هوآتزین (Hoatzin) که با نام «گندمرغ» نیز شناخته می‌شود گونه‌ای از پرندگان استوایی است که در باتلاق ها، جنگل‌های ساحلی آمازون و حوضچه‌های اورینوکو در آمریکای جنوبی یافت می‌شود.
به گزارش راز بقا، این پرنده تنها گونه موجود در سرده Opisthocomus است که تنها جنس موجود در خانواده Opisthocomidae تحت راسته Opisthocomiformes است. علیرغم اینکه موضوع بحث شدید متخصصان است، جایگاه طبقه بندی این خانواده هنوز به طور دقیق روشن نیست.
«هواتزین» به دلیل داشتن پنجه‌های بدوی در دو انگشت جوجه هایش قابل توجه است. این گونه همچنین در داشتن یک سیستم گوارشی که قادر به تخمیر و تجزیه موثر مواد گیاهی است، منحصر به فرد است، ویژگی که معمولاً در پستانداران گیاهخوار نشخوارکننده شناخته می‌شود. این پرنده همچنین پرنده ملی گویان است که نام محلی این پرنده قرقاول Canje است.
هواتزین به اندازه قرقاول است، طول کل آن ۶۵ سانتی متر و گردنی بلند و سری کوچک دارد. صورت آبی بدون پر با چشم‌های مایل به قهوه‌ای دارد و بالای سر آن یک تاج سیخ‌دار و موخوره قرار دارد.
دم این پرنده بلند و قهوه‌ای دوده‌ای به رنگ سبز برنزی است که در انتهای آن نوار پهن مایل به سفید یا زرد مایل به قهوه‌ای قرار دارد. قسمت‌های بالایی زرد مایل به قهوه‌ای تیره با لبه قهوه‌ای مایل به دوده‌ای روی پوشش بال‌ها و زرد مایل به قهوه‌ای رگه دار روی گوشته و پشت گردن است.
قسمت‌های زیرین زرد مایل به قهوه‌ای است، در حالی که کریسوم (پوشش‌های زیر دمی که کلوکا را احاطه کرده اند)، رنگ‌های اولیه، پوشش‌های زیر بال، و پهلو‌ها به رنگ شاه بلوطی پر رنگ هستند، اما این عمدتا زمانی که هواتزین بال‌های خود را باز می‌کند، قابل مشاهده است.
هوآتزین پرنده‌ای پر سر و صدا است و صدا‌های خشن مختلفی از جمله ناله، قار، هیس و غرغر از خودش بروز می‌دهدا. این صدا‌ها اغلب با حرکات بدن، مانند باز شدن بال‌ها همراه است.
هوآتزین یک برگ‌خوار است (و تا حدی میوه و گل) و گیاهانی را می‌خورد که در زیستگاه باتلاقی و رودخانه‌ای آن رشد می‌کنند. در جستجوی غذا در امتداد شاخه‌ها بالا می‌رود. هواتزین از یک «برآمدگی» چرمی در کف چینه‌دان خود استفاده می‌کند تا وزن خود را روی شاخه‌ها متعادل کند.
زمانی تصور می‌شد که این گونه فقط از برگ‌های معطر و برگ درختچه‌های حاره‌ای می‌خورد، اما اکنون مشخص شده این گونه از برگ‌های بیش از ۵۰ گونه گیاه‌شناسی استفاده می‌کند. یک مطالعه، که در ونزوئلا انجام شد، نشان داد که رژیم غذایی هواتزین ۸۲ درصد برگ، ۱۰ درصد گل و ۸ درصد میوه است. هر گونه تغذیه از حشرات یا سایر مواد حیوانی صرفاً فرصت طلبانه یا تصادفی است.
هوآتزین‌ها فصلی جفت‌گیری می‌کنند. آن‌ها در طول فصل بارندگی تولید مثل می‌کنند و زمان دقیق آن در محدوده آن‌ها متفاوت است. هوآتزین‌ها گروهی هستند و در کلونی‌های کوچک لانه می‌کنند و دو یا سه تخم در یک لانه چوبی روی درختی می‌گذارد که در جنگل‌های فصلی سیل زده روی آب آویزان است. جوجه‌ها از غذای تخمیر شده تغذیه می‌شوند.
هوآتزین به دلیل داشتن یک سیستم گوارشی که قادر به تخمیر و تجزیه موثر مواد گیاهی است، منحصر به فرد است، ویژگی که معمولاً در پستانداران گیاهخوار نشخوارکننده شناخته می‌شود. به همین دلیل است که این پرنده همیشه بوی بد می‌دهد و به عنوان «پرنده بدبو» شناخته می‌شود.
از طرف دیگر به دلیل همین ویژگی سیستم گوارشی‌اش که در بین پرندگان یک ویژگی منحصر به فرد است به «گاو پرنده» معروف شده است. این تنها پرنده جهان است که چنین ویژگی‌ای دارد.