عصرایران - همین ماه پیش با یکی از کارشناسان هوایی گفت و گویی خودمانی در خصوص وضعیت هوانوردی درایران داشتم و طی این گفت و گوی مفصل که با مرور کم و کیف ناوگان هوایی ایران همراه بود وی به من هشدار می داد که شروع سقوط هواپیماهای بوئینگ در ایران نزدیک است و در این بین وی تاکید ویژه ای داشت که برای هشدار دادن به این خطر بیشتر از این جهت بنویسم و به مردم این هشدار را بدهیم که سوار بر هر هواپیمایی نشوند چرا که بسیاری از هواپیما ها با عمر بالای خود ایمنی ذاتی خود را از دست داده اند.

آن روز به این کارشناس محترم گفتم که دلایل ایشان مستند است و بسیاری از گفته ها و هشدارهایش را قبول دارم اما متاسفانه مسئولان مربوطه گوش شنوای لازم را ندارند و در صورت نوشتن چنین مطلبی به هزار گناه ناکرده متهم خواهیم شد که از جایی و کسی خط و ربط می گیریم!

هنوز که هنوز است فراموش نکرده ام که چند سال قبل به دلیل نوشتن چند خط گزارش در خصوص تاخیر پروازهای هواپیمایی هما که اظهر من الشمس بوده و هست، از سوی مدیر روابط عمومی فعلی این شرکت متهم به توهین به پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران شدم و درخواست اخراجم را با امضای ایشان روی میز مدیر رسانه ام دیدم!

3 سال پیش برای نوشتن یک گزارش عینی که از حقایق ایران ایر بود، سیل نامهربانی های مدیران ایران ایر را در قالب جوابیه ای سراسر توهین دیدم و تنها کاری که توانستم انجام دهم این بود که قضاوت را به خداوندی بسپارم که به قلم قسم می خورد.

به هر سو، این داستان را برای کارشناس محترم تشریح کردم که تحمل نقد پذیری و گوش شنوا وجود ندارد و گفتن از چیزی که اثباتش عینی نیست حاصلی جز بهانه سازی های کسانی که سراسر مشکل اند چیزی نیست و نمیتوان بر مخفی کاری های ایشان دلیل عینی آورد.

زیرا تا سخن از ایمن نبودن پروازها به میان می آوری و در عین حال از سوانح پر تعداد در هوانوردی ایران یاد می کنی، سریع می گویند هواپیما بدون ایمنی امکان پرواز ندارد!

می گویند تا 100درصد ایمنی فراهم نباشد پروازی پرواز نخواهد کرد و هزاران توجیه، امثالهم.

اما نمی دانم چرا کسی پاسخ نمی دهد که چرا این حجم از سوانح هوایی در ایران به ثبت رسیده و در شرایطی که تحریم بخش هوایی ادامه دارد هیچ مرجع بالا دستی برای حمایت از حق ایران که در پیمان شیکاگو بر آن صحه گذارده شده بر نمی آید.

آیا این ضعف ما نیست که نمی توانیم از پیمانی دفاع کنیم که می گوید هیچ کشوری حق تحریم بخش هوایی مسافری را ندارد؟آیا ضعف ما بهانه ای برای ادامه سوانح هوایی است که جان مردم را میگیرد و خانواده های ایرانی را داغدار می کند؟

727 هایی که محکوم به سقوط هستند

فارغ از این بحث ها، این کارشناس بخش هوانوردی درست یک ماه پیش و قبل از سانحه بوئینگ ارومیه، می گفت هواپیماهای 727 هما و ام دی های تازه وارد به بخش هوایی ایران بزودی دچار سوانح سریالی خواهند شد.

با تاسف کامل باید گفت که پیش بینی اول وی صحت یافته و باید دلیل مدعایش را که همان فرسودگی این هواپیما هاست را بیشتر مد نطر قرار دهیم.

وی در خصوص هواپیماهای بوئینگ ام دی که عمدتا اجاره از شرکت هایی هستند که ساعت پروازی هواپیما ها رو تا سر حد ممکن پر کرده اند هم معتقد است: جایگزین کردن توپولوف ها با هواپیماهای فرسوده تر از نوع بویینگ ام دی یک خطای بزرگ استراتژیک است که به دلیل موضوعات روانی پس از سوانح سال 88 اتفاق افتاده است.

تاکید ویژه این کارشناس خبره هوایی که نمی خواست نامی از ایشون برده بشه بر هواپیمایی هما هم بود که با هواپیماهای فرسوده 727 سردمدار استفاده از هواپیماهای تاریخی است.

