عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - تک تیراندازها و تفنگ های آن ها برخی از نمادین ترین سربازان در جنگ های مدرن هستند. این تیراندازان قادرند خود را به خوبی پنهان کرده و از مهارت بالای خود برای خنثی کردن اهدافشان (چه ثابت و چه متحرک) از فاصله دور استفاده کنند.
با این وجود، تک تیراندازها و به طور خاص، سلاح های آن ها، از نظر تاریخ نظامی یک اختراع به نسبت مدرن هستند. این حرفه و ابزارهای آن از زمانی که تیراندازان ماهر از تفنگ های معمولی برای از بین بردن هدف خود استفاده کردند، شکل گرفته، و تا امروز تغییرات شگرفی داشته است.
احتمالا با یک "تفنگ تک تیرانداز" آشنا هستید، اما این اصطلاح یک نام اشتباه است. در حقیقت، تفنگ تک تیرانداز به هر تفنگی گفته می شود که یک تک تیرانداز هنگام استفاده از آن برای شلیکی در مسافت طولانی با دقت بالا احساس راحتی کند.
البته، هر تفنگی برای این کار قابل استفاده نیست؛ تفنگ های مدرن ابزارهای دقیقی هستند که به طور خاص برای زدن اهداف در فاصله دور طراحی شده اند.
جالب است که منشأ دقیق اصطلاح "تک تیرانداز" نیز نامشخص است. یکی از سرچشمه های ممکن می تواند از اصطلاح "تیرانداز پاشلک" (Snipe Shooter) باشد. اینها تیراندازان ماهری بودند که می توانستند پرنده ای چابک به نام پاشلک را شکار کنند.
به هر حال، یک تفنگ تک تیرانداز "خوب" باید اهداف را به طور مداوم در مسافت بسیار دور مورد اصابت قرار دهد. دقت هدف اصلی است. خود سلاح عامل ثانویه است و ابزاریست که کار تک تیرانداز را آسان تر می کند.
تفنگ های تک تیرانداز مدرن به طور معمول گلنگدنی یا نیمه خودکار هستند. مدل های دیگر مانند تفنگ های تک تیرانداز مشخص (Designated Marksman Rifle) یا تفنگ های نیمه خودکار نیز می توانند بسته به نیازهای مأموریت برای تک تیراندازی اصلاح شوند.
آن ها به طور معمول یا با یک دوربین چشمی همراه هستند یا امکان نصب راحت آن را دارند. برخی از کالیبرهای رایج عبارتند از 308 وینچستر، 338 لاپوا و 50 بی ام جی.
تفنگ های تک تیرانداز همچنین به طور معمول با مهمات با عملکرد بالستیک بالا، اغلب فشنگ های سنترفایر، استفاده می شوند. اما حتی با کیفیت ترین تفنگ ها نیز بدون یک دوربین خوب بی فایده خواهند بود.
دوربین می‌تواند یک تفنگ تک تیرانداز را به اوج رسانده یا بر زمین بزند. دوربین بد مانع از ردیابی درست هدف یا انجام تنظیمات دقیق توسط تک تیرانداز می شود و کار وی را در مسافت های طولانی تقریباً غیرممکن می کند.
کیفیت خوب دوربین به تک تیرانداز اجازه می دهد تا بزرگنمایی را به طور دقیق انجام دهد، امکان دید در شب ارائه می دهد و در برخی موارد، دید حرارتی را برای بهبود شلیک مرگبار تک تیرانداز فراهم می کند.
بیشتر تفنگ های تک تیرانداز مدرن دارای صدا خفه کن هستند. این قطعه با خفه کردن یا منحرف کردن صدا و همچنین کاهش شعله خروجی، امضای تک تیرانداز را کاهش می دهد. هر دو موجب می شوند تا پس از شلیک گلوله اول (یا گلوله‌ها)، یافتن تک تیرانداز دشوارتر شود.
تاریخچه تفنگ تک تیرانداز و افرادی که آن را در دست دارند، آنقدر در هم تنیده اند که نمی توان یکی را بدون دیگری مورد بحث قرار داد. در این راستا، اولین اشاره به آنچه امروزه تک تیرانداز می نامیم، مربوط به جنگ انقلاب آمریکا است.
طی این درگیری، سربازان آمریکایی که تفنگ های استاندارد شکار را در دست داشتند، از مهارت های خود برای شلیک به افسران و سربازان بریتانیایی از فواصلی دورتر از آنچه آن ها می توانستند تلافی کنند، بهره بردند. این امر به کاهش تعداد سربازان بریتانیایی، پاره شدن زنجیره های فرماندهی و تضعیف واحدهای بریتانیایی منتج شد.
