پوتین به دنبال جایگزینی نظام های مالی جهانی

عصرایران، مهدی کبورانی - خبر منتشر شده در نگاه نخست بسیار ساده بود؛ روسیه از مجسمه یادبود کنفرانس یالتا در این شهر در شبه جزیره کریمه رونمایی کرد.

شاید این خبر در نگاه بسیاری از مخاطبان مانند رونمایی از بسیاری دیگر از بناها و مجسمه های یادبود، خبری ساده به نظر آید اما بررسی پیشینه تاریخی این کنفرانس و همچنین زمان رونمایی از این مجسمه در آستانه سالگرد الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه، می تواند رونمایی از این مجسمه را تا حد یک مانور قدرت عظیم از سوی دولت پوتین در مقابل تهدیدات غرب جلوه دهد.

مجسمه یادبود کنفرانس یالتا روز پنج شنبه 16 بهمن (5 فوریه) همزمان با هفتادمین سالگرد این کنفرانس و در آستانه نخستین سالگرد الحاق مجدد شبه جزیره کریمه به روسیه در این شهر در شبه جزیره کریمه رونمایی شد.


عنصر زمان که در اقدامات این چنینی از اهمیت بسیار برخوردار است، هرچه بیش از پیش بر روی دیگر این اقدام تاکید می کند؛ در حالی که اختلافات غرب و روسیه در مورد بحران شرق اوکراین بار دیگر اوج گرفته بود و باراک اوباما در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده، پس از گروه های تروریستی افراطی از روسیه به عنوان دومین چالش سیاست خارجی خود در سال آینده نام برده بود، دولت روسیه یک بار دیگر با این اقدام بر مواضع خود در قبال بحران اوکراین به روشی نه چندان غیرمستقیم پافشاری کرد.

این در حالی است که چند روز پس از رونمایی از این مجسمه ولادیمیر پوتین، آنگلا مرکل و فرانسوا اولاند در مذاکرات مینسک در مورد آتش بس در مناطق شرق اوکراین به توافق رسیدند. با این وجود این نصب این مجسمه در یالتا، پیش از هرچیز یادآور این نکته است که کریمه پیش از این جزئی از خاک روسیه بوده و از این پس نیز اینگونه خواهد بود.

کنفرانس یالتا

کنفرانس یالتا در روزهای چهارم تا یازدهم فوریه 1945 در واپسین روزهای جنگ جهانی دوم، در کاخ تزارها در شهر یالتا واقع در شبه جزيره كريمه در ساحل دریای سیاه برگزار شد؛ اين كنفرانس از سلسله کنفرانس های پس از جنگ جهانی دوم بود که بعد از كنفرانس تهران در سال 1943 ميان ژوزف استالین؛ رهبر اتحاد جماهیر شوروی، فرانکلین روزولت؛ رئیس جمهور آمریکا و وینستون چرچیل؛ نخست وزیر بریتانیا صورت گرفت. کنفرانس یالتا در واقع تقسیم جهان و به خصوص اروپا پس از جنگ جهانی دوم بود؛ از جمله آنکه در این کنفرانس مقرر شد که آلمان به چهار منطقه تحت کنترل اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا، ایالات متحده و فرانسه تقسیم شود.

از سوی دیگر كنفرانس يالتا موجب مناقشات بسیاری در جهان شد؛ عده ای از تحلیلگران همچون آرتور كنت، نويسنده كتاب «يالتا يا تقسيم جهان»، برآن باور هستند كه کنفرانس يالتا نه تنها منجر به واگذاری اروپای شرقی به اتحاد جماهیر شوروی شد بلكه كودتای پراگ، ديوار برلین، پيروزی مائو، جنگ كره، امور كوبا و در نهایت تقويت كمونيسم بين المللی را نيز به دنبال داشت.


ادامه اعتراضات در شرق اوکراین

به دنبال پیوستن کریمه به روسیه، مردم ایالات خودمختار دونتسک و لوهانسک (که غالب آنها روس هستند) نیز در اعتراض به پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا و همچنین مخالفت با غربگرایی دولت جدید، خواستار استقلال از اوکراین و پیوستن به روسیه شدند.

در این موقعیت غرب که هنوز سنگینی ضربه شکست در مقابل روسیه در جدایی کریمه از اوکراین را بر پیکر خود حس می کرد، مقابله با این اعتراضات را آغاز کرد. موج ارسال سلاح و اعزام نیرو از ایالات متحده به اوکراین آغاز شد، تحرکات ناتو در مرزهای روسیه شدت گرفت و فشارهای اقتصادی اتحادیه اروپا و ایالات متحده بر مسکو به اوج خود رسید. در مقابل این فشارها روسیه نیز از مواضع خود به هیچ وجه کوتاه نیامد.

مجسمه یادبود کنفرانس یالتا

در اوج این تنش های ایجاد شده که بسیاری از تحلیلگران آن را آغاز جنگ سرد دیگری می دانند، تنها یک روز پیش از نشست مذاکره صلح اوکراین میان پوتین، مرکل و اولاند، دولت روسیه اقدام به رونمایی از مجسمه یادبود کنفرانس یالتا کرد؛ که البته از نظر زمانی این برهه مصادف با هفتادمین سالگرد کنفرانس یالتا نیز هست.

نصب مجسمه یادبود کنفرانس یالتا پس از گذشت هفتاد سال، مهر تاییدی بر ادامه سیاست های خارجی پوتین خواهد بود؛ مانور قدرتی که پوتین بواسطه آن، و با وجود توافق در مورد آتش بس در شرق اوکراین، بار دیگر بر مواضع خود در قبال شرق اوکراین تاکید کرد.

