اولین بانوی رهبر ارکستر در ایران: زنان عربستان و افغانستان در موسیقی از ایران پیشی گرفته‌اند

نزهت امیری را اولین بانوی ایرانی در زمینه رهبری ارکستر می‌دانند. او که سال 1384 چهار کنسرت را با همکاری ارکستر حسین دهلوی رهبری کرده بود قرار است یکبار دیگر در تالار وحدت در مقام رهبر ارکستر روی صحنه برود..

به گزارش خبرنگار ایلنا، نزهت امیری را اولین بانوی ایرانی در زمینه رهبری ارکستر می‌دانند. او که سال 1384 چهار کنسرت را در سالن‌های تالار وحدت و فرهنگسرای بهمن با همکاری ارکستر حسین دهلوی رهبری کرده بود،؛ قرار است یکبار دیگر در تالار وحدت در مقام رهبر ارکستر روی صحنه برود؛ البته این بار با همراهی «ارکستر نغمه باران» به خوانندگی علی امیرقاسمی و در جریان سی و سومین جشنواره بین المللی موسیقی فجر. یک ماه نیم قبل نیز نزهت امیری در کنسرتی دیگر به نفع زلزله‌زدگان کرمانشاه روی صحنه رفت. با او درباره «نحوی تشکیل ارکستر حسین دهلوی و رهبری آن»، «اجرای ارکستر نغمه باران به رهبری او در جشنواره موسیقی فجر امسال»، «پروسه کار حوزه موسیقی از ابتدا تا رهبری ارکستر»، «مشکلات بانوان موزیسین» و بسیاری مسائل دیگر گفتگو کرده‌ایم.

نزهت امیری (رهبر ارکستر نغمه باران) درباره حضور خود و ارکستر تحت رهبری‌اش در جشنواره موسیقی فجر گفت: ارکستر نغمه باران از 5 مردادماه امسال من را به عنون رهبر میهمان دعوت کردند و از آن زمان با آنها همکاری می کنم. این ارکستر از حدود ده سال قبل فعالیت خودش را با تلاش‌های بی‌وقفه بسیاری از همین دوستان آغاز کرده و هر در هر دوره‌ای با رهبران مختلفی کار کرده‌اند. این ارکستر را می‌توان ارکستر ملی نغمه باران نیز نامید؛ سازهایی که در ایران به عنوان سازهای ملی شناخته می‌شوند به علاوه سازهای زهی ارکستر مجلسی و 4 گروه سازی دیگر در این ارکستر استفاده می‌شوند. سازهای بادی چوبی به طور کامل در ارکستر وجود دارد؛ البته فاگوت نداریم. نوازنده ساز ابوا نیز برای این کنسرت به ما پیوسته است.

این موزیسین در ادامه افزود: در تمام این سال‌ها به این شکل عمل شده که برای اجراهای مختلف برخی نوازندگان برخی سازها که در ارکستر وجود ندارد به ارکستر دعوت می‌شوند. ما در حال حاضر دو نوازنده ساکسیفون آلتو داریم که نقش فاگوت یا باسون را در ارکستر ایفا می‌کنند. اعضای ارکستر در اجرای 9 آذر ماه که به نفع زلزله‌زدگان در فرهنگسرای ارسباران روی صحنه رفت، حدود 55 نفر بودند. ما برای اجرا در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر تعدادی از نوازندگان دیگر را نیز به ارکستر اضافه کرده‌ایم. همچنین گروه کر ارکستر را که فقط از بانوان تشکیل شده است تکمیل کرده‌ایم؛ ما از گروه کر شماره 2 فرهنگسرای ارسباران تقاضا کردیم که گروه آقایان آنها به جمع ما بپیوندند و در همین فرصت کوتاه نت‌هایی برایشان تنظیم شده تا در این اجرا ما را همراهی کنند. در واقع در این اجرا جمع نوازندگان و اعضای گروه کر بیش از 70 نفر هستند که ارکستر نغمه باران را همراهی می‌کنند.

