جشن 120 سالگی مدرسۀ ماندگار فروغ رشت / در ضرورت پاس‌داشت هویت و میراث فرهنگی

   عصر ایران- جشن 120 سالگی قدیمی‌ترین دبیرستان دخترانۀ رشت در شامگاه شنبه 16 دی 1402 که با حضور ده‌ها تن از دانش‌آموختگان آن برگزار شد جدای تجدید خاطرات گذشته و تجلیل از دبیران در چند نسل یادآور اهمیت و  ضرورت حفظ این بنای تاریخی و هویتی رشت بود.

  مدرسه دخترانه «فروغ» که بعد از انقلاب به دبیرستان «۱۷ شهریور» تغییر نام داد هر چند  بر اساس مستندات سازمان میراث فرهنگی استان گیلان، در سال 1284خورشیدی ساخته شده اما تاریخ پایه‌گذاری آن به موجب یادداشت‌های برخی مورخان از جمله «شادی پیروزی» سال ۱۲۸۲ خورشیدی است و به همین  خاطر جشن 120 سالگی آن برگزار شد.

     این اشاره هم خالی از لطف نیست که بر اساس کتاب «مرادعلی توانا» سن آن حتی سه سال بیشتر - سال ۱۲۷۹ خورشیدی- است. هر چند بنای مدرسه ماندگار فروغ از تغییر کاربری فرهنگی مصون مانده و به سرنوشت برخی دیگر از بناهای تاریخی دچار نشده اما بودجه مرمت آن کافی نیست وبه همین خاطر روند به‌سازی آن به کندی پیش می رود ضمن این که شنیده شده بر اساس توافق آموزش و پرورش با اداره ارشاد قرار است بعد از مرمت به هنرستان موسیقی تبدیل شود که هر چند ظاهر این فعالیت فرهنگی و هنری است ولی عملا وجه میراثی آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و رفت و آمد زیاد مناسب یک بنای تاریخی نیست.

  گزارش خبرنگار ما از رشت حاکی است هدف برگزار کنندگان جشن 120 سالگی علاوه بر تجلیل از دبیران چند نسل و فرهنگ‌سازان توجه دادن مسؤولان و تصمیم‌گیران به وجه تاریخی و میراث فرهنگی این بنا بوده است.

  بنای اولیه این مدرسه را همچون کالج تهران مسیونرهای آمریکایی گذاشتند و در واقع نخستین مدرسه دخترانه خارجی در گیلان به حساب می‌آید که در سال ۱۳۱۲ خورشیدی مجوز تأسیس دوره کامل متوسطه را هم دریافت کرد.

    همچنین جالب است بدانید به موجب نوشته‌های «فریدون نوزاد» - از مورخان گیلان- در ابتدا در مدرسه فروغ رشته «خانه داری» تدریس می‌شد، اما بعدها رشته‌های طبیعی و علمی نیز به رشته  اضافه شد و این دبیرستان، دخترانی را تحویل جامعه داده که برخی در سطح دنیا مطرح‌اند.

    دبیرستان فروغ (17 شهریور) از لحاظ سبک معماری مانند مدرسه شاهپور (شهید بهشتی) است والبته با قدمت بیشتر و در واقع دومی از فروغ الگو گرفته است. این نکته هم قابل ذکر است که در ابتدا بودجه این مدرسه  را انجمن خیریه آمریکایی تامین می‌کرد و ماری کلارک مدیریت آن را بر عهده داشت. 

  در ابتدا هم نام آن فروغ نبود بلکه در سال‌های بعد  به فروغ  تغییر نام داد واز سال 1312 خورشیدی که امتیاز دوره کامل متوسطه را دریافت کرد شهرت آن به عنوان دبیرستان دخترانه غالب بوده است. در سال 1335 هم قسمتی از حیاط دبیرستان برای احداث ساختمان مرکز تعلیمات خانه‌داری انتخاب و کارگاه‌های مربوطه تجهیز شد. 

  چنان‌که اشاره شد در طول سالیان متمادی، دختران و زنان بسیاری در این مدرسه درس خوانده‌اند که نه تنها در ایران بلکه در جهان، پر آوازه‌اند و مشهورترین آنان دکتر آذر اندامی کاشف واکسن وبای التور است که خوش‌بختانه خیابانی در بلوار دیلمان رشت به نام اوست و سردیس این بانوی دانشمند رشتی نیز در ابتدای خیابان نصب شده است.

  همچنین می‌توان به نیره ابتهاج سمیعی اولین زن نمایندۀ مجلس شورای ملی و مهکامه محصص لاهیجانی  عضو هیأت رئیسه کنگره نویسندگان و از دوستان پروین اعتصامی  اشاره کرد که مدتی هم مدیر این مدرسه بود. 

