خاطره‌نویسی سهم عامه مردم از ادبیات است. ما ادبیات طبقه مخاطب را از کجا می‌توانیم بشناسیم؟ خاطره‌نویسی. خاطره‌نویسی حد فاصلی است مابین مخاطب عام ادبیات و تولید حرفه‌ای ادبیات.

علیرضا راهب با بیان این‌که خاطره‌نویسی ماندگار کردن لحظاتی است که انسان از آن‌ها لذت برده، یا در رنج و اندوه بسیار بوده، می‌گوید: وقتی در زمانه‌ای زندگی می‌کنید که نه رنج و اندوه ارزشمند و بسیار بزرگی دارید و نه شادمانی بزرگی، برای چه باید خاطره‌ بنویسید؟!

این شاعر در گفت‌وگو با ایسنا درباره اهمیت خاطره‌نویسی، اظهار کرد: باید ببینیم خروجی خاطره‌نویسی چیست؟ اگر دقت کنیم، می‌بینیم بسیاری از کارهای مستند و بسیاری از تحقیقات که در آینده درباره کسی انجام می‌شود و بسیاری از داستان‌ها، نمایش‌نامه‌ها و فیلم‌نامه‌ها وامدار خاطره‌نویسی هستند، یعنی علاوه بر این‌که برای کشف بیوگرافی و زندگی‌نامه‌ فرد و پژوهش‌ تاریخی، ادبی، فرهنگی و هنری به یادداشت‌ها و خاطراتش مراجعه می‌شود، خاطرات، بسیاری از آثار مستند را پوشش می‌دهد و سهم بسیاری در ادبیات داستانی و نمایشی و در کل ادبیات دراماتیک دارد.

او با بیان این‌که ملتی که به خاطره‌نویسی عادت دارد، به تحقیق درباره درست‌ نوشتن نیز عادت دارد، افزود: کسی که خاطره‌نویسی می‌کند، بحث تألیف‌، دستور زبان و کاربری درست زبان برایش مطرح می‌شود.

راهب همچنین گفت: خاطره‌نویسی سهم عامه مردم از ادبیات است. ما ادبیات طبقه مخاطب را از کجا می‌توانیم بشناسیم؟ خاطره‌نویسی. خاطره‌نویسی حد فاصلی است مابین مخاطب عام ادبیات و تولید حرفه‌ای ادبیات. بحث دیگری که در خاطره‌نویسی مطرح می‌شود این‌ است که بسیاری از مولفان، شاعران، نمایش‌نامه‌نویسان و فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای نوشتن را از خاطره‌نویسی آغاز کرده‌اند، زیرا خاطره‌نویسی در دوره‌ای شکل می‌گیرد که ناخودآگاهِ انسان شکل می‌یابد؛ دوره خلجان‌های روحی و ‌تنش‌هایی که در ناخودآگاه فرد وجود دارد. دوران روبه‌رویی فرد با ناخودآگاه فردی سهم بسیاری در شناخت و ثبت درست لحظه‌های خلجان و تنش‌های ناخودآگاه دارد.

او در ادامه بیان کرد: عملا خاطره‌نویسی یک اتفاق بسیار مهم است که به چند خروجی بسیار مهم ختم می‌شود اما متأسفانه نمی‌دانم به چه علت ثبت و ضبط و نگهداشتن لحظاتی که می‌گذرد در ذهنیت مردم ما کمرنگ شده و علاقه‌ای به آن نشان نمی‌دهند.

این شاعر درباره این‌که چرا ملت ما خاطره‌نویسی نمی‌کنند با اشاره به شعری از حافظ «کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد» گفت: احتمالا دلیل این‌که مردم ما خاطره نمی‌نویسند دامنه این بیت باشد. اصولا مردمی که دغدغه‌های بزرگ‌تر دارند و احتمالا از لحظاتی که برای‌شان می‌گذرد لذت نمی‌برند، برای ثبت آن‌ها سعی هم نمی‌کنند.

او با بیان این‌که خاطره‌نویسی ارتباط مستقیمی با وضعیت زندگی مردم یا بسامد شادمانی مردم دارد اظهار کرد: شما تا به حال دیده‌اید کسی در خاطرات روزانه، فعالیت‌های اقتصادی روزانه‌اش را بنویسد؟ نمی‌نویسد. چرا؟ زیرا اصولا این موضوع چیزی نیست که ماندگاری‌اش ارزش داشته باشد. خاطره‌نویسی ماندگار و جاودانه کردن لحظاتی است که انسان از آن‌ها لذت برده است، یا در رنج و اندوه بسیار بوده. وقتی در زمانه‌ای زندگی می‌کنید که نه رنج و اندوه ارزشمند و بسیار بزرگی دارید و نه شادمانی بزرگی برای چه باید خاطره‌ بنویسید؟! کدام خاطره را بنویسید؟! رفت و آمدها، جشن‌ها و شادی‌های مردم و مراسم سنتی قدیمی کدامش برجای مانده که کسی بخواهد از آن‌ها خاطره‌ای هم بنویسد؟

راهب در ادامه اضافه کرد: در نهایت اگر کسی به خاطره‌نویسی عشق داشته باشد، بعد از ۲۰ سال دفترچه ۲۰ برگ را هم پر نمی‌کند. مردم یک زندگی خطی ثابت و دغدغه‌های اقتصادی و اجتماعی دارند که خود باعث آن نیستند، و این انگیزه را برای خاطره‌نویسی از بین می‌برد.

او همچنین خاطرنشان کرد: خاطره‌نویسی اتفاق بسیار مهمی است که در بسیار از کشورهای جهان به عنوان بک نوع ادبی پذیرفته شده است و در مورد آن حرف زده می‌شود و برای آن اهمیت قائلند. کسانی که متولی فرهنگ هستند برای این‌که این نوع از ادبیات عامیانه که از طرف مخاطب تولید می‌شود از بین نرود و منقرض نشود بر روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. بسیاری از فیلم‌ها را بر اساس خاطره‌نویسی می‌سازند و در برنامه‌های پرببینده رسانه این خاطره‌نویسی‌ها مطرح می‌شوند ولی متأسفانه در برنامه متولیان فرهنگ و هنر یا برنامه‌ریزان اجتماعی ما هیچ‌جایی برای این موضوع دیده نشده است.

این شاعر درباره این‌که چه کارهایی برای دیده شدن این‌ نوع ادبی می‌توان انجام داد، گفت: خاطره‌نویسی باید به آموزش تبدیل شود و این آموزش باید از زمانی که تألیف و چگونه نوشتن را یاد می‌گیریم، آغاز شود. خاطره‌نویسی کاری نیست که ما بعدا و به صورت کوپنی پخش کنیم، خاطره‌نویسی سفارش کردنی ‌هم نیست. از دوره ابتدایی باید شروع و بر روی آن سرمایه‌گذاری شود. معلمانی که ادبیات تدریس و کلاس‌های انشا را اداره می‌کنند باید آموزش ببینند و از دوران ابتدایی خاطره‌نویسی را بین ایرانی‌ها ترویج دهند.

او درباره تأثیرگذاری فرهنگ در ننوشتن خاطره‌ نیز گفت: قطعا فرهنگ در ننوشتن خاطره تأثیرگذار است، انقراض یک اتفاق ادبی، فرهنگی و اجتماعی که مستقیما با خودآگاه فردی و قومی ما ارتباط دارد قطعا از جانب حوزه برنامه‌ریزی فرهنگی است. اگر آسیب می‌بیند، از وضعیت حاکم بر ناخودآگاه اجتماعی آسیب می‌بیند که در فرهنگ ریشه دارد.

راهب همچنین درباره زندگی‌نامه خودنوشت (اتوبیوگرافی) اظهار کرد: اتوبیوگرافی در تاریخ شعر ما به صورت وصف حال و یا به صورت ثبت احوال شخصی آمده، اما بر روی آن تمرکزی نشده‌ است و ندیده‌ام چیز باسته‌ای از آن اراده شده باشد.

این شاعر درباره کارهای جدید خود نیز گفت: در حال تدوین یک آنتولوژی مشترک هستم که با هدف‌گذاری خاصی انجام می‌شود و نمی‌توانم توضیح بیشتری در این‌باره بدهم. همچنین در حال جمع‌آوری یک مجموعه شعر هستم که فعلا نام آن را «گروه‌ خونی آه مثبت» گذاشته‌ام. فکر می‌کنم یک مجموعه ۸۰-۹۰ صفحه‌ای است که تا پایان دی‌ماه برای تحویل به ناشر آماده خواهد شد. همچنین یک مجموعه مینیمال‌ دارم که مدت‌هاست می‌خواهم آن را جمع کنم که دست نمی‌دهد، اما امیدوارم امسال زمستان بتوانم این کار را بکنم.

او افزود: در فیلم جدید محمدرضا هنرمند که در حال ساخت آن است و احتمالا نام فیلم «سمفونی شماره ۹» است خواهم بود. یک همکاری نیز در زمینه بازیگری خواهم داشت در سریالی که به کارگردانی ابراهیم شیبانی در حال ساخت است.

تماشاخانه