فوبی
یا فوبیا را می‌توان ترس مرضی شمرد. بعضی از روانشناسان از آن به‌عنوان
ترس وسواسی یاد کردند، فوبی درواقع ترس شدید و مستمر و نامناسب از اشیاء یا
موقعیت‌هاست.
فوبی ترس شدیدی است که دلیل منطقی ندارد. شخص از
غیرمنطقی بودن ترس در مقابل خطر واقعی شیء، یا موقعیت، یا عمل آگاه است.
ترس فرد تناسبی با موقعیت ندارد، قابل‌توجیه نیست، از کنترل ارادی خارج است
و گرایش به پرهیز از موقعیت یا محرک ترس‌آور را ایجاد می‌کند، بسیاری از
بیماران اشتغال خاطری با احتمال مواجهه با موقعیت یا شیء ترس‌آور دارند و
در نتیجه از این دل نگرانی رنج می‌برند.
آگورافوبیا Agoraphobia یک
نوع نوروز فوبیک است که با چندین فوبی ازجمله ترس از فضاهای باز، ازدحام،
مسافرت همراه با ترس و احساس مسخ شخصیت و سایر علایم روانی دیده می‌شود.
علایم بالینی فوبی:
اضطراب
شدید، تپش قلب، تعریق، لرزش، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، گاهی غش، خستگی
عمیق، بیماران فوبیک معمولا علاوه‌بر ترس علایم نوروتیک دیگری نیز دارند
مانند سردرد، درد پشت و شانه، ناراحتی‌های گوارشی، درد معده، فکرهای
وسواسی، احساس حقارت.
انواع فوبیا:
ترس از مکان‌های باز:
شایع‌ترین نوع ترس مرضی است، خانم‌ها بیشتر دچار آن می‌شوند، سن شروع معمولا ١٢ تا ٣٥ سالگی است، افسردگی نیز همراه آن دیده می‌شود.
ترس از اجتماع Social phobia:
در خانم‌ها شایع‌تر است، این بیماران ترس از فعالیت‌های اجتماعی دارند،
ترس از صحبت کردن، خوردن، آشامیدن، نوشتن و خواندن در حضور جمع.
ترس از حیوانات:
نسبت به دونوع قبلی شیوع کمتری دارد، اکثر مبتلایان خانم‌ها هستند، ترس از
موش، ترس از سوسک، ترس از قورباغه و... ترس از آب، تاریکی، صدا، چاله،
اماکن عمومی، فضای بسته، آسانسور، خون، حضور در جمع، قطار، هواپیما،
فروشگاه‌ها، ازدحام، بیماری، رعد و برق، ارتفاع، باد، امتحان و... نیز
ترسهایی هستند که می‌توان به‌عنوان فوبی ذکر کرد.
پیش آگهی:
اختلالات فوبیک در تمام انواع خود تمایل به مزمن شدن دارند، نسبت به درمان بسیار مقاومند و بهبود خود به خود به ندرت مشاهده می‌شود.
از عوارض بیماری، ناتوانی‌های اجتماعی، تحصیلی، شغلی و گاهی زناشویی را
می‌توان ذکر کرد، آگورا فوبیا منجر به ناتوانی شدید و گاهی خانه‌نشینی دایم
می‌شود.
بعضی از رفتارهای اجتماعی نیز خود تظاهری از فوبیک است.
بچه‌ای که از تزریق ترسیده تزریقاتی می‌شود، فردی که از زخمی شدن و جراحت
می‌ترسد، یا از زخمی کردن دیگران می‌ترسد ممکن است جراح شود حتی گاهی عشق
به ورزش‌های خطرناک تظاهری از رفتار فوبیک است.
شروع و اپیدمیولوژی:
فوبی معمولا در نوجوانی و اوایل جوانی و به‌طور ناگهانی و با حملات اضطراب
شدید در مواجهه با شیء یا موقعیت شروع می‌شود، شیوع آن حدودا یک‌درصد جمعیت
است، در خانم‌ها ٧٠درصد و آقایان ٣٠درصد است، کمتر از حدود ١٠درصد
بیماران دنبال معالجه می‌روند.
علل بیماری:
واکنش فوبیک ممکن است از یک ترس ساده در کودک سرچشمه گرفته باشد و بر اثر تشابه و همانندی تولید شده باشد مثلا نوزادی را که والدین یا اطرافیان بالا و پایین می‌اندازند و با او بازی می‌کنند ممکن است در نوجوانی دچار ترس از ارتفاع شود، یا کودکی را که پدر به اصرار سعی دارد وارد آب کند و شنا به او یاد دهد ممکن است فرد را دچار ترس از آب کند، ممکن است سرچشمه ترس یک حادثه فراموش شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه فرد نشأت گرفته باشد، ممکن است ترس جابه‌جایی یک تشویش باشد، گاهی ترس از وسوسه‌های جنسی یا تجاوزکارانه و تبدیل آن ایجاد شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه و تنبیه خود حاصل شده باشد، یک تجربه ترس‌آور در گذشته ممکن است اساس ترس فعلی شخص باشد. معمولا در فوبی علت ترس سرکوب شده و پیدا کردن آن دشوار است. از دید روانکاوی اضطراب اخته شدن، جدایی و پرخاشگری در دوره‌های مختلف رشد می‌تواند به وسیله مکانیزم جابه‌جایی به فوبی منجر شود.
روان درمانی:
هدف
روان درمانی شفا بخشیدن بیماری یا تخفیف آن است، روان درمانگر به منظور
زدودن یا تخفیف علایم موجود و جنبه‌های مختلف رفتار و به عقب انداختن بروز و
پیشرفت علایم و ناتوانی، ارتقاء بخشیدن به رشد جنبه‌های مثبت شخصیت، تقویت
اعتماد به نفس و عزت نفس بیمار با وی رابطه برقرار می‌کند.
رفتار درمانی:
رفتار درمانی یعنی کاربرد منظم اصول یادگیری برای تحلیل و درمان اختلالات
رفتاری. رفتار درمانگر معتقد است که رفتار نوروتیک و سایر انواع اختلال‌ها
عموما یاد گرفته شده بنابراین تابع قوانین یادگیری است و از این طریق
می‌توان آن را از بین برد، پاولف نخستین فردی بود که ثابت کرد تعارض روانی
را می‌توان در حیوان آزمایشگاهی ایجاد کرد و این تعارض بی‌شباهت به تعارض
مشهود در آدمیان نیست. در رفتار درمانی از روش‌های مختلف رفع حساسیت
Desensitization، انفجار درونی Implosion، غرقه کردن یا درمان سیل آسا
Flooding و تقلید Modeling، می‌توان استفاده کرد.