 ایدۀ گرد‌همایی فارع‌التحصیلان بعد از آن جدی شد که در سال 1387 آموزش و پرورش تصمیم به تخریب و نوسازی مدرسه گرفت و تلاش مجدانه دوست‌داران میراث فرهنگی، مانع شد و در پی آن میراث فرهنگی توانست مدرسه دخترانه مهستی -بعدها فروغ و پس از انقلاب ۱۷شهریور در محله آفخرای رشت- را  در فهرست بناهای با ارزش کشور ثبت کند.

  این ثبت اگرچه مانع تخریب و تبدیل آن به مجموعه‌ای دیگر شده ولی با توافق آموزش و پرورش و اداره ارشاد برای تبدیل به هنرستان موسیقی بیم آن می‌رود که ذیل عنوان موجه هنری جنبه تاریخی و هویتی و میراثی آن تحت‌الشعاع قرار گیرد و حتی برخی‌ بیم‌ناک مولد سازی با پاره‌‌ای تغییرات در ثبت میراثی هستند.

 همین دغدغه‌ها سبب شد دانش آموختگانی که در میان آنان پزشک و حقوق‌دان مشهور یا روزنامه‌نگار و نویسنده ، همچنین آموزگار و استاد دانشگاه و هنرمند دیده می‌شوند در کنار زنانی که تربیت فرزند را بر هر کار دیگر ترجیح داده‌اند با گردهمایی هم خاطره تازه کنند و هم توجه‌ها را به حفظ بنا و تأمین بودجه برای مرمت کامل و اصولی و استفاده در راستای اهداف میراث فرهنگی معطوف سازند.

     به همین خاطر جشن 120 سالگی علاوه بر این که  طیفی از خانم‌ها در سنین مختلف را با خاطرات یک مدرسه تاریخی گرد هم آورد یادآور این بود که شهر آن هم شهری چون رشت که دروازۀ فرهنگ مدرن و تجدد بوده تنها جسم نیست و روح آن همین هویت‌هاست که با بناهایی چوم مدرسه تاریخی فروغ خود را نشان می دهد.

       فروغ دختران در رشت را می‌توان هم پای دبیرستان شاپور رشت (شهید بهشتی فعلی) یا مانند البرز پسران در تهران دانست. با این تفاوت که درهای البرز باز است ولی فروغ را می‌خواستند تخریب کنند و اگرچه ثبت آن در میراث فرهنگی مانع این فاجعه شد اما ماندگاری و استمرار آن به همکاری بیشتر آموزش و پرورش و میراث فرهنگی با حمایت شهرداری و نقش فعال‌تر چهره‌های فرهنگی و همین دانش آموختگان -که به آن عِرق و عشق دارند- نیاز دارد.

    کتایون بناساز برگزار‌کنندۀ این جشن و مدیر گروه دانش آموختگان فروغ گفت: ما سه هدف داشتیم: اولی تجلیل از دبیران و تکریم و احترام آنان بود. دوم تجدید خاطره و انتقال تجربه و سوم یادآوری این نکته مهم که برای حفظ و بقای فروغ توافق و تعامل دو دستگاه آموزش و پرورش و ارشاد کافی نیست بلکه دو ضلع شورای شهر یا شهرداری و میراث فرهنگی هم باید اضافه شوند چون در حال حاضر وجه میراثی و تاریخی و هویت شهری آن بر جنبۀ استفاده احتمالی آموزشی می‌چربد زیرا بنا تاریخی شده است.

  در پایان گزارش جشن 120 سالگی مدرسه ماندگار فروغ نمی‌توان از نظم و تنوع برنامه‌ای که به همت خود دانش‌آموختگان برگزار شد و همچنین اهدای تندیس‌های ویژه به برگزیدگان و تجلیل از استادان و دبیران -که گاه با اشک شوق همراه بود- یاد نکرد.

بیشتر بخوانید:

بهرام صادقی نویسنده‌ای که پنجاه سالگی را ندید ولی نامش ماند

آفرین بر رشت!

روز ملی رشت؛ شهری شهره به تجدد و فرهنگ

تماشاخانه

جکی و جیل در مازندران/ خرس‌های قهوه‌ای ایران: ستاره‌های جدید اینستاگرام! (فیلم)

رازهای ناگفته بزرگترین آتش‌سوزی ایران: چه کسانی در فاجعه بازار امامزاده ابراهیم نقش داشتند؟ (فیلم)

فیلم های دیگر