باز نشر / دکتر عماد افروغ :طبق دیدگاه امام علی(ع)، گرسنگی محرومان، نتیجه ظلم برخورداران است

شفقنا- دکتر عماد افروغ استاد برجسته دانشگاه و جامعه شناس، امروز جمعه در اثر بیماری دار دنیا را وداع گفت. ایشان در یک سخنرانی در ماه مبارک رمضان سال گذشته (1401 شمسی) به بیان تئوری های عدالت و سپس بحث عدالت از دیدگاه امام علی (ع) پرداخت که در روز درگذشت این استاد، شفقنا این سخنرانی را مجددا نشر می کند.

 «عدالت بیرونی محصول عدالت درونی است یعنی کسی که در درون و زندگی خود تعادل نداشته باشد عدالت خواه نیست، کسی که بین حرف و عملش، نظر و رفتارش شکاف است عدالت خواه نیست»

به گزارش شفقنا، این جامعه شناس در اولین نشست از سلسله مباحث «دین، عدالت و معیشت مردم» در سخنانی با عنوان «عدالت در نهج‌البلاغه» گفت: وقتی می‌خواهیم درباره عدالت در نهج‌البلاغه گفتگو کنیم، باید با پرسش و سوالات جدی به سراغ آن برویم و بحث من مبتنی بر سوالات جدی و دانش انباشته بشری نسبت به عدالت است.

وی با طرح تئوری‌های عدالت و رویکردهای مختلف طبیعت‌گرایانه، مساوات‌طلبانه، شایسته‌گرایانه و بی‌طرفانه، نگاه امام علی(ع) را جمع رویکرد مساوات‌طلبانه و شایسته‌گرایانه و عدالت را محور فلسفه سیاسی حکومت علوی خواند و افزود: از نگاه امام علی(ع) حق مردم بر حاکم خیرخواهی و توزیع عادلانه بیت‌المال است، اما حق حاکم بر مردم این است که او را نصیحت کنند، یعنی انتقاد و نصیحت حاکم، حق مردم نیست بلکه بالاتر از آن، حق حاکم و وظیفه مردم است و چنین نگاه ارزشمندی در مکاتب دیگر نظیر ندارد.

این استاد دانشگاه هشت حق نظیر عطوفت با مردم، عفو و بخشش، پرهیز از قانونگرایی صوری، مشورت و نظارت، عدالتخواهی و وفای به عهد را قابل استخراج از نامه امام علی (ع) به مالک اشتر دانست و ادامه داد: امام حق عفو و بخشش را برای مردم شمرده و به مسئولان حکومت می‌گوید از گناه و خطای مردم درگذرند، اما خودش از گناه کارگزاران حکومت خود نمی‌گذشت.

افروغ با تاکید بر پرهیز از قانون‌گرایی صوری و توجه به روح قانون که عدل است، توضیح داد: نباید قانون، عدالت را نقض کند و اگر مردم توان اجرای قانون را ندارند، نباید آنها را تحت فشار گذاشت. گرچه امروز قانون برای اغنیا و فقرا یکسان نیست، اما باید تبعیض مثبت را برای محرومین و مستضعفان و کسانی که به طور طبیعی از فرصتها محرومند در نظر گرفت.

این استاد دانشگاه عدالت را اعم از عدالت کیفری، قضایی، اجتماعی و اقتصادی قلمداد کرد و آن را از منظر امام علی در مرتبه‌ای بالاتر از سایر ارزشها نظیر آزادی دانست و افزود: از نگاه علی(ع) ستم حاکم به آوارگی رعیت و دست بردن به شمشیر منجر می‌شود. تفسیری که برخی از شورشهای 96 و 98 کردند، ناصواب بود و این موارد، ظهور آثار بی عدالتی در جامعه بود. اگر بر مردم ظلم کنیم پاسخش را می‌شنویم و روز دادگری بر ستمگران، سخت تر از روز ستم بر ستمدیدگان است؛ یعنی در موقع انقلاب و اعتراض خشک و تر با هم می‌سوزند.

