چکیده:
نظرسنجی، یکی از مهم ترین و شایع ترین ابزارهای سنجش افکار عمومی به منظور درک برداشت ها و ذهنیت های توده مردم نسبت به سیاست ها و اقدامات داخلی و خارجی کشورها به حساب می آید. کارآمدی نظرسنجی ها سبب شده است که استفاده از آن در قرن بیستم با اقبال بسیاری مواجه شود به گونه ای که نخبگان سیاسی، سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان نظام های سیاسی برای آگاهی از خواسته ها، انتظارات و بازخورد سیاست های داخلی و خارجی خود، در موارد بسیاری از نظرسنجی های علمی که توسط موسسات معتبر تخصصی نظرسنجی تهیه شده است، بهره گرفته اند. با این وجود، علی رغم، بکارگیری معیارهای علمی در نظرسنجی های صورت گرفته توسط این موسسات، همواره اختلاف نظرهایی در نتایج نظرسنجی ها مشاهده می شود. این مساله در مورد نظرسنجی های مختلفی که در آمریکا در مورد سیاست خارجی این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران منتشر شده نیز کاملا آشکار است. درعین حال، با توجه به اهمیت درک ذهنیت افکار عمومی آمریکا نسبت به رفتار دولت این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران و همچنین کاربست دیپلماسی عمومی موثر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه، این مقاله به بررسی مقایسه ای ۱۵ نظرسنجی معتبر که توسط ۱۲ موسسه نظرسنجی قبل و بعد از توافق ژنو صورت گرفته پرداخته و دیدگاه های هر کدام را مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگرچه تنها تعداد محدودی از مردم در آمریکا، تحولات مرتبط با پرونده هسته ای ایران را از نزدیک پیگیری می کنند و تردیدها و نگرانی هایی در افکار عمومی این کشور در قبال ایران و فرجام مذاکرات هسته ای با آن وجود دارد اما اکثریت جامعه آمریکا از راهکارهای دیپلماتیک در قبال ایران – و از جمله توافق ژنو- حمایت می کنند. با این وجود، گرایشات حزبی افراد و نمونه سوالات ارائه شده در این نظرسنجی ها عملا نقش مهمی در نتایج بدست آمده داشته اند.
۱- مقدمه
برنامه هسته ای ایران، یکی از مهم ترین موضوعات سیاست خارجی آمریکا در سال های اخیر به حساب می آید. این مساله سبب شده است که آثار پژوهشی متعددی در اتاق های فکر، مراکز پژوهشی و دانشگاهی و فصلنامه های تخصصی در آمریکا در این زمینه صورت گرفته و منتشر شده است. در این میان، با توجه به دیدگاه های مختلف در مورد نحوه تعامل با ایران در آمریکا، از نظرسنجی به عنوان ابزاری برای آگاهی از افکار عمومی این کشور در قبال برنامه هسته ای ایران توسط جریانات سیاسی مختلف استفاده شده است. در این نظرسنجی ها، متغیر های مداخله گری مانند گرایشات سیاسی افراد، میزان اطلاع آنان از موضوع، ارائه سوالات متفاوت و… نقش مهمی در نتایج بدست آمده داشته اند. با این وجود، برخی نکات مشترک مهم نیز در میان این نظرسنجی ها وجود دارد که قابل ملاحظه می باشند. براین اساس، این مقاله مروری بر ۱۴ نظرسنجی عمومی توسط ۱۱ موسسه معتبر نظرسنجی در بازه زمانی سپتامبر ۲۰۱۳ تا جولای ۲۰۱۴ (قبل و پس از توافق ژنو) دارد. در این مقاله با ارائه سوالات، پاسخ ها و نتایج بدست آمده از این نظرسنجی ها، تلاش شده تا با ترکیب نتایج حاصله، تصویر دقیق تر و کامل تری از افکار عمومی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران ارائه گردد[۱].
۲- محدودیت اطلاعاتی افکار عمومی آمریکا در مورد برنامه هسته ای ایران
مردم آمریکا اطلاعات بسیار محدودی درباره معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای(NPT) و برنامه هسته ای ایران دارند. بر اساس نظرسنجی که در میان ۷۴۸ آمریکایی در خلال ۲۸ ژوئن تا ۷ جولای ۲۰۱۴ توسط مرکز مطالعات امنیتی و بین المللی در دانشگاه مریلند[۲] صورت گرفته است، اکثر مشارکت کنندگان در نظرسنجی اعلام کرده اند که اطلاعات بسیار کمی در مورد معاهده ان پی تی دارند:
سوال: تا چه حدی در مورد معاهده ان پی تی تا کنون شنیده اید؟
هیچ خیلی کم تا حدودی بسیار
۴۶ | ۲۸ | ۲۲ | ۴
|
۳- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در قبال ایران و برنامه هسته ای آن قبل از توافق ژنو
اکثریت عمده آمریکائیان، اعتماد و اطمینانی نسبت به ایران نداشته و با دیده تردید به رفتارهای آن می نگرند؛ با این وجود، نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد که آنان از احیای دیپلماسی در قبال ایران حمایت می کنند. بسیاری نیز اینگونه تصور می کنند که رئیس جمهور آمریکا، اوباما، باید شخصا وارد مذاکره با ایران شود.
