چرا ایران توسعه نمی یابد؟!

عصر ایران؛ دکتر سپهر قاضی نوری ( دکترای مهندسی صنایع از دانشگاه علم و صنعت) - آذر ماه 1398، طی مناظره ای در برنامۀ زاویه (شبکه 4)، با زبانی ساده توضیح دادم که اگر ما موشک خوب می سازیم ولی خودروی خوب نمی توانیم بسازیم، ناشی از ضعف ما در علوم انسانی است.

(کل آن برنامه را می توانید اینجا ببینید).

تکه هایی از آن بحث، در شبکه های اجتماعی به طور گسترده ای انتشار یافت، تا جایی که بارها توسط مسئولان عالی کشور به نوعی به آن پاسخ داده شد. تلاش پاسخ دهندگان این بود که به نحوی منکر ارتباط علوم انسانی با ضعف های صنعتی و اقتصادی کشور شوند و ادعای اینجانب را رد نمایند.

اکنون که سال جاری با تعبیر توسعۀ دانش نیان شناخته شده است، لازم دانستم یک بار دیگر، نقش محوری علوم انسانی را در توسعه و حتی توسعۀ دانش بنیان که به نظر امری فنی و مهندسی می رسد، یادآوری کنم:

به عنوان یک مثال، پروژۀ بزرگراه تهران - شمال را در نظر بگیرید که قریب 30 سال است شروع شده و هنوز پیشرفت آن حتی به 50 درصد هم نرسیده است.

حال سؤال این است که آیا علت تأخیر شدید این پروژه (و تمام پروژه های حتی ساده تر کشور) این بوده که مهندسان ما توان حفر تونل یا ساختمان پل های پروژه را نداشته اند؟

قطعاً این طور نیست و حتی اگر هم بود، به راحتی می شد از دانش پیمانکاران خارجی استفاده کرد و کار را جلو برد. آنچه مایۀ تطویل این پروژه شده است، عبارت است از:

- ضعف دانش مدیریت پروژه،
-  ضعف مدیریت مالی برای تدوین مدل های جدید تأمین منابع پروژه،
- ضعف در مدیریت سیاسی ذی نفعان که باعث خرد شدن منابع محدود کشور بین هزاران پروژه می شود،
- ضعف در تنظیم روابط حقوقی بین دولت (کارفرما) و بنیاد مستضعفان (سازندۀ پروژه)،
- ضعف در روابط بین المللی که باعث شده از فاینانس خارجی پروژه محروم شویم،
- ضعف مدیریت اقتصادی کشور برای اولویت گذاری و تخصیص بهینۀ منابع.

می بینیم که همۀ این موارد، مشکلات ما در علوم انسانی و اجتماعی هستند و نه در علوم پایه و مهندسی. اما تمرکز کشور همچنان متمرکز بر پژوهش در حوزه های پایه و مهندسی است و قصدی برای پیشرفت در علوم انسانی نداریم!

شاهد ماجرا هم آن است که در فهرست 2 درصد دانشمندان برتر دنیا که سال گذشته از سوی مجلۀ Plus one منتشر شد و مورد استقبال دانشگاه های داخل قرار گرفت، صدها ایرانی حضور داشتند که حتی یکی از آن ها در حوزه های انسانی و اجتماعی نبود، اما این امر مورد نگرانی هیچ مسؤول یا رسانه ای قرار نگرفت!

اکنون که در سال تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی قرار داریم، به طریق اولی باز هم این اشتباه در حال تکرار است. در طول 9 سال گذشته که معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری با منابع و تبلیغات فراوان به امر توسعۀ دانش‌بنیان پرداخته است، چند پژوهشگر علوم اجتماعی، علوم سیاسی و ... اصلاً به خود اجازه داده اند وارد ساختمان این معاونت شوند (چه رسد که از حمایت های آن برخوردار گردند؟).  ادامه این روند به نفع مردم ما نیست.

توسعۀ متوازن کشور، نیازمند پیشرفت علوم انسانی و جبران عقب ماندگی های آن است. هیچ جامعه ای با اتکای صرف به سخت افزارها، توسعه نخواهد یافت. اما این که چرا سیاست مداران ما علاقه ای به این امر نشان نمی دهند، بحث جداگانه ای است که در همان مناظره (لینک ابتدای مطلب)، مختصراً به آن پرداخته شده است.

* حالا که صحبت از علوم انسانی است، بد نیست بدانیم وضعیت تحصیل این رشته ها در آمریکا چگونه است؟ این مطلب آمار خوبی در این باره دارد:  آمریکایی ها بیشتر علوم انسانی می خوانند (+جدول)

بیشتر بخوانید:

مقالات بین المللی (ISI): باطل السحر شبه علم در علوم انسانی / کسی که می گوید با یک میلیون تومان شغل ایجاد می شود حرفش فرقی با تجویز روغن بنفشه برای کرونا ندارد!

علوم انسانی؛ مظلوم حتی در وزارت فخیمه آموزش و پرورش

علوم انسانی یا تجربی؟ / "حال خوب" فرزندان تان مهم تر از هر دویشان است

عقاید مختلف، کشتی واحد و راهی که گم شده: برای نجات ایران چه باید کرد؟

تماشاخانه

ساحل پناهگاه جدید آوارگان فلسطینی/ جایی برای شادی، فرار از گرما و حملات اسرائیل (فیلم)

پیری رهبران جهان؛ 40 سال اختلاف با رای دهندگان/ فاصله پیرترها با تکنولوژی و رسانه‌های اجتماعی (فیلم)

فیلم های دیگر