تعزیه‌ صحنه ندارد

مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه‌ی هنری درباره‌ی فعالیت‌های این نهاد فرهنگی در ایام ماه محرم گفت: امسال در حوزه هنری به مناسبت این ایام نمایشی از حمید ابراهیمی با نام «حلقه» روی صحنه است. پیش از این سابقه داشته که در حوزه هنری تعزیه اجرا شود اما ما ترجیح دادیم دیگر در سالن‌های حوزه هنری اجرای تعزیه نداشته باشیم ولی همچنان از این کار حمایت خواهیم کرد.

امینی درباره‌ی علت این تصمیم‌گیری توضیح داد: تعزیه نمایشی محیطی است و باید در مسیر گذر مردم و جایی اجرا شود که عبور و مرور مردم زیاد باشد. اگر تعزیه در قاب صحنه محصور شود، تبدیل به اقتباس می‌شود و دیگر نمی‌شود به آن تعزیه گفت؛ گرچه این نوع نمایش با تعزیه قرابت دارد.

او افزود: به نظرم می‌توان برداشت‌هایی از تعزیه را روی صحنه برد؛ خود من سال‌ها قبل نمایشی با نام «مجلس غریب تنهایی» را با این مضمون اجرا کرده‌ام. این نمایش‌ها گاه خیلی با تعزیه قرابت دارد و گاهی هم از نظر ساختاری قرابتی ندارد اما از نظر مضمونی و نشانه‌شناختی با تعزیه ارتباط دارد.

این کارگردان تئاتر در عین حال خاطرنشان کرد: تعزیه‌ی خالص نیاز به یک میدانگاه دارد؛ صحنه‌ای گرد که تماشاگران دور آن حلقه می‌زنند و اساساً با فضا عجین است. از نشانه‌های مهم تعزیه اجرای آن در پهنه‌ای باز است که تماشاگر ایستاده و ماجرایی را که در فضای باز اتفاق افتاده است، تجسم می‌کند.

امینی درباره‌ی دیگر فعالیت‌های حوزه‌ی هنری در رابطه با اجرای نمایش‌های آیینی‌ توضیح داد: برنامه‌ای داریم با نام «سوگنامه‌ها سوگچامه‌ها» که هر سال ماه صفر اجرا می‌شود و شامل نقالی و پرده خوانی و تعزیه است و پس از آن نیز به نقد و بحث و بررسی کارها می‌پردازیم.

او درباره‌ی نحوه‌ی حمایت‌ از هنرمندان تعزیه نیز گفت: تعزیه از ابتدا تا امروز توسط مردم و اصناف حمایت می‌شده و تعزیه خوان‌ها هم از دیرباز به خاطر مسائل مالی به این عرصه نیامده‌اند بلکه به دلیل بعد معنوی آن این کار را انجام می‌دادند. با این حال اگر گروه‌هایی که به اجرای تعزیه می‌پردازند برای حمایت به ما مراجعه کنند، ما از تبلیغات گرفته تا انجام حمایت مالی، با آنها همراهی می‌کنیم.

این مدرس تئاتر درباره‌ی فعالیت‌های پژوهشی حوزه‌ی هنری در خصوص تعزیه توضیح داد: در طول‌سال‌های گذشته کتاب‌ها و نسخه‌های تعزیه توسط حوزه هنری منتشر شده است و خوشبختانه دست ما دراین زمینه خالی نیست. در حال حاضر هم پژوهشی در حال انجام است که بهترین مقالات آن احتمالاً در قالب فصل‌نامه‌ی کتاب صحنه چاپ خواهد شد.

مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه‌ی هنری، درباره‌ی ایجاد مکان مخصوص اجرای تعزیه توسط این نهاد گفت: یکی از کارهای مهم ما ساخت یک تکیه در کرمان بوده که شکل و شمایل آن چیزی شبیه تکیه دولت قدیم است و سال به سال هم مجهزتر می‌شود. کرمان از شهرهای معروف در هنر تعزیه است، بنابراین تمرکز حوزه هنری برای تعزیه فعلاً در آن شهر است.

رحمت امینی درباره‌ی ایجاد چنین مرکزی در تهران نیز اظهار کرد: یکی از آرزوهای ما و دیگر پژوهشگران و هنرمندان این حوزه این است که مرکز پژوهش کاربردی نمایش‌های آیینی سنتی داشته باشیم. من این ایده را در حوزه‌ی هنری مطرح کرده‌ام که با آن موافقت هم شد اما به دلیل مسائل اقتصادی فعلاً در اولویت انجام نیست.

این نویسنده و کارگردان تئاتر که در حوزه‌ی نمایش‌های آیینی سنتی هم فعال است، درپاسخ به این پرسش که ایجاد چنین مکانی وظیفه‌ی چه نهادی است؟ گفت: این کار از وظایف مهم وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی است. این نهادها باید دست‌به‌دست هم بدهند و یک‌بار برای همیشه مرکزی قابل قبول و مجهز ایجاد کنند. ضمن اینکه ما هم برای ایجاد یک مرکز پژوهشی تلاش خواهیم کرد.

این مدرس دانشگاه درخصوص جایگاه نمایش های ایرانی در نظام دانشگاهی کشور نیز توضیح داد: بخشی از واحدهای درسی با عناوینی مثل نمایش در ایران‌، شیوه‌های نمایش در ایران‌، آشنایی با تعزیه‌ و... وجود دارد و در هر گرایش از رشته‌ی نمایش حداقل ده دوازده واحد درسی در این زمینه تعریف شده است.

امینی ادامه داد: اینکه نمایش ایرانی به عنوان رشته‌ی مستقل دانشگاهی شکل بگیرد، انتظار بی‌جایی نیست. منتها باید دید برای برآوردن این خواسته وجوه بیرونی مثل شرایط مکانی و پژوهشکده‌های مشخص وجود دارد یا خیر ؟! باید ابتدا این اتفاقات رخ بدهد تا نیاز به این رشته‌ی دانشگاهی احساس شود. چرا که برای شکل‌گیری هر رشته‌ی دانشگاهی باید توجیه علمی و عملی داشت و براساس میزان استقبال و وجود امکانات فیزیکی، تربیت نیرو انجام شود.

رحمت امینی در پاسخ به این سؤال که برای حمایت از این گونه‌ی مهم نمایش ایرانی چه اقدامات ابتدایی باید صورت گیرد، گفت: اولین اقدام توسعه و ترویج است که به ایجاد یک رشته دانشگاهی هم کمک می‌کند. بعلاوه سازمان میراث فرهنگی باید بازمانده‌های تعزیه‌خوان‌ها را مورد حمایت جدی قرار دهد.

وی با تاکید بر اینکه تمام گونه‌های نمایش ایرانی نیازمند حمایت هستند، افزود: نمایش ایرانی به عنوان میراثی فرهنگی، در طول سال و به مناسبت‌های مختلف اجرا می‌شود و اتفاقاً اگر برای این گونه‌های نمایشی سرمایه‌گذاری موثری انجام شود، برای صنعت گردشگری هم مفید است و گردشگران می‌توانند ضمن تماشای جاذبه‌های معماری با جاذبه‌های نمایشی کشور هم آشنا شوند. وزارت ارشاد هم می‌تواند هنرمندان را تحت پوشش قرار دهد و به همراه سازمان میراث فرهنگی، امکان اجرای عمومی این آثار را فراهم کند.