وی گفت: طبق دیدگاه امام علی(ع)، گرسنگی محرومان، نتیجه ظلم برخورداران است. امام تامین یک حداقلی را برای همه جامعه ضروری می‌داند که طبیعتا این استاندارد تابع زمان و مکان است‌.

این نویسنده و جامعه‌شناس عدالت را در دیدگاه امام علی، مقوله‌ای عملی دانست و توضیح داد: عدالت بیرونی محصول عدالت درونی است یعنی کسی که در درون و زندگی خود تعادل نداشته باشد عدالت خواه نیست، کسی که بین حرف و عملش، نظر و رفتارش شکاف است عدالت خواه نیست. باید به هر مقداری که به مفهوم عدالت رسیدیم آن را پیاده کنیم نه آنکه معطوف بحثهای بی پایان نظری شویم، وقتی عمل کردیم ابهامات نظری رفع می‌شود.

افروغ نتایج بحث عدالت از دیدگاه امام علی را تقدم عدالت بر مصلحت و امنیت، عدم تحمل ظلم، عزیز بودن افراد محروم و مظلوم و ذلیل بودن اهل قدرت و ثروت نزد حاکم عنوان کرد و خاطر نشان ساخت: ایشان بی عدالتی را محصول آشفتگی و بی‌ضابطگی جامعه و سوءاستفاده توسط بنی امیه می‌داند و اوضاع امروز جامعه ما در نابرابری و توزیع مواهب اجتماعی اقتصادی بدتر از آن روز است و متاسفانه توجیه دینی هم می‌شود.

وی با اشاره به رفتار امام با برادرش عقیل که دچار فقر حقیقی و فرزندانش گرسنه بودند، عدل علی(ع) را از منظر شهید مطهری متعصب و متصلب دانست و گفت: امام می‌گوید فقر موت اکبر است یعنی فقیر یک بار نمی‌میرد بلکه دچار مرگ هر روزه و همواره در زجر است. امیرمومنان به محمد حنفیه می‌گوید از فقر برایت می‌ترسم که دینت را آسیب برساند، یعنی حق حیات مقدم بر حق معاد است.

این استاد دانشگاه، عدالت را برتر از جود دانست و با اشاره به دیدگاه شهید مطهری در این زمینه، عدالت را پایه جامعه و جود و بخشش را زینت ساختمان جامعه عنوان کرد و افزود: جود از نظر دهنده فضیلت است، اما از نظر گیرنده فضیلت نیست، بخشش زیاد موجب گداپروری و انحراف بخشی از اقشار جامعه می‌شود، اما عدالت همه جامعه را بسوی اصلاح می‌برد.

افروغ در پایان با اشاره به فرمایش پیامبر(ص) که نان را ضامن برپایی نماز و زکات می‌خواند، افزود: شهید مطهری می‌گوید این جمله زیربنایی بودن مادیات نسبت به معنویت را می‌رساند. یعنی اگر مادیات خراب باشد، معنویت نخواهد بود و تنها با اجرای عدالت در جامعه، می‌توان معنویت را تامین کرد. ارزشهای اخلاقی پس از عدالت قرار می‌گیرد و بدون عدالت، جود و کرم در جامعه تاثیر خود را نخواهد گذاشت.

بیشتر بخوانید:

افروغ: بزرگترین اشتباه تاریخیم رای به احمدی نژاد بود

عماد افروغ؛ شما بر دوش بگیرید پرچم آزادی را!

۲ سال قدرت یک‌دست چه به روز کشور آورد؟/ تحلیل افروغ و خانیکی از شرایط آینده ایران/ راه حل: ایجاد فضا برای سیاست ورزی سپس انتخابات

عماد افروغ درگذشت

تماشاخانه

تازه‌ترین‌ها از حادثه بالگرد رئیس جمهور / چرا کسی دیگر از بالگرد حادثه دیده تماس نمی‌گیرد ؟ جی پی اس کجا را نشان می‌دهد ؛ بالگرد متعلق به کدام ارگان بوده (فیلم)

همه چیز درباره حادثه بالگرد رئیس جمهور ؛ ابراهیم رئیسی و هیات همراهش کجا هستند؟ (فیلم)

فیلم های دیگر