سفر سلطان قابوس به تهران، گامی برای میانجیگری بین ایران و آمریکا

عصر ایران ؛ رضا غبیشاوی - به تازگی معاون وزیر خارجه ایران از سفر هفته آینده سلطان قابوس پادشاه عمان به تهران خبر داده است. حسین امیر عبداللهیان معاون عربی آفریقایی وزیر خارجه ایران با اعلام این خبر گفته است این سفر در راستای "تحکیم مناسبات دوجانبه و رایزنی های منطقه ای" انجام می شود.

چنین خبری به دلایلی که گفته می شود تامل برانگیز و معنی دار است.

آنهایی که "قابوس بن سعید" (که دوست دارد او را سلطان و کشورش را سلطان نشین خطاب کنند) می شناسند، می دانند "سلطان قابوس" به همان میزان که اهل سیر و سیاحت داخلی است علاقه ای به سفر خارجی ندارد و اصولا در نشست های جهانی و منطقه ای در سطح سران کشورها، همه از پیش، صندلی او را خالی می دانند و به انتظار وزیر خارجه یا پسرعمو و فرستاده اش می مانند.

معمولا در دعوت از سلطان قابوس برای نشست های منطقه ای و جهانی، همیشه اصل بر عدم حضور اوست مگر اینکه خلاف این موضوع روی دهد تا به عنوان اتفاقی استثنایی از آن یاد شود.

روابط ایران با عمان هم در حد عالی است. ایران در میان 6 کشور ساحلی جنوب خلیج فارس، بهترین و نزدیک ترین روابط را با سلطان نشین عمان دارد. سابقه روابط ایران و عمان به دوره پهلوی دوم می رسد. در سال 1350 سلطان قابوس یکی از سران کشورهایی بود که با سفر به شیراز در جشن های 2500 ساله شرکت کرد.

ارتش ایران هم در پائیز ۱۳۵۲ با حمله هوایی و زمینی به مواضع مخالفان مسلح سلطان قابوس در استان ظفار عمان، حکومت پادشاهی این کشور را از خطر سقوط نجات داد.

این اتفاق آنچنان نزدیکی در روابط و افزایش اعتماد میان تهران و مسقط را رقم زد که حتی با تغییر حکومت در ایران، همچنان سطح بالای روابط میان دو طرف حفظ شده است.

سلطان قابوس پادشاه عمان 13 مرداد 88 برای نخستین بار بعد از انقلاب اسلامی، به ایران سفر کرد. وی قبل از سفر به تهران، با استفاده از کشتی اختصاصی اش به بندر عباس آمد و مدت زمانی در این بندر سپری کرد و سپس با هواپیما از بندرعباس به تهران رفت تا در کاخ سعدآباد مورد استقبال رئیس جمهور وقت ایران قرار گیرد.


 
سلطان عمان همزمان با ایران، روابط تاریخی و بسیار نزدیکی هم با غرب و در راس آنها، آمریکا و انگلیس دارد و مسقط همیشه محل دید و بازدید مقامات اروپایی و غربی است.

عمان در چند سال اخیر با استفاده از روابط نزدیک خود با ایران و غرب، تلاش کرد وارد صحنه میانجیگری میان دو طرف شود و در این زمینه هم به موفقیت هایی دست یافت. همچنین در نتیجه اعتماد میان تهران و مسقط، سفارت عمان مسؤولیت حفاظت از منافع ایران در لندن را برعهده گرفته است.
 
سلطان قابوس در چند سال اخیر بارها با میانجیگری میان تهران و پایتخت های اروپایی، زمینه آزادی شهروندان بازداشتی از دو طرف را فراهم کرد. شیوه کار هم اینگونه بود که سلطان قابوس با میانجیگری دو جانبه، بعد از آزادی هر شهروند ایرانی یا غربی، آنها را با استفاده از هواپیمای اختصاصی به مسقط منتقل می کرد و بعد از چند روز میزبانی، تحویل کشورشان می داد.

