تاریخ 74 ساله روابط ایران و اتحاد جماهیر شوروی (1917 تا 1991 میلادی)، از جهات مختلف یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین دوران معاصر کشورمان به شمار میرود. سوای دوران نخستین حکومت ولادیمیر لنین، در دوران حاکمیت خودکامه و بلامنازع ژوزف استالین در شوروی (از سوم آوریل 1922 تا پنجم مارس 1953)، که اکنون در آستانه شصتمین سال پایان این دوره مصیبت بار هستیم، یکی از مهمترین و حادثه خیزترین دوران روابط ایران با همسایه شمالی خود در ابعاد گوناگون بوده و تبعات آن از جهاتی تا سالها بعد ادامه داشته است.
باوجود حجم قابل توجه انتشارات و تحقیقات مختلف داخلی و خارجی که تاکنون در جنبههای مختلف این روابط پرتنش و پرحادثه ارائه شده، به نظر میرسد که با گذشت حدود 22 سال از پایان حکومت کمونیستی در شوروی سابق، پایان جنگ سرد کلاسیک بین ابرقدرتهای شرق و غرب، فروپاشی بلوک شرق و همچنین آزادسازی اسناد مهم و قابل توجهی در آرشیوهای ایرانی، روسی و غربی، هنوز مجال و نیاز برای پژوهشهای جدی و کاربردی جدید در موضوعات مختلف مرتبط با روابط ایران و شوروی وجود دارد.
همایش مستقل و یک روزه کنونی که با کوشش چند ماهه جمعی از پژوهشگران و تاریخشناسان مستقل ایرانی و با حمایت تعدادی از موسسات پژوهشی علاقمند به این گونه مباحث علمی و تاریخی شکل گرفته، تلاشی است در حد توان و امکانات بسیار محدود، برای آمادهسازی و ارایه مقالات و سخنرانیهایی ترجیحا متفاوت، نوین و مهم مربوط به موضوع روابط ایران و شوروی، در دوره مشخص بعد از سقوط امپراتوری روسیه و قبل از فروپاشی شوروی، در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، دیپلماتیک، راهبردی، سیاسی، فرهنگی و نظامی.
امید است که مشارکت و حضور فعال اساتید فرهیخته، پژوهشگران ارجمند و عموم علاقمندان محترم مباحث تاریخی در این همایش، به رشد و اعتلای این گونه تحقیقات تاریخی و استفاده کاربردی آن برای درک بهتر از مسایل کنونی و آینده و حفظ منافع ملی کشورمان کمک کند.
برنامه هازمان: دهم اسفند 1391/ 28 فوريه 2013
مکان: سالن اجتماعات شهيد رجايي، ساختمان مرکزي شرکت ملي گاز ايران، خيابان کريمخان، خيابان آبان جنوبي، نبش سپند، روبروي بيمارستان آبان
00/10-00/09: (پذیرایی، معارفه و ثبت نام)
10/10-00/10: افتتاحیه (تلاوت آیاتی از قرآن کریم، سرود و اعلام برنامه)
20/10-10/10- (گزارش اجمالی یکی از مسئولان برگزاری همایش)
45/10-20/10- سخنرانی افتتاحیه همایش
پنل نخست: از پیروزی انقلاب اکتبر تا پایان عصر رضا شاه
10/11-45/10- کاوه بیات: قرارداد 1921 ایران و اتحاد جماهیر شوروی و خروج نیروهای اشغالگر ارتش سرخ از ایران
35/11-10/11- مجید تفرشی: مسکو، لندن، تهران: زندگی، زمانه و کارنامه تئودور روتشتین، نخستین سفیر شوروی در ایران
00/12-35/11- حسين آباديان- تيمورتاش و مساله روابط ايران و شوروي
25/12-00/12- محمد علی بهمنی قاجار- مرزهای ایران و اتحاد شوروی: از انقلاب کمونیستی تا پایان عصر رضا شاه
10/13-25/12-میزگرد بحث و پرسش و پاسخ پنل اول
00/14-10/13-نماز، ناهار و استراحت
پنل دوم: از شهریور 1320 تا 28 مرداد 1332
25/14-00/14- سالار سیفالدینی- طرح مساله ملی در ایران: بررسی نظریات استالین، در گفتمان قومیت
50/14-25/14- حبيبالله اسماعیلی- میراث تاریخنگاری استالینی و فرآیند دستوری ملت سازی در آسیای مرکزی
15/15-50/14- فرزانه ابراهیمزاده- بازتاب عمومی و اجتماعی اشغال ايران و کنفرانس سران متفقين در تهران
40/15-15/15- علي نجفزاده- فعاليت موسسات فرهنگي، بيمارستان و کنسولگري شوروي در مشهد: 1320- 1328 ش
05/16-40/15- میزگرد بحث و پرسش و پاسخ پنل دوم
30/16-05/16- پذیرایی
پنل سوم: از 1332 تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی
55/16-30/16- تیرداد بنکدار- فعالیتهای جاسوسی شوروی در ایران: مطالعه موردی پرونده سرلشکر مقربی و تبعات آن
20/17-55/16- حسن بهشتیپور- مواضع اتحاد جماهیر شوروی در حادثه اشغال سفارت آمریکا در تهران و تبعات آن
45/17-20/17- جهانگیر کرمی- اتحاد شوروی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
10/18-45/17- ناصر نوبری- روابط تهران و مسکو در آخرین سالهای حیات شوروی و یادماندههای دیپلمات ایرانی
55/18-10/18 میزگرد بحث و پرسش و پاسخ پنل سوم
20/19-55/18-سخنرانی اختتامیه همایش
030/19-20/19-جمعبندی پایانی همایش، تشکرات و تقدیرها