وی همچنین درباره رپرتوار ارکستر نغمه باران برای اجرای 26 دی در تالار وحدت عنوان کرد: رپرتوار اجرا از اساتید مختلف انتخاب شده است. بخشی از آن مانند برنامه گلها از ساخته‌های استاد همایون خرم و بزرگ لشگری است. همچنین قطعه «خاک مهر آئین» ساخته علی اکبر قربانی نیز در این کنسرت اجرا خواهد شد. علاوه بر اینها سه قطعه غیر آوازی نیز درنظر گرفته شده که دو قطعه «شوشتری» یا همان به زندان و «کنسرتینو برای سنتور و ارکستر» از استاد دهلوی و «ماهور برای ارکستر و ویلن» از استاد مرتضی حنانه هستند. البته ما فقط دو موومان از «کنسرتینو برای سنتور و ارکستر» را به نت درآورده‌ایم و اجرا خواهیم کرد دلیل اصلی آن هم این است که به نت درآوردن چنین کاری هزینه‌بر است و از آنجا که ما همچنان بدون اسپانسر فعالیت می‌کنیم فقط در این حد توانستیم کار را به نت درآوریم.

نزهت امیری گفت: موزیسین‌های بسیاری بدون هیچ چشمداشتی زمان زیادی را صرف کرده‌اند و فعالیت می‌کنند تا چنین کاری روی صحنه برود. اگر مدیریت صحیح حمایتی فرهنگی وجود داشته باشد قطعا نتیجه‌های بهتری هم به دست می‌آید. ببنید در بسیاری از کشورهای دنیا نهادهای فرهنگی دولتی و شهرداری‌ها چنین ارکسترهایی را تحت پوشش قرار می‌دهند که در اینجا وجود ندارد. به اینها اضافه کنید سختی‌ها و کمبودهایی را که از نظر نتاسیون و دسترسی به آثار با آن مواجه هستیم و برای چنین مواردی باید مشکلات و هزینه‌های بسیاری نیز متحمل می‌شویم.

این رهبر ارکستر همچنین در مورد فعالیت خود تا زمانی که رهبری ارکستر حسین دهلوی را برعهده گرفت، گفت: من سال 1358 دیپلم گرفتم و از همان زمان وارد عرصه موسیقی شدم؛ ولی به واسطه انقلاب فرهنگی که ده سال دانشگاه‌ها و مراکز موسیقی را تعطیل کرد، من نیز ده سال از دانشگاه عقب ماندم. البته در این ده سال خوشبختانه توانسته از محضر بسیاری از اساتید بزرگ موسیقی کشورمان استفاده کنم و شاگردی‌شان را انجام دادم و تمام دروس دانشگاهی را پیش از ورود به دانشگاه در سال 1368 با این اساتید کار کردم. زمانی که وارد دانشکده هنرهای زیبا شده به نوعی یگر دانشگاه برای من چیز خاصی نداشت و تنها نیاز به این مدرک داشتم تا از نظر آکادمیک هم ثابت کنم که چنین مدرکی دارم و بتوانم فعالیت موسیقی خود را دنبال کنم.

وی در ادامه افزود: همواره گرایشم در موسیقی رهبری ارکستر بود و از آنجا که می‌دانستم چنین رشته‌ای در ایران وجود ندارد وقتی با برخی از اساتید در این زمینه مشورت کردم گفتند در رشته آهنگسازی ادامه تحصیل بدهم که تقریبا واحدهای شان مشترک است. پس از پایان فوق لیسانس آهنگسازی در سال 1382 از آنجا که شاگرد استاد دهلوی بودم درس «تلفیق شعر و موسیقی» ایشان و همچنین «مبانی و اصول اجرا» و «آواز جمعی» را در دانشگاه تدریس کردم. در همین زمان بود که از استاد دهلوی خواهش کردم ارکستر مضرابی ایشان را راه‌اندازی کنم و نت‌هایشان را در اختیارم قرار بدهند. استاد دهلوی در سال 1370-71 ارکسترشان را تشکیل دادند و اجرایی را هم روی صحنه بردند که فیلم این اجرا را می‌توانید پیدا کنید و ببینید. بعدها در سال 1384 من با شاگردان همان کسانی که با استاد دهلوی کار کرده بودند و تحصیلکرده‌های دانشگاهی بودند ارکستر استاد دهلوی را یکبار دیگر راه‌اندازی کردیم و حدود یکسال تمرین داشتیم.