اوج میانجیگری سلطان قابوس هم در ماجرای سه شهروند آمریکای بازداشتی در ایران (سارا شورد، شین بائر و جاشوا فتال) بود که هر سه بعد از پرداخت وثیقه 1.5 میلیارد تومانی آنها توسط پادشاه عمان، از زندان آزاد و در دو مرحله با استفاده از هواپیمای اختصاصی پادشاهی عمان به مسقط منتقل و تحویل خانواده هایشان شدند.

همچنین آزادی مجتبی عطاردی (استاد دانشگاه شریف که در آمریکا بازداشت بود)، شهرزادمیرقلی خان (زندانی در آمریکا) و نصرالله تاجیک(سفیر اسبق ایران در اردن که در لندن بازداشت بود) با میانجیگری های سلطان قابوس محقق شد.

نکته دیگر، شرایط فعلی منطقه و جهان است. از یک سو کشورهای غربی در اعمال فشارها علیه ایران برای توقف برنامه هسته ای اش تمام پتانسیل خود را به کار گرفته اند اما به موفقیت نرسیده اند و از سوی دیگر در ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری، گرایشی به قدرت رسیده است که خواهان دستیابی به توافق با جامعه جهانی و پایان تحریم هاست. کشورهای منطقه هم به شدت از افزایش رویارویی و تنش میان ایران و غرب بر سر مسئله هسته ای و امکان بروز جنگ دیگری در منطقه نگران هستند.


در این میان، حسن روحانی که عهده دار ریاست جمهوری ایران شده هم بر نقش میانجیگرانه عمان در محیط منطقه ای و بین المللی وقوف کامل دارد. او در خرداد 84 به هنگام حضور در پست دبیر شورای عالی امنیت ملی و برعهده گرفتن مسؤولیت مذاکرات هسته ای با دولت های اروپایی، سفری به کشورهای عربی منطقه از جمله عمان داشت تا موضوع تحریک کشورهای منطقه علیه برنامه هسته ای ایران را ریشه یابی کند.

روحانی درباره مذاکراتش در عمان می نویسد:

"در سفر به عمان با یوسف بن علوی وزیر امور خارجه مذاکرات مفصلی داشتیم، او گفت اروپایی ها راست می گویند و کشورهای منطقه همه در مورد موضوع هسته ای شما به اروپایی ها و آمریکایی ها فشار می آورند . در مسیر راه در اتومبیل، وزیر خارجه عمان به من گفت: این کشورها علیه شما بسیار فعال هستند. گفتم راه حل چیست؟ گفت: داستان به این سادگی حل نمی شود. سفر شما سفر خوبی است اما چرا دیر آمدید؟ این مسئله به تدریج و گام به گام قابل حل است باید این روند را ادامه بدهید. در ملاقات با سلطان قابوس، او را فردی پخته و مؤدب دیدم هر مطلبی را که مطرح می کردم با ادب و با اطلاعات خوب وارد بحث می شد در مجموع او را فردی مطلع و صاحب نظر یافتم."

حال با نگاهی به این مطالب، می توان دریافت، سفر هفته آینده سلطان قابوس به تهران  یک سفر پروتکلی و معمولی نیست ، آن هم با هدف کلیشه ای "گفت و گو در باب مسائل دو جانبه"(!) که از طرق دیگر نیز قابل تحقق است.

با توجه به سوابق موجود که مختصری از آن در سطور فوق ذکر شد به نظر می رسد دولت عمان در راستای روند میانجیگیری گذشته میان ایران و غرب و مشخصاً آمریکا، قصد دارد وارد فاز جدید، مهم و سطح بالاتری از میانجیگیری میان دو طرف شود و به همین دلیل نیاز است سفر خارج از معمول و استثنایی پادشاه عمان به تهران و ملاقات و رایزنی در بالاترین سطوح عملی شود.