اما دریغ و افسوس که اگر این مطلب پیش از این سانحه نوشته می شد به سیاق گذشته تنها جوابیه هایی مظلوم نمایانه ارائه می شد که خبرنگار مربوطه فلان است و مدیران ارشد هما در اوج اقتدار و صلابت زیر تیغ جفا!

اما امروز روز سیاهی است و همراه با این گلایه ها باز هشدار هایی در نهان این گزارش سر می دهیم که مدیران دلسوز؛اگر قلبتان برای مردم می تپد ، به فکر هواپیماهایی باشید که 3 فروند دیگر آن نیز با شکل و سیاق هواپیمای سقوط کرده در هما حضور دارند.

هم اکنون 3 فروند بوئینگ سال 1976 و 1975 در هما هستند که یک فروندش فعال و دیگری نیز برای چندمین بار اورهال (تعمیر اساسی) شده است .با آنها چه میکنید؟آیا قرار است چندی دیگر هم خبری مشابه بشنویم تا باور کنید ما هم دلسوز مردم و برند پر افتخار هما (در گذشته) هستیم؟

چرا برای مردم نمی گویید که همین بوئینگ 727 که 73 خانواده ایرانی را روز شنبه در ارومیه داغدار کرد،حدود 4 هته پیش برای ششمین بار اورهال شده بود اما با وجود رفت و آمدهای مکررش برای تعمیر از رده خارج نشد تا سقوط کند.

چرا به اشتباهتان اقرار نمی کنید و نمی گویید ، این هواپیما و هواپیماهای مشابه این تابوت مرگ، با همان استدلال پر نکته تان به پرواز می رفت. آیا هنوز هم می خواهید بگویید: هواپیما بعد از تعمیر اساسی مانند هواپیمای نو می شود و ایمنی لازم را داراست!

نمیدانم چرا مدیران محترم از این نمی گویید که در کجای دنیا بیش از 3 بار هواپیمایی را اورهال می کنند و با وجود کمبود قطعه و بازرسی موردی نام اورهال بر این کار می نهند!

پیشتازی منفی ایران ایر با 6 سانحه و 495 کشته

مگر هواپیمایی ملی ایران یا همان هما را با آن برند سابقا معتبر ساده هما شده بود که اینگونه ساده از هستی ساقطش می کنید و کاری می کنید که برایش فکاهی های پیامکی بسازند. شاید فراموش کرده اید که عنوان شرکت نخست در انجام دور ترین پرواز بدون توقف متعلق به هماست.شاید هم نمیدانید در سال‌های پایانی دهه هفتاد میلادی، این شرکتی که شما از آن خوب دفاع نمی کنید، به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد.

پس برایتان تاریخ بگویم که هما یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین، و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی در این سالها به شمار می‌رفت و این شرکت در سال ۱۹۷۶ پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت و جالب است بدانید که تا پیش از انقلاب اسلامی تنها حادثه هما مربوط به سقوط یک فروند داگلاس دی سی ۳ این شرکت در سال ۱۹۵۲ بود که تاثیری در اعتبار آن نداشت .

شاید هم اینجا بخواهید بگویید که این شرکت پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران ، روند دیگری را پیموده و باز هم نسخه تحریم را بیرون بکشید و بگویید مشکل داشته ایم!

چرا از سه دهه ای نمی گویید که به تنهایی 6 سانحه داده اید و در 4 سانحه جان 495 انسان را از دست دادید .

فراموش نکرده ایم که 290 کشته از این لیست سیاه ، مربوط به حادثه حمله بیرحمانه نظامی آمریکا به ایرباس این ایرلاین درخلیج فارس بوده است اما 3 سانحه دیگر که با 205 کشته و توسط 3 فروند هواپیمای بوئینگ 727 مدلهای 1974 تا 1976 این شرکت رخ داده است را با چه بهانه ای رفع رجوع میکنید؟

چرا نمی گویید در این سالها شرکت های دیگری هم بوده اند که با اقتدار کار کرده اند و هواپیما به ایران آورده اند و جان مسافرانشان را هم حفظ کرده اند!چرا از ضعف های اداری خود نمیگویید که با انبوهی از پرسنل کارایی لازم را ندارید.درد آور است که از نزول عملکرد برندی ملی می گوییم اما شنیده نمی شویم.