نزهت امیری درباره شکل‌گیری دوباره ارکستر حسین دهلوی افزود: البته وقتی من پیشنهاد تشکیل دوباره این ارکستر را دادم، استاد دهلوی در ابتدا مقاومت می‌کردند و می‌گفتند چنین کاری حتما باید با کمک یک اسپانسر دولتی انجام شود و اگر غیر از این باشد به شما آسیب می‌زند و شما را از پا می‌اندازد و بعد از چند صباحی کار تعطیل می‌شود و همه کسانی که همکاری کرده‌اند را سرخورده می‌کند. ایشان حتی اسپانسر خصوصی را در این زمینه نیز قبول نداشتند. من برای انجام این کار اصرار کردم و توانستم رضایت ایشان را بگیرم. در نهایت این ارکستر تشکیل شد و در سال 1384 توانستیم 4 شب اجرا برگزار کردیم. دو شب اجرا در شهریور ماه همان سال در فرهنگسرای بهمن روی صحنه بردیم و 2 شب هم در دهه فجر در تالار وحدت به اجرای برنامه پراختیم. استاد فرید عمران بعدها به من گفت که در شورای فرهنگی از این اجرا تعریف کرده بود و بقیه اعضا نیز تایید کرده بودند و این برایم بسیار ارزشمند بود.

این موزیسین همچنین درباره اینکه بسیاری او را اولین بانوی ایرانی رهبر ارکستر می‌دانند، گفت: ما قبل از انقلاب زنان بسیاری داشتیم که در زمینه موسیقی بسیار تلاش کرده‌اند اما به دلیل دشواری راه بسیاری از این زنان ناکام ماندند. مثلا خانم گلنوش خالقی گروه کر حرفه‌ای را به راه انداختند و می‌دانم که یک ارکستر مجلسی هم با ایشان همکاری می‌کرد. یا مثلا اساتید دیگری بودند که در هنرستان فعالیت می‌کردند و گروه‌های دانش آموزان و دانشجویان داشتند. ولی رهبر با این شکل که خودش نوازندگی نکند و در جو ارکستر بایستد و پارتیتور در مقابلش قرار بدهد و نقش کلاسیک رهبری را ایفا کند، ما در خود ایران نداشتیم. در سال 1389 نیز چند سال بعد از تجربه‌ای که ما با ارکستر استاد دهلوی روی صحنه بردیم، خانم نازنین آقاخانی قرار بود با ارکستر سمفونیک تهران به عنوان رهبری روی صحنه برود که به بنا به دلایلی آن اجرا هم اتفاق نیفتاد.

وی درباره حضور پررنگ بانوان موزیسین در عرصه‌های جدی هنر موسیقی نیز گفت: امروز زنان کشورهای اطراف‌مان مانند زنان عربستان و افغانستان در حالی دارند از ما پیشی می‌گیرند که ما در گذشته بسیار جلوتر از آنها بوده‌ایم؛ قطعا ما حسادت نمی‌کنیم اما این هشدار را می‌دهم که وقتی چیزی در مسیر طبیعی خودش رشد نکند سر از زیر زمین‌ها درمی‌آورد. باید این سوال را امروز پرسید که چرا ما به طور جدی موسیقی زیر زمینی داریم؟ الان ما در تمام ایران دو سالن داریم که اجرای ویژه بانوان در آنها مجوز می‌گیرد؛ یکی تالار وحدت و دیگری سالن فرهنگسرای نیاوران است. خب ما انتظار داریم توجه بیشتری را در زمینه اجرا به بانوان موزیسین نیز صورت بگیرد. در این زمینه البته در حال حاضر جمعی از بانوان موزیسین در حال جمع‌آوری امضای برای اضافه‌تر شدن سالن‌های اجرای ویژه بانوان هستند. یک گروه بانوان باید شش ماه در نوبت بماند تا فرصت اجرا پیدا کند. خب چنین شرایطی اصلا جالب نیست.

نزهت امیری همچنین درباره مشکل آرشیو موسیقی نیز گفت: یکی از مشکلات جدی جامعه موسیقی این است که اصلا آرشیوی مناسبی در زمینه موسیقی وجود ندارد. برای مثال وقتی شما به آرشیو موسیقی تالار وحدت می روید برای فرهنگ این مرز و بوم گریه‌تان می‌گیرد؛ کاغذها پوسیده‌اند و تلاشی برای نگهداری بهتر آنها و یا ذخیره کردنشان در حافظه‌های رایانه ای صورت نگفته است.