۴- استراتژی مطلوب سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران
ارائه دیدگاه در مورد گزینه بهینه استراتژی سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران، یکی از مهم ترین موارد اختلاف برانگیز میان آمریکائیان و البته نتایج نظرسنجی ها می باشد. در این میان، در نظرسنجی ها به گزینه هایی مانند”تهدید ایران به اقدام نظامی”، "تهدید ایران به تحریم های شدیدتر”، "پاداش ایران با کاهش تحریم ها”، "پاداش ایران با تضمین عدم استفاده از نیروی نظامی”، "پاداش ایران با از سر گیری روابط دیپلماتیک”مطرح شده است. درخواست موسسات نظرسنجی از مشارکت کنندگان برای ارائه راهکار مطلوب و بهینه، آنان را به موضع گیری وا نداشته و تمایل برای نه گزینه مجازات و نه گزینه پاداش یعنی گزینه "مطمئن نیستم” بیشتر شده است. چنانچه ۳۲ درصد مشارکت کنندگان در نوامبر ۲۰۱۳ اکونومیست، این گزینه را انتخاب کرده اند. سوالات دیگر این نظرسنجی، علت این پاسخ را عدم اعتماد آمریکائیان به اهداف هسته ای ایران و تصور آن به عنوان تهدید نشان می دهد. بااین وجود، بیش از نیمی(۵۴ درصد در مقابل ۴۶ درصد) معتقد بودند که اوباما باید شخصا با رهبران ایران مذاکره کند.
نکته مهم در بررسی گزینه بهینه استراتژی سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران، ارزیابی پیشنهاد ارائه شده بر اساس سطح تحصیلات افراد است. در این زمینه، نظرسنجی ها نشان می دهد که در میان دو گزینه: "مذاکره برای غنی سازی محدود ایران” و گزینه ” افزایش تحریم ها”، با افزایش سطح تحصیلات افراد، گزینه مذاکره با اقبال بیشتری مواجه می شود.
سوال: کدام گزینه را به دولت آمریکا در قبال پرونده هسته ای ایران پیشنهاد می کنید؟
مذاکره برای غنی سازی محدود ایران | افزایش تحریم ها | |
زیر دبیرستان | ۴۶ | ۴۹ |
دبیرستان | ۵۴ | ۴۱ |
دانشجو | ۶۵ | ۳۳ |
لیسانس | ۷۱ | ۲۷ |
مجموع | ۶۱ | ۳۵ |
۵- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در قبال استدلال های موافقان و مخالفان استراتژی مطلوب سیاست خارجی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران
در نظرسنجی که در میان ۷۴۸ آمریکایی در خلال ۲۸ ژوئن تا ۷ جولای ۲۰۱۴ توسط مرکز مطالعات امنیتی و بین المللی در دانشگاه مریلند صورت گرفته است، تلاش شده است برای مشارکت کنندگان در نظرسنجی، استدلال دو طرف موافق و مخالف در مورد استراتژی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران ارائه شود و سپس دیدگاه آمریکائیان در موافقت یا مخالفت با هرکدام از این استدلالات مشخص گردد
۵-۱- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های موافق با مذاکره غنی سازی محدود:
۵-۲- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های مخالف با مذاکره غنی سازی محدود:
۵-۳- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های موافق با افزایش تحریم ها:
۵-۴- دیدگاه افکار عمومی آمریکا در مورد استدلال های مخالف با افزایش تحریم ها:
۶- نقش گرایشات حزبی درشکل گیری افکار عمومی آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران:
مردم آمریکا به دلیل اطلاعات محدودی که در مورد ایران و برنامه هسته ای آن دارند، تحت تاثیر گرایشات حزبی خود نسبت به این موضوع نیز می نگرند. بنابراین دموکراتها بیش تر طرفدار رویکرد سازش آمیزتری در این زمینه هستند در حالی که جمهوری خواهان رویکرد تهدیدجویانه تری در قبال ایران دارند و افراد مستقل نیز گرایش بیشتری به رویکرد جمهوری خواهان دارند. بااین وجود، این اختلافات در مورد حمایت از دیپلماسی برای حل مساله هسته ای ایران کم رنگ می شود. چنانچه نظرسنجی ها قبل از توافق ژنو، اختلاف نظرها در مورد میزان تهدید ایران و بهترین گزینه در سیاست خارجی آمریکا، نقش مهم گرایشات حزبی را نشان می دهد:
۷- ارزیابی افکار عمومی آمریکا در مورد توافق موقت هسته ای ژنو:
نظرسنجی های افکار عمومی در امریکا نشان می دهد که بسیاری از مردم امریکا، اطلاع محدودی از توافق موقت هسته ای میان ایران و ۱+۵ در ژنو دارند با این وجود، اکثریت آنان از این توافق حمایت می کنند. نکته مهم در این زمینه این است که ماهیت چندجانبه توافق، نقش بسیار مهمی در پذیرش آن در افکار عمومی آمریکا دارد.