پیش از این بسیاری از رهبران و تحلیلگران غربی از سودای تشکیل اتحاد جماهیر شوروی از سوی ولادیمیر پوتین خبر داده بودند و این موضوع منجر به احساس خطر هرچه بیشتر دولت های غربی نسبت به این موضوع شد.

مجسمه یادبود کنفرانس یالتا، با مد نظر قرار دادن نتایج این کنفرانس و قدرت یافتن هرچه بیشتر اتحاد جماهیر شوروی در جهان، مهر تائیدی بر وجود تفکر گسترش هرچه بیشتر نفوذ روسیه در جهان و البته زیر سایه قرار دادن ناتو در اروپا خواهد بود.

ولادیمیر پوتین، افسر سابق KGB در ماه می سال 2014 (اردیبهشت 1393)، طی مذاکراتی با همتایان خود در دولت ها بلاروس و قزاقستان، به دنبال امضای توافقنامه ای اقدام به تشکسل یک اتحادیه اقتصادی و سیاسی داد که این اقدام تنها یکی از گام های روسیه برای تشکیل یک جمهوری وسیع تر به شمار می رود. این اقدام پوتین در حالی که تنها کمتر از دو ماه از الحاق کریمه به روسیه می گذشت، بیش از پیش تئوری تشکیل مجدد یک جمهوری وسیع روسی را تقویت کرد.

از سوی دیگر ادامه یافتن درگیری ها میان استقلال طلبان خواهان پیوستن به روسیه و ارتش اوکراین، موجب آن شد که آرسنی یاتسنیوک؛ نخست وزیر اوکراین در سپتامبر سال گذشته (شهریور 1393) نسبت به قدرت گرفتن این تئوری ولادیمیر پوتین، هشدار دهد.

مجسمه یادبود یالتا که با حضور سرگئی ناریشکین، سخنگوی مجلس دوما روسیه رونمایی شد، با ارتفاع بیش از سه متر در یالتا نصب شد که البته مجسمه ژوزف استالین 10 سانتی متر بلندتر از مجسمه وینستون چرچیل و تئودور روزولت است. 

بی شک هدف از رونمایی مجسمه کنفرانس یالتا، زنده نگه داشتن یاد این کنفرانس عنوان خواهد شد اما آنچه این کنفرانس را از این نظر حائز اهمیت می سازد، نتایج آن برای ملت روس بوده است.

این در حالی است که نباید فراموش کرد که پیوستن اغلب قریب به اتفاق کشورهای تازه استقلال یافته پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، طی سه مرحله گسترش نفوذ ناتو به این پیمان، موجب انسداد نفوذ مسکو در اروپا شد که این امر در اظهارنظرهای مقامات روسیه کاملا مشهود است، چنانچه سرگئی لاوروف؛ وزیر امور خارجه روسیه در پاسخ به جنگ رسانه ای غرب در مورد آماده باش نیروهای روسیه در مرزهای این کشور، به صراحت اعلام کرد که روسیه به مرزهای اروپا نزدیک نشده، بلکه جزئی از این قاره است و این نیروهای ناتو هستند که هرچه بیشتر به مرزهای روسیه نزدیک شده اند و این حق طبیعی مسکو است که از مرزهای خود و تمامیت ارضی کشور در مقابل هرگونه نیروی خارجی دفاع کند.

تمامی این اتفاقات در حالی رخ می دهد که به فاصله یک روز پیش از برگزاری مذاکرات مینسک برای برقراری صلح در شرق اوکراین، روسیه یک رزمایش نظامی گسترده را در نزدیکی مرزهای اوکراین آغاز کرد که برای یک ماه بی وقفه ادامه خواهد داشت. نکته مهم دیگر آنکه بیش از 600 نظامی روسیه که در پایگاه های نظامی کریمه مستقر هستند نیز در این رزمایش شرکت دارند.

همراه شدن این رزمایش با تاکید مقامات روسیه از جمله سرگئی لاوروف بر یافتن راه حل غیرنظامی برای حل بحران شرق اوکراین، غرب و در راس آن مرکل و اولاند را با تردیدهای فراوان روبرو کرده تل آنجا که آنگلا مرکل به صراحت با ارسال سلاح و اعزام نیرو از سوی کشورهای غربی به اوکراین مخالفت کرد که این مخالفت وی با خشم شدید جمهوری خواهان کنگره ایالات متحده همراه شد.

در این برهه از زمان که تحلیلگران از فرا رسیدن جنگ سرد دیگری میان روسیه و غرب خبر می دهند، بی شک رونمایی از مجسمه یادبود کنفرانس تاریخی و سرنوشت ساز یالتا، بار دیگر موجب تقویت تئوری تشکیل یک جمهوری وسیع روسی از سوی ولادیمیر پوتین را تقویت خواهد کرد؛ به‌ویژه آنکه روسیه در پی حذف مسکو از سامانه مالی بین‌المللی سوئیفت از سوی غرب، اقدام به تأسیس و راه اندازی سامانه مالی مشابه سویفت در این کشور کرد که 19 بانک به آن پیوسته‌اند.

این سامانه جدید این امکان را فراهم می‌کند که اطلاعات در قالبی مشابه پیام‌های سوئیفت از طریق بانک‌های روسیه بدون هر گونه محدودیتی به تمام نقاط این کشور و در فاز بعدی به برخی دیگر از کشورها منتقل شود. دمیتری مدودیف، نخست وزیر روسیه اواخر سال میلادی 2014 نسبت به حذف روسیه از سامانه مالی بین‌المللی سویفت به غرب و آمریکا هشدار داد و گفت: اگر روسیه را از سامانه مالی سوئیفت حذف کنند، روسیه حتما پاسخ خواهد داد که این پاسخ ممکن است اقتصادی یا در عرصه های دیگر باشد.