به هر سو این نقد را گفتیم اما باز هم حسن توان مهندسان و تکنسین های ایرانی را باید به خاطر بیاوریم که با وجود مشکلات بشیارشان توانستند هما را در 2 سانحه هم بدون کشته مسافری پیش ببرند که هواپیماهای فوکر 100 وایرباس 300 در آن ها نقش بازی می کرده اند؛

اما فراموش نکنیم که در حادثه برخورد هواپیمای سی 130 به ایرباس 300 در فرودگاه مهر آباد 4 نفر از پرسنل فنی این شرکت در سانحه فوت شده ند اما در آمار کشته ها نیستند؛ بی انصافی نشود چرا که سوانح ایرباس در این شرکت از شمول اختیار این ایرلاین قدیمی خارج بوده و عوامل خارج از شرکت مقصر بوده اند.

4 سانحه ایران ایرتور و 281 کشته

اما نکته عجیب در خصوص سوانح هما در این سالها، ایجاد شرکت ایران ایرتور در سال ۱۹۹۲ است که به عنوان زیر مجموعه ای است که در هنگام سوانح این شرکت، جدا فرض می شود و در هنگام ارائه آمار های ناوگان ورشد پروازها جزئی از این شرکت.

ایرتور که با استفاده از چند فروند هواپیمای توپولف ۱۵۴ اجاره ای از جمهوری‌های تازه استقلال یافته شوروی راه اندازی شد به طور کامل از شبکه فروش و خدمات فرودگاهی هما استفاده می‌کند اما با همین عمر کم خود 3 سانحه منجر به مرگ با هواپیماهای توپولوف 154 داشته که آمار 281 کشته را ثبت نموده است.در کنار این آمار هم ایرتور یک سانحه دیگر با توپولوف داشته است که خوشبختانه بدون کشته بوده است.

153 کشته کاسپین و رتبه چهارمی آسمان

بعد از دو شرکت ایران ایر و ایران ایرتور که از یک خانواده نیز محسوب می شوند هواپیمایی کاسپین با یک پرواز مرگ که در نزدیکی های قزوین هواپیما منفجر شد با 153 کشته در رتبه سوم ایرلاین های پر خطر ایران قرار دارد و بعد از این شرکت هواپیمایی آسمان با 136 کشته در دو سانحه قرار دارد.

هواپیمایی کاسپین با هواپیمای توپولوف 154 و آسمان با دو هواپیمای فوکر 28 و بویئنگ 737 در این سوانح پرواز داشته اند تا باز هم ردی از بویینگ و فوکر دیده شود .

43 کشته کیش ایر و رتبه 5 ایرلاین های خطرناک

پس از این 4 شرکت که ذکر آن ها رفت شرکت کیش ایر با سقوط هواپیمایی فوکر 50 که 43 کشته داشته است رتبه پنجم خطرناک ترین ایرالاین های ایران و پس از آن هواپیمایی منحل شده فراز قشم با 30 کشته توسط هواپیمای یاک 40 قرا دارند.

در رتبه های بعدی هم شرکت هواپیمایی آریا با 16 کشته توسط هواپیمای ایلوشن 62 شرکت هسا با 5 کشته در هواپیمایی ایران 140 و ساها با 3 کشته در بوئینگ 707 قرار دارند.

اما در این بخش ذکر یک نکته نیز ضروری است که هواپیمای ایران 140 هنوز به خطوط هوای ایران وارد نشده و شرکت سازنده ایرانی آن یعنی هسا اولین نمونه را که برای تحویل به ایران ایر تور دز نظر داشت با سانحه مرگ 5 نفر روبرو دید!

سوانحی که به خیر گذشت

آنچه در بالا ذکر آن رفت سوانحی بود که در آن کشته داشته ایم اما بوده اند ایرلاین هایی نیز که سانحه داده اند اما به لطف تبحر تیم پروازی تنها مجروح داده اند و به خیر گذشته است!

در این لیست هم هواپیمایی ایران ایر(هما )با توجه به تعداد بیشتر پرواز هایش با 4 سانحه توسط هواپیماهای فوکر 100 ،بوئینگ 747، ایرباس 300 رتبه اول و آسمان با دو سانحه توسط فوکر های 100 و فوکر 28 رتبه داران هستند .

بعد از این شرکت ها نیز ایران ایرتور ،کیش ایر ،ماهان و تابان با یک سانحه توسط توپولوف های 154 روسی و ایرباس 310 حضور دارند .