جدول زیر نشان می دهد که در چهار نظرسنجی صورت گرفته، مجموع درصد موافقان توافق ژنو بیش از مخالفان است و در یک مورد، درصد موافقان و مخالفان به یکدیگر بسیار نزدیک بوده و تنها در یک نظرسنجی، تعداد درصد مخالفان توافق ژنو از موافقان آن بیشتر است.
نظرسنجی | موافق | مخالف | نمی دانم/ نظری ندارم |
رویترز (۲۸ نوامبر) | ۴۴ | ۲۲ | ۳۴ |
پیو (۹ دسامبر) | ۳۲ | ۴۴ | ۲۵ |
کوئینیپیاک (۱۰ دسامبر) | ۴۴ | ۴۶ | ………….. |
فاکس نیوز (۱۸ دسامبر) | ۱۶ | ۳۰ | ۵۴ |
آسوشیتدپرس (۱۸ دسامبر) | ۳۲ | ۱۹ | ۴۸(۲۸ نفر متمایل به موافقت و ۱۹ نفر متمایل به مخالفت) |
آسوشیتدپرس (۲۸ ژانویه) | ۳۳ | ۱۹ | ۴۷(۲۸ نفر متمایل به موافقت و ۱۷ نفر متمایل به مخالفت) |
اکونومیست (۲۲ ژانویه) | ۵۸ | ۲۵ | ۱۸ |
نکته مهمی که سبب می شود، نتایج حاصله از این نظرسنجی ها در برخی موارد متفاوت باشد به دو موضوع باز می گردد:
اول اینکه تنها تعداد بسیار کمی از مردم آمریکا، مذاکرات هسته ای را از نزدیک پیگیری می کنند و لذا مسلما گرایشات حزبی آنان و یا ذهنیت های پیشین آنان در مورد ایران، انقلاب اسلامی، پرونده هسته ای، اسرائیل، خاورمیانه و… تاثیر بسیاری بر دیدگاه آنان در مورد توافق ژنو نیز دارد. اما مساله دوم به شیوه طرح سوالات توسط موسسات نظرسنجی باز می گردد. این مساله بویژه با توجه به اینکه تعداد بسیاری از پرسش شوندگان، دچار کمبود اطلاعات مستقل در مورد موضوع هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. چنانچه در ماههای اولیه توافق ژنو، سوالاتی که به مسائل جزئی و حساس در مورد توافق می پرداخت، معمولا توسط پرسش شوندگان، نادیده انگاشته می شد. از سوی دیگر، در صورتی که براساس سوال نظرسنجی، توافق ژنو عملا توافقی چندجانبه میان ایران و قدرتهای جهانی ( و نه دوجانبه میان ایران و آمریکا) ترسیم می شد، درصد موافقان به طرز چشمگیری افزایش می یافت. همچنین در مواردی که گزینه” نمی دانم” در نظرسنجی وجود نداشت، افراد مجبور بودند علی رغم اطلاعات محدود به موافق و مخالف تقسیم شوند و این مساله از دقت نظرسنجی می کاست و نقش متغیرهای مداخله گر دیگر مانند گرایشات حزبی یا اطلاعات پیشینی افراد را افزایش می داد. علاوه بر این، عبارات ارائه شده ر نظرسنجی نیز نقش مهمی در نتایج حاصله دارد. چنانچه اگر مساله نظارت بین المللی بر توافق ژنو و تاسیسات هسته ای ایران به سوالات اضافه می شد، مسلما این متغیر برای شهروندان آمریکایی که اطلاعات محدودی از برنامه هسته ای ایران داشته و بی اعتماد نسبت به ایران هستند، تاثیر بسیاری دارد.در این زمینه، یک نظرسنجی که در مقیاسی محدود توسط موسسه تحقیقاتی هارت صورت گرفت نشان داد که با افزودن عبارت بین المللی بر توافق ژنو و تاسیسات هسته ای ایران، ۶۳ درصد موافق توافق ژنو(۲۹ درصد شدیدا موافق) و تنها ۲۴ درصد مخالف آن(۱۵ درصد شدیدا مخالف) بودند.
