی‌گرایی در حقیقت و معنا (Relativism in Truth and Meaning)، دینامیک قدرت در ارتباطات، چندگانگی رسانه‌ها (Media Multiplicity) و شبکه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Networks) ، فراواقعیت (Hyperreality)، دموکراتیزه شدن اطلاعات و سلامت و ... شکل و شمایلی از نظام های سلامت تصویر می کند که تداعی کننده ضرورت بازآرایی اندیشه ها و بازسازی ساختارها در آینده نزدیک است.

 

نظام پزشکی خانواده نیز در جهان پسا مدرن یکی از اجزای کلیدی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی است که با رویکردی جامع به سلامت افراد و خانواده‌ها می‌پردازد. در جهان پسا مدرن که با پیچیدگی‌ها و تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی و فناوری روبرو هستیم، پزشکی خانواده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار و بر اصول زیر استوار است:

 

- توجه به تمامی ابعاد سلامت (جامع‌نگری)

- مراقبت مستمر (Continuity of Care)

پزشکی خانواده به تمامی جوانب سلامت فرد از جنبه‌های جسمی، روانی و اجتماعی می‌پردازد و خدمات مستمر در طول عمر ارائه می‌دهد. رویکرد جامع و مستمر به سلامت، تلاش می‌کند تا سلامت انسان را به عنوان یک فرآیند مداوم و پویا در طول زندگی بهبود بخشد و با تأکید بر پیشگیری و مراقبت شخصی‌سازی شده، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند.

این سیستم بر پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت تاکید دارد و سعی می‌کند تا رفتارهای سالم را در افراد نهادینه کند.هدف اصلی این رویکرد کاهش بروز بیماری‌ها و ارتقای سلامت جامعه از طریق جلوگیری از وقوع مشکلات سلامتی در قالب سطوح چهارگانه پیشگیری است.

 

پزشک خانواده به عنوان مشاور و همراه در مسیر سلامت افراد عمل می‌کند، به آنها کمک می‌کند در طول زندگی بهترین تصمیمات را برای سلامت خود بگیرند.

 

با وجود پیچیدگی‌های سیستم‌های ارائه خدمات سلامت در عصر پسا مدرن، پزشکی خانواده نقش یک مرکز ثقل و هماهنگ‌کننده را در برقراری ارتباط میان شهروندان و بیماران و سایر بخش‌های تخصصی سیستم بهداشتی و نظام سلامت ایفا می‌کند.

 

5. کاربرد فناوری و داده: هوشمندسازی، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و فناوری‌های پیشرفته و داده‌های سلامت دیجیتال برای بهبود کیفیت و اثربخشی خدمات، از ویژگی‌های مهم پزشکی خانواده در جهان پسامدرن است.

 

رویکرد فردمحور جامعه‌گرا در فلسفه پست‌مدرن، ترکیبی از تأکید بر منحصر به‌فرد بودن افراد و همچنین در نظر گرفتن بافت‌های اجتماعی و فرهنگی است که افراد در آن زندگی می‌کنند. این رویکرد به طور مستقیم با اصول فلسفی پست‌مدرنیسم ارتباط دارد، چرا که همزمان با رد قطعیت‌های مطلق و کلیشه‌های یکسان‌سازی، به نقش جوامع و گروه‌های اجتماعی در شکل‌دهی هویت فردی نیز تأکید دارد.

 

رویکرد فردمحور جامعه گرا در پست‌مدرنیسم با تمرکز بر تک‌تک افراد و نیازهای منحصربه‌فردشان، می‌کوشد از تعمیم‌دادن‌های کلیشه‌ای و قضاوت‌های عمومی که در دوران مدرنیسم رایج بود، پرهیز کند. در چارچوب پسامدرن، هر فرد دارای ویژگی‌های خاص، فرهنگ، ارزش‌ها و تجربیات منحصربه‌فردی است که باید در تصمیم‌گیری‌های درمانی و اجتماعی در نظر گرفته شود. برخلاف رویکرد مدرن که به فردگرایی مطلق و استقلال فردی تأکید می‌کرد، رویکرد فردمحور جامعه‌گرا در پست‌مدرنیسم بر تعاملات اجتماعی و نقش جامعه در شکل‌گیری هویت فردی تأکید دارد و فرد به عنوان جزئی از یک شبکه اجتماعی وسیع‌تر دیده می‌شود.

 

با توجه به این اصول، نظام پزشکی خانواده در جهان پسامدرن نه تنها به عنوان یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و درمانی بلکه همچنان به عنوان محور اصلی در سیستم بهداشت و درمان، نقش حیاتی در تامین، حفظ و ارتقای سلامت جوامع ایفا می‌کند.