لیست سوانح هوايي ايران بعد از انقلاب(بخش مسافری)

محل و دلیل سانحه	نوع /سال ساخت	تعداد کشته شدگان	تاریخ سانحه	شرکت هواپیمایی
حوالی ارومیه	بویینگ 727	مرگ 73 نفر	دی 1389	هما (ایران ایر)
مشهد/نقص فنی	توپولف تی یو-۱۵۴	بدون کشته	بهمن ۱۳۸۸	تابان
حوالی قزوین	توپولف تی یو-۱۵۴	مرگ 153 مسافر پرواز	تیر 1388	کاسپین
نقص فنی/مشهد	ایلوشن62	مرگ 16 مسافر	مرداد1388	آریا
نقص فنی/ اصفهان	فوکر ۱۰۰	بدون کشته	مرداد1388	آسمان
مشهد -بیشکک	بوئينگ 737	مرگ70 نفراز 90 مسافر	شهريور 1387	آسمان(اجاره به آیتک ایر)
فرودگاه شاهين شهر اصفهان	ايران 140 (مقرر بود به ایران ایرتور تحویل شود)	مرگ تمامی 5 سرنشين	بهمن 1387	هسا
مهراباد/ انحراف ازباندبه دلیل یخ زدگی بال و موتور	فوکر 100	صد مسافر بدون کشته	دي 1386	ايران اير
فرودگاه مشهد	توپولوف -154	148 مسافر/28 کشته	شهريور 1385	ايران ايرتور
قبل رودخانه کن تهران/نقص فنی	بوئينگ 707مدل 1976	3کشته از 169مسافر	ارديبهشت 1384	هواپيمايي ساها
تهران/خطای خلبان	ایرباس 310	بدون کشته	1384	ماهان
پکن/نقص فنی	بوینگ 747	بدون کشته	1383	ایران ایر
شارجه/نقص فنی	فوکر-50مدل 1993	43 نفر از 46 مسافر کشته	بهمن 1382	کیش ایر
نزديکي ساري	هواپيماي ياک- 40مدل 1977	تمام 30 نفر از جمله وزير راه	ارديبهشت1382	شرکت فراز قشم
مشهد/فرود سخت	توپولوف-154مدل 1987	بدون کشته	1381	کیش ایر
خرم آباد برخورد کوه /خطای خلبان	توپولوف-154مدل 1991	تمام 119 نفر کشته	بهمن 1380	ايران ايرتور
اهواز/خطای خلبان در فرود سخت	فوکر28مدل 1981	بدون کشته	1378:	آسمان
تهران/برخورد با سی 130	مدل 1979- ايرباس A300	4کشته فنی (هواپیما خالی)	بهمن 1378	ايران اير
اصفهان/خطای خلبان	فوکر 100مدل 1990	بدون کشته	1377	ايران اير
رشت/خطای خلبان	بوئينگ 727مدل 1975	4 نفر کشته از 7	خرداد 1375:	ايران اير
خروج از باند/خطای خلبان	توپولوف-154مدل 1993	بدون کشته	1375:	ايران ايرتور
نزديک نطنز/نقص فنی	فوکر28مدل 1973	تمام 66 سرنشين آن کشته	مهر 1373	هواپيمايي آسمان
نزديکي کرمان	هواپيماي آنتونوف-124	همه 17 سرنشين آن کشته	آبان 1372	هواپیمای عبوری از اسمان ایران
برخوردبا هواپيماي سوخو-24 سپاه	هواپيماي توپولوف-154مدل 1991	3 کشته نظامی +تمام131 مسافر	بهمن 1371	ايران ايرتور
نزديکي کرمانشاه	هواپيماي ايلوشين-76	4 سرنشين آن کشته	خرداد 1370	-----
حمله ناوجنگي آمريکا	A300 ايرباس	تمام 290 سرنشين	تير 1367	ايران اير
انهدام / مهرآباد	بوئینگ ۷۲۷	--	تير 1362	ايران اير
سقوط /مسیر مشهد	بوئينگ 727	128 نفرکشته	خرداد 1359	ايران اير

توضیح مهم:به دلیل اعلام های بعضا متفاوت که در مستندات موجود وجود داشته است،احتمال اندک نوسانی در برخی اعداد وجود دارد اما تلاش شده تا در نهایت دقت اعداد گردآوری شود.

کدام هواپیما ها پرخطرترند

برای شناخت پرخطرترین هواپیما در ایران باید بدانیم که شركت های سازنده معتبر هواپيما بويينگ آمریکا و ايرباس فرانسه هستند که هر دو نیز ایران را برای فروش مستقیم هواپیما ی نو تحریم کرده اند و در این بین ایران تنها به هواپیماهای کارکرده ای چون فوكر که از سال 1997 میلادی تولید نمی شود دسترسی داشته اما اجاره توپولف و آنتونوف های از رده خارج داستانی بوده است دائمی.

در ایران غير از ايرباس كه مورد هدف ناو آمريكايي وينسنس قرار گرفته این هواپیما سانحه عادي نداشته و به صورت حتم موفق ترین برند هواپیما در ایران بوده است .اما محصولات بقيه كمپاني هاