از جنگ فكت شيت ها تا جلسات توجيهي

عصر ایران؛ علیرضا میریوسفی* -  دقايقي بعد از قرايت متن بيانيه مشترك توافق برجام، بسياري در ايران منتظر انتشار فكت شيت جديد آمريكايي و كليد خوردن دور جديدي از شكاف روايتي و جنگ فكت شيت ها ميان دو طرف بودند. اين انتظار پربيراه نبود. فكت شيت آمريكايي اين بار هم جذاب تر از قبل و اين بار در قالب اينفوگرافي هاي مفصل منتشر شد. با اين حال بر خلاف دو دور قبلي از جمله توافقات موقت ژنو و لوزان، اين بار خبري از جنگ فكت شيت ها نبود. هرچند عده اي اين موضوع را به انتشار كامل متن برجام نسبت داده اند كه بي تاثير هم نبوده است، ولي مي بايست به ساير اقدامات و ابتكارات متفاوت تيم هسته اي در اين دور از مذاكرات با تكيه بر ابزارهاي نوين ديپلماسي عمومي هم توجه کرد.

اگر بخواهيم چارچوبي نظري براي سياست گذاري رسانه اي پيشنهاد كنيم تا از آن براي تاثيرگذاري رسانه اي استفاده شود، مي توان آن را در دو موضوع خلاصه كرد: تنظيم محورها agenda setting و تنظيم محتوي framing. أولي به معني اين است كه چه مسائلي در رسانه ها طرح شود و چه چيزهايي مطرح نشود و دومي به اين معناست كه موضوعاتي كه تصميم به طرح آنها داريم به چه طريقي بيان شوند؟

يكي از ابزارهاي اصلي كه هيات هاي سياسي غربي و به ويژه آمريكايي براي همراه كردن افكار عمومي با سياست خارجي شان بكار مي برند، جلسات توجيهي پرتعداد براي خبرنگاران و ارباب رسانه ها بوده است. انتشار فكت شيت ها هم بعنوان حلقه آخر در اين برنامه هماهنگ رسانه اي استفاده مي شوند، ولي نقش اساسي تَر و پنهان تَر در واقع متعلق همان جلسات توجيهي منظم در طول مذاكرات بوده است.

تيم مذاكراتي ايراني هم در دورهاي قبلي مذاكراتي به تناوب از جلساتي مشابه براي خبرنگاران ايراني حاضر در محل مذاكرات استفاده مي كرد، ولي در عمل قدرت رسانه اي رسانه هاي غربي و آمريكايي در هر دور از مذاكرات باعث مي شد مطالب مطروحه در اين رسانه ها به سرعت ترجمه شده و به محورهاي رسانه اي در داخل ايران تبديل شوند. به همين خاطر در اين دور از مذاكرات، تيم مذاكرات هسته اي توجيه همزمان و موازي خبرنگاران ايراني و غربي را در دستور كار قرار داد.

در اين راستا، تيم ايران 8 جلسه توجيهي متفاوت براي رسانه هاي داخلي و خارجي بطور منظم با عالي ترين مقامات حاضر در مذاكرات برگزار كرد كه در نهايت باعث شد روايت ايراني از مذاكرات هم به موازات روايت غربي در رسانه هاي جهاني و بين المللي برجسته گردد.

چهار جلسه توجيهي خبرنگاران رسانه هاي غربي عموما با امكان نقل قول از مقامات بدون نام بردن از مقام ايراني برگزار شد و آنچه در طول مدت مذاكرات در رسانه هايي نظير نيويورك تايمز، واشنگتن پست، وال استريت ژورنال، گاردين، سي ان ان، بي بي سي،الجزيره، شبكه هاي تلويزيوني عمده آمريكايي و .... به نقل از منابع ايراني مطرح گرديد، عموما مطالب مطروحه در اين چهار جلسه مفصل بوده اند. به ويژه استخراج فوري متن كامل اين جلسات و ارسال آنها براي صدها خبرنگار و رسانه در سراسر جهان نقش مهمي در گسترش بيش از پيش روايت ايراني از مذاكرات و برجسته نمودن خطوط رسانه اي مدنظر ايران در رسانه هاي خارج از ايران داشت.

در این ميان، به ويژه جلسه چهارم توجيهي براي رسانه هاي غربي كه بلافاصله بعد از اعلام توافق برگزار گرديد، در واقع نقش يك فكت شيت موثر و مفصل ايراني را داشت كه متن آن براي بسياري از رسانه هاي خارجي ارسال گرديد و مورد استفاده قرار گرفت.

اقدامات مشابهي براي توجيه رسانه هاي داخلي به موازات رسانه هاي خارجي نيز انجام شد كه تهيه و ارسال محورهاي شش ماده اي توافق برجام حاصل آخرين جلسه توجيهي براي رسانه هاي داخلي بود.

ساير اقدامات پيش دستانه تيم مذاكراتي در عرصه رسانه اي نقطه قوت ديگري بود كه اين اقدامات غير محسوس را تكميل و تاييد مي كرد. تهيه يك پيام يوتيوبي حرفه اي و پرمعني، استفاده موثر تيم هسته اي از ابزارهايي نظير توييتر در مواقع مورد لزوم، چاپ مقاله در مهمترين رسانه هاي بين المللي و سرانجام يازده مصاحبه اختصاصي با رسانه هاي بين المللي موثر شامل ان بي سي، سي بي اس، اي بي سي، سي ان ان، بي بي سي، شبكه اول روسيه، سي سي تي وي چيني، الميادين، پرس تي وي، يوميوري و ماينيچي مكمل اين اقدامات موثر و مداوم در طول دوره مذاكرات بودند.

آنچه امروز بايد مورد توجه جدي باشد اين است كه با وجود ارزشمند بودن تلاش هاي سيزده ساله كشورمان در عرصه مذاكرات هسته اي و از جمله ابتكارات جديد دور آخر مذاكرات، كار هنوز تمام نشده و توافق بر سر برجام شروع مرحله اي مهم و حساس تَر است. تيم مذاكراتي و رسانه هاي داخلي لازم است با حساسيت و هوشياري بيشتر، ابتكارات رسانه اي مناسبي را در دوره پسا توافق برجام طراحي و با همدلي و همكاري آنها را به انجام برسانند.

*رایزن و سخنگوی سابق نمایندگی ایران در سازمان ملل و رئیس گروه مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات بین المللی وزارت خارجه