سال ۲۰۲۳ مصادف با بیستمین سالگرد لازم الاجرا شدن پروتکل شماره ۱۳ از کنوانسیون اروپایی حقوق بشر در مورد لغو مجازات اعدام تحت هر شرایطی بود.
تاکنون ۴۴ کشور عضو شورای اروپا (CE) لغو کامل مجازات اعدام را تصویب کرده‌اند.
به گزارش یورونیوز، اتحادیه اروپا نیز به عنوان ناظر دائمی در سازمان ملل متحد، از هر اقدامی برای پایان دادن به مجازات اعدام حمایت می‌کند.
علاوه بر این، پارلمان اروپا قطعنامه‌هایی را در همین زمینه تصویب کرده و میزبان مناظره‌هایی است که اقدامات کشورهایی را که هنوز از مجازات اعدام استفاده می‌کنند محکوم می‌کند. به عنوان مثال، قطعنامه‌ای در سال ۲۰۱۵ در مورد مجازات اعدام، استفاده از آن برای سرکوب مخالفان یا به دلایل اعتقاد مذهبی، همجنس‌گرایی یا زنا را محکوم کرد.
۵۷ کشور عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) از اروپا گرفته تا آسیای مرکزی و آمریکای شمالی نیز تعهدات مختلفی در رابطه با مجازات اعدام، از جمله حمایت از حق زندگی، تضمین حق محاکمه منصفانه، و اجرای ممنوعیت مطلق شکنجه و سایر رفتارها یا مجازاتهای ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز را پذیرفته‌اند.
مجازات اعدام حتی در روسیه نیز به طور نامحدود به حالت تعلیق درآمده است، اگرچه هنوز در قانون این کشور همچنان مدون باقی مانده است.
بلاروس تنها کشوری است که هنوز مجازات اعدام را در اروپا اعمال می کند، بطوریکه در سال ۲۰۲۳ یک نفر در این کشوربه اعدام محکوم شد.
با این حال، به گزارش سازمان عفو بین‌الملل، هیچ اعدامی در بلاروس در آن سال انجام نشده است. و آخرین نمونه اعدام در بلاروس در سال ۲۰۲۲ بوده است.
بلاروس از کنوانسیون اروپایی حقوق بشر تبعیت نمی‌کند.
طبق ماده ۲۴ قانون اساسی جمهوری بلاروس، مجازات اعدام تا زمانی که رفته رفته لغو شود، ممکن است استثناً برای برخی از جرایم خیلی جدی اعمال شود.
در بلاروس مجازات «با جوخه شلیک و بدون حضور مردم انجام می‌شود. همچنین اینکه اجرای مجازات اعدام برای هر محکوم به طور جداگانه و بدون حضور سایر محکومان به اعدام انجام می شود.»
برخی از گروه‌ها از اجرای مجازات اعدام در قانون کیفری بلاروس مستثنی هستند.
بدین ترتیب، زنان، افرادی که در زمان ارتکاب جرم زیر ۱۸ سال سن داشتند و افرادی که در زمان صدور حکم به ۶۵ سال سن رسیده باشند، اعدام نمی‌شوند.
رئیس جمهوری بلاروس از سال ۱۹۹۴ تنها چهار بار از قدرت خود برای عفو استفاده کرده است که دومین و سومین مورد آن در سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد.
در اواخر ماه ژوئیه ۲۰۲۴ نیز یک مرد آلمانی که در بلاروس به اعدام محکوم شده بود، تنها چند روز پس از علنی شدن خبر حکمش، توسط رئیس جمهور این کشور عفو شد. ریکو کریگر ۳۰ ساله در پرونده ای که پشت درهای بسته برگزار شد، به اتهام تروریسم مجرم شناخته شده بود.
اکثر محکومیت‌های اعدام برای قتل‌های فجیع انجام شده است اما قوانین مربوط به مجازات اعدام در بلاروس از ماه مه ۲۰۲۲ به موجب فرمان رئیس جمهوری این کشور دستخوش تغییراتی شد.
از آن موقع و به موجب حکم الکساندر لوکاشنکو، هرگونه «تدارک و برنامه‌ریزی برای انجام حمله یا تلاش برای اقدام ترویستی» مشمول مجازات اعدام در بلاروس خواهد شد.
رئیس جمهوری بلاروس به دلیل حمایت ضمنی از جنگ در اوکراین و نیز به دست گرفتن یک حکومت استبدادی و سرکوب خشونت‌آمیز دموکراسی، پیش‌تر مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار گرفته است.
اعضای شورای اروپا در سال ۲۰۰۱ میلادی پیشنهاد کردند که بلاروس قبل از درخواست عضویت در این شورا، باید مجازات اعدام را لغو کند.
بلاروس میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی را در سال ۱۹۷۳ امضا کرد. اما این کنوانسیون مجازات اعدام را ممنوع نمی‌داند، اما شرایط خاصی را برای اجرا و استفاده از آن وضع می کند.