رییس مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به دلایل بروز استرس و اضطراب در افراد و به ویژه داوطلبان کنکور و دانشجویان در ایام امتحانات، اظهار کرد: خواب، تغذیه و ورزش ۳ عامل تأثیرگذار بر کنترل استرس و عملکرد فردی است که برنامه ریزی مناسب در این راستا به بهبود عملکرد ذهنی افراد کمک زیادی می‌کند.
دکتر علیرضا ظهیرالدین در گفت‌وگو با ایسنا، در آستانه برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها، با اشاره به عوامل و تعریف بروز استرس در افراد گفت: استرسورها عبارتند از هر نوع فشار مطلوب یا نامطلوب که فرد را تحت تأثیر قرار دهد. ممکن است این فشارها به دنبال حوادث خوب یا حوادث ناگوار مانند مرگ و میر، بیماری یا تصادف ایجاد شود و همگی استرس هستند.
وی با بیان اینکه برخی از این استرسورها عوامل تحریکی و فعال کننده هستند، اظهار کرد: امتحان و کنکور از استرسورهایی است که فرد را به فعالیت وامی‌دارد، شدت برخی از استرسورها ممکن است آنقدر کم یا آنقدر زیاد باشد که تغییر مناسبی در رفتار انسان ایجاد نکند که این مساله تا حدودی غیرطبیعی بوده و ممکن است منجر به اختلال در عملکرد فرد شود.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به برخی از راه‌های مقابله با استرس، خاطر نشان کرد: اکثر افراد در زندگی‌های شهری خود در معرض بسیاری از استرس‌های ناراحت کننده قرار دارند که منجر به اختلال در عملکرد مغزی می‌شود. در این میان راه‌های مقابله با استرس نیازمند شناخت نیازهای طبیعی هر فرد است، به عنوان نمونه خواب یکی از نیازهای اصلی است که باید حداقل ۶ و حداکثر ۹ ساعت طی شبانه روز تنظیم شود و اگر خواب فردی کمتر از ۶ ساعت باشد در درازمدت با بروز احساس ناتوانی و فرسودگی، بر سلامت عمومی افراد تأثیرگذار است.
راه‌های مقابله با استرس محیطی
عضو هیأت بورد روانپزشکی با اشاره به تغذیه مناسب به عنوان عامل دیگر تأثیرگذار بر سیستم عصبی افراد، خاطرنشان کرد: ویتامین‌های گروه "ب" که در میوه‌ها به وفور یافت می‌شود و همچنین مواد قندی طبیعی مانند خرما، عسل و کشمش در بهبود عملکرد مغزی افراد بسیار تأثیرگذار است ولی در مقابل مصرف مواد چربی یا مواد قندی مصنوعی مانند قند و شکر منجر به افت عملکرد مغزی فرد می‌شود.
ظهیرالدین با اشاره به برخی دیگر از عوامل مؤثر در کاهش استرس، ادامه داد: ورزش عامل مؤثر بعدی و از راه‌های مقابله با استرس‌های محیطی است که زمان آن باید حداقل بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه باشد تا به ایجاد نشاط و شادابی لازم در فرد منجر شود. در این رابطه فرد می‌تواند با توجه به امکاناتی که در اختیار دارد نسبت به انجام ورزش‌های هوازی، پیاده روی تند، طناب زدن یا فعالیت‌های ورزشی گروهی از جمله فوتبال و والیبال اقدام کند.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به تأثیر نور در بهبود عملکرد فردی و کاهش استرس، تصریح کرد: نور بسیار زیاد در محیط کار یا زندگی به بروز خستگی و نور کم به افسردگی، کسالت و افت عملکرد فردی منجر می‌شود. البته اگر فرد بتواند از نور مستقیم خورشید استفاده کند بهتر است ولی اگر ناگزیر از نور غیرمستقیم برای فضای مطالعه استفاده می‌کند، فضا باید کاملاً روشن باشد تا فرد احساس خواب آلودگی نکند. همچنین در فواصل مطالعه هر ۱.۵ ساعت، حداقل ۱۰ دقیقه استراحت کند، چراکه مغز انسان طی ساعات متمادی، جهت یادگیری راندمان بالایی نخواهد داشت.
رئیس مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به راهکارهایی برای ثبت مطالب در حافظه طولانی مدت، خاطرنشان کرد: نگارش مطالب به حفظ طولانی مدت آن در حافظه فرد کمک زیادی می‌کند. در این روش فرد باید مطالب مطالعه شده را از حفظ برای خود یادداشت کند، با این روش در واقع مطالب از حافظه کوتاه مدت وارد حافظه طولانی مدت می‌شود.
وی با اشاره به عوارض استرس، گفت: استرسورها اگر بیش از حد معمول باشند به افت عملکرد فردی منجر شده و باعث کاهش یادگیری، حافظه، مختل شدن خواب و اشتها و ایجاد دلشوره می‌شوند. همچنین فرد تندخو، زود رنج و به صدا حساس شده و کنترل شرایط برای او ناممکن می‌شود.
مصرف خودسرانه داروهای آرامبخش ممنوع
ظهیرالدین با بیان اینکه استرسورهای متعددی در محیط‌های شهری وجود دارد، گفت: افراد شهرنشین با انواع استرسورها روبرو هستند، بنابراین افراد برای انجام کارهای مهم یا تمرکز برای مطالعه باید خود را از حوادث و محیط‌های پراسترس شهری دور نگه دارند، چراکه بروز درگیری‌های فکری به افت عملکرد ذهنی فرد منجر می‌شود.
این استاد دانشگاه در رابطه با مصرف خودسرانه داروهای آرامبخش و اثرات سو آن به روی حافظه، اظهار کرد: تمامی داروهای آرامش بخش عملکرد حافظه را تضعیف کرده، برخی از آن‌ها اعتیاد آور و برخی محرک بوده و مغز را پرکار می‌کنند و عوارض جانبی متعددی بروی قلب و مغز ایجاد می‌کنند. داروهای محرک همچنین شانس بروز بیماری‌های روانی را بیشتر کرده و مصرف خودسرانه آن‌ها بدون تجویز پزشک و با دوز نامناسب بسیار خطرناک است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر اینکه دانش آموزان به زمان کنکور فکر نکنند، گفت: دانش آموزان برنامه ریزی روزانه، زمان خواب، استراحت و ورزش کاملاً منظم و مکتوب داشته باشند و تنها به همان ساعت درس توجه کنند نه به زمان کنکور، زیرا ساعات از دست رفته و یاد گیری کمی حاصل می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خاتمه با اشاره به پژوهش‌های انجام شده در این مرکز تحقیقات در مورد استرس، اظهار کرد: تحقیقاتی در رابطه با استرسورهای شغلی برای پزشکان و سایر مشاغل از جمله معلمی در حال انجام است که به زودی نتایج آن استخراج می‌شود.