حضور تک تیراندازها در طول درگیری های دیگر آن دوره، از جمله جنگ داخلی آمریکا، جنگ های بوئر، و جنگ های کریمه و ناپلئونی، نیز ادامه یافت.
بر اساس برخی منابع، تفنگ های تک تیرانداز اختصاصی ممکن است از تفنگ های مورد استفاده توسط واحدهای "Jäger" ارتش آلمان الهام گرفته شده باشند. اینها واحدهای پیاده نظام سبک در ایالت های آلمان بودند. فقط شکارچیان ماهری که مهارت تیراندازی خود را ثابت کرده بودند می توانستند به این واحد بپیوندند.
به هر روی، تفنگ بریتانیایی ویت ورث (the Whitworth rifle) در اواسط قرن نوزدهم وارد خدمت شد و به طور گسترده به عنوان اولین تفنگ تک تیرانداز واقعی در نظر گرفته می شود. این تفنگ دارای خان شش ضلعی چند گوشه بود که به گلوله اجازه می داد تا شیارهای تفنگ را گاز بگیرد و دقت برد را به طور چشمگیری افزایش دهد.
تفنگ ویت ورث در جنگ داخلی آمریکا استفاده شد و بعدا در بسیاری از درگیری ها در طول قرن نوزدهم به کار گرفته شد. تفنگ هایی مانند ویت ورث با معرفی دوربین های اپتیکال طی جنگ کریمه حتی مرگبارتر شدند.
اندکی پس از آن، در حدود دهه 1870، تفنگ های خشاب ته پر رواج بیشتری یافتند و توانایی های تک تیراندازها را هرچه بیشتر افزایش دادند. تا آغاز قرن بیستم، از دیگر نوآوری ها می توان به باروت بدون دود اشاره کرد که به طور چشمگیری امضای تک تیراندازها را در میدان جنگ کاهش داد.
کیفیت تفنگ های آن دوره نیز عالی بود، از جمله تفنگ بریتانیایی لی-متفورد و ماوزر آلمانی مدل 1895. این تفنگ ها در طول جنگ دوم بوئر علیه یکدیگر استفاده شدند.
در نتیجه این درگیری، یک واحد پیاده نظام سبک بریتانیایی به نام پیشاهنگان لووت (the Lovat Scouts) اولین واحد رسمی تک تیرانداز ارتش بریتانیا را تشکیل داد. این واحد همچنین در استفاده از لباس استتار یا گیلی (یکی دیگر از تجهیزات رایج برای تک تیراندازها مدرن) در میدان جنگ پیشگام بودند.
اما تا جنگ های جهانی اول و دوم، کاربرد واقعی تک تیراندازها (و تفنگ های آن ها) مورد قدردانی قرار نگرفت. در طول این دوره ها، "تک تیرانداز" نیز تبدیل به اصطلاحی رایج شد.
در طول جنگ سرد، قابلیت، قدرت و برد تفنگ تک تیرانداز به طور چشمگیری بهبود یافت. آن ها همچنین به واسطه برخی از درگیری های بزرگ آن دوره، از جمله جنگ های کره، ویتنام و خاورمیانه، اصلاح شدند.
تفنگ های تک تیرانداز مدرن بسیار قابل اعتماد هستند و می توانند بدون از دست دادن دقت، به طور مکرر شلیک کنند. این در شرایط است که تفنگ های تک تیرانداز قدیمی بیشتر مستعد از دست دادن دقت به دلیل فرسودگی بودند.
تفنگ های تک تیرانداز همچنان در حال تطبیق و بهبود هستند. در سال 2001، برد موثر آن ها از 1000 متر فراتر رفت و آن ها را به یکی از دقیق ترین و کارآمدترین سلاح ها تبدیل کرد.
و این مقادیر برای امروز است.
تفنگ تک تیرانداز راه طولانی را پیموده است و احتمالا در سال های آینده، به ویژه با ظهور فناوری هایی مانند هوش مصنوعی و دوربین هوشمند، حتی بیشتر تغییر خواهد کرد. در حالی که برخی از ویژگی ها در حال حاضر وجود دارند، امکان بهره مندی از تصحیح خودکار نیز برای جبران سرعت باد، جهت ها و عوامل دیگر دور از دسترس نخواهد بود.