۷- پیش بینی افکار عمومی آمریکا در مورد توافق جامع هسته ای با ایران:
به طور کلی، نظرسنجی های افکار عمومی آمریکا نشان می دهد که نوعی شک و تردید نسبت به ایران در میان مردم امریکا وجود دارد. براین اساس، افکار عمومی آمریکا علی رغم اینکه از تلاش های دیپلماتیک در قبال برنامه هسته ای ایران حمایت می کند اما همچنان این تصور را دارد که ایران علی رغم اقدامات آمریکا و جامعه جهانی، به فعالیت های خود به منظور ساخت تسلیحات هسته ای ادامه می دهد لذا انتخاب میان مهار و جنگ با ایران، انتخاب مشکلی است.
۸- نتیجه گیری:
امروزه افکار عمومی یکی از مهم ترین ابعاد موثر در فرایند تصمیم سازی سیاست داخلی و خارجی کشورها به حساب می آید. این مساله سبب شده است از یکسو، رهبران نظام های سیاسی تلاش کنند تا با استفاده از ابزارهای مختلف و از جمله نظرسنجی ها، همواره شناخت و آگاهی کاملی نسبت به رویکرد و واکنش افکار عمومی در کشورشان در قبال مسائل مختلف داخلی و خارجی داشته باشند تا بتوانند با مدیریت افکار عمومی، تداوم مقبولیت و کارامدی خود را تضمین نمایند و از سوی دیگر، رهبران سایر کشورها نیز تلاش می کنند در قالب دیپلماسی عمومی در ساخت افکار عمومی خارجی نسبت به موضوعات مرتبط با کشورشان اقدام کنند. برای اساس، با توجه به اولویت مساله هسته ای در سیاست خارجی ایران، شناخت افکار عمومی جهانی و از جمله افکار عمومی آمریکا در قبال پرونده هسته ای ایران، از اهمیت بسیاری برخوردار است. این مساله بویژه با توجه به اینکه بر اساس نظرسنجی های مختلف در آمریکا، اکثریت مردم این کشور، شناختی از ایران و مساله هسته ای آن ندارند، بررسی مداوم نظرسنجی های افکار عمومی آمریکا در مورد ایران و بویزه مساله هسته ای ایران، یک ضرورت اساسی به حساب می آید.
به هر تقدیر، نتایج نظرسنجی های مختلفی که در این مقاله به آنان اشاره شد نشان می دهد که مردم آمریکا اطلاعات بسیار محدودی درباره معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای(NPT) و برنامه هسته ای ایران دارند. اکثریت عمده آنان، اعتماد و اطمینانی نسبت به ایران نداشته و با دیده تردید به رفتارهای آن می نگرند؛ با این وجود، نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد که آنان از احیای دیپلماسی در قبال ایران حمایت می کنند. بسیاری نیز اینگونه تصور می کنند که رئیس جمهور آمریکا، اوباما، باید شخصا وارد مذاکره با ایران شود.
در این میان، مردم آمریکا به دلیل اطلاعات محدودی که در مورد ایران و برنامه هسته ای آن دارند، تحت تاثیر گرایشات حزبی خود نسبت به این موضوع نیز می نگرند. بنابراین دموکراتها بیش تر طرفدار رویکرد سازش آمیزتری در این زمینه هستند در حالی که جمهوری خواهان رویکرد تهدیدجویانه تری در قبال ایران دارند و افراد مستقل نیز گرایش بیشتری به رویکرد جمهوری خواهان دارند. از سوی دیگر، آنان به دلیل پیش زمینه های ذهنی منفی در قبال ایران، نسبت به توافق جامع هسته ای با ایران، زیاد خوشبین نیستند و همچنان این تصور را دارند که ایران علی رغم اقدامات آمریکا و جامعه جهانی، به فعالیت های خود به منظور ساخت تسلیحات هسته ای ادامه می دهد لذا انتخاب میان مهار و جنگ با ایران، انتخاب مشکلی است.
منابع و مآخذ:
Avaaz/Zogby, released 9/23/13
CNN/ORC International, released 9/30/13
Economist/YouGov, released 10/2/13
ABC/Washington Post, released 11/19/13
Economist/YouGov, released 11/20/13
CNN/ORC International, released 11/21/13
Reuters/Ipsos, released 11/28/13
Pew Research Center, released 12/9/13
Quinnipiac University, released 12/10/13
Fox News, released 12/18/13
AP–GfK, released 12/18/13 and 1/28/14
Economist/YouGov, released 1/22/14
Hart Research Associates/Americans United for Change, conducted 11/26–۱۲/۱/۱۳
American on Negotiations with Iran: A Policy Simulation, School of Public Policy, Center for International and Security Studies at Maryland, June-July 2014
Synthesized Analysis: Public Opinion Polling on Iran, Rethink Media for Security, Rights and Democracy, rethinkmedia.org, September-February 2014
منبع:فصل نامه مطالعات افکار عمومی ، شماره هشت