کشف بقایای معماری تاریخی در غرب ایران

با توجه به بقایای معماری و قطعات سفالی به‌دست آماده در محدوده عرصه در فصل اول، مشخص شد که این آثار مربوط به یک بنا نیستند و احتمالاً مربوط به چند بنا با کاربری متفاوت بوده که در دوره ساسانی استفاده و دوباره در قرون متأخر اسلامی از آن‌ها بهره‌برداری شده است.

کاوش‌ها در محوطه قصرشیرین در غرب ایران، به کشف بقایایی از معماری قرون متأخر اسلامی منجر شد. باستان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند در ساخت این بناها از مصالح قدیمی‌تر (احتمالاً ساسانی) استفاده شده است.

به گزارش ایسنا، یدالله حیدری باباکمال، سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه ساحلی قصر شیرین، با اشاره به این‌که قصرشیرین با وسعت ۱۹۳۵ کیلومتر مربع، در غرب استان کرمانشاه واقع شده و یکی از شهرهای مهم مرزی ایران است، گفت: در پژوهش‌های صورت گرفته، اهمیت ویژه ارتباطی این شهر از دوران ماد تا ساسانی به‌خاطر قرارگیری بر سر راه بابل (بین‌النهرین) به مناطق داخلی و شرقی ایران مشهود است.

این باستان‌شناس با بیان‌این‌که بیشترین اهمیت قصر شیرین در دوره ساسانی با توجه به حضور «خسرو پرویز» (پادشاه ساسانی) قابل توجه بوده است، افزود: این پادشاه ساسانی با احداث مجموعه کاخ‌ها، قلعه‌ها، بناهای مذهبی و سیستم آبرسانی برای آباد کردن منطقه قصر شیرین اقدام کرد. هر چند به‌نظر می‌رسد این بناها در قرون نخستین اسلامی (دوران اموی و عباسی) نیز استفاده می‌شده‌اند. با این حال بقایای معماری و آثار تاریخی قصرشیرین به موارد یاد شده خلاصه نمی‌شود.

حیدری باباکمال ادامه داد: دز فصل اول گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم محوطه ساحلی قصرشیرین (محدود خیابان ساحلی و خیابان شهداء) در اسفند ۱۳۹۹ و فروردین ۱۴۰۰، بقایای معماری قابل توجهی عموماً مربوط به قرون متأخر اسلامی شناسایی شد که این آثار بیشتر بقایایی از کف‌های آجرفرش و یا دیوارهای آجری و یا قلوه‌سنگی مربوط به سده‌های اخیر بوده است.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه قصر شیرین افزود: آثار یافته شده از گمانه‌های فصل اول تعیین عرصه و حریم، انجام کاوش گسترده به منظور شناسایی هویت و کاربری آثار معماری را ضروری می‌کرد، بنابراین مطالعه کاربری و هویت آثار معماری به‌دست آمده و تعیین دوره‌بندی دقیق آن‌ها اصلی‌ترین مسأله پژوهش میدانی فصل دوم است.

او گفت: با توجه به بقایای معماری و قطعات سفالی به‌دست آماده در محدوده عرصه در فصل اول، مشخص شد که این آثار مربوط به یک بنا نیستند و احتمالاً مربوط به چند بنا با کاربری متفاوت بوده که در دوره ساسانی استفاده و دوباره در قرون متأخر اسلامی از آن‌ها بهره‌برداری شده است.

این باستان‌شناس با بیان این‌که با توجه به نتایج گمانه‌زنی، ابعاد عرصه محوطه ۱۶۱×۱۲۵ متر برآورد شده است، افزود: در فصل دوم کاوش، چهار ترانشه با هدف شناسایی بقایای معماری و تعیین کاربری آن‌ها ایجاد شده است.

حیدری باباکمال ادامه داد: ترانشه ۱ در محل ترانشه گمانه‌زنی شماره ۲ (T.TII) که در آن کف‌های آجر فرش در ابعاد ۴۰×۴۰ سانتیمتر یافت شده بود ایجاد شد، در این ترانشه سازه معماری با ساختار آجر و ملات گچ بسیار سفت و محکم به ابعاد ۱۱۲×۱۲۰ سانتیمتر به‌دست آمد که تلاش بسیاری برای برداشت مصالح آجری آن برای استفاده دوباره در دیوارهای اطراف آن شده بود؛ جایی‌که دیوار ضلع جنوبی همین مجموعه با آجرهای ناقص یا شکسته سازه فوق در دو ردیف سنگی و آجری ساخته شده است.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه ساحلی قصر شیرین اضافه کرد: در کنار همین سازه، آثار پُرشدگی با استفاده از قلوه‌سنگ‌های گرد و یا شکسته مشهود بود که به نظر می‌رسد در دوره‌های بعدی پُر شده باشد افزود: روی همین سازه آثار کف سیمان شده‌ای به دست آمد که مربوط به چند دهه اخیر بوده است، این کف سیمانی با دیوارهای آجری اطراف احاطه شده و مربوط به چند دهه اخیر است.

بنا بر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و به گفته این باستان‌شناس، یافته‌های ترانشه‌های II و III نیز به همین ترتیب بوده است به این معنی که در ساخت بقایای قرون متأخر از مصالح قدیمی‌تر (احتمالاً ساسانی) استفاده شده است.

حیدری باباکمال همچنین گفت: به علت ساخت‌وسازها و تغییرات شدید در بافت شهری قصرشیرین در چند دهه اخیر، تعیین کاربری دقیق آثار کشف شده دشوار است، با این حال به‌نظر می‌رسد بیشتر آثار یافته شده مرتبط با بقایای مسکونی در چند دهه اخیر باشد و بهترین یافته در این زمین، کف آجرفرش ترانشه IV است که زیر انباشت‌های چند دهه اخیر مدفون شده است.

کاوش در محوطه ساحلی قصر شیرین با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است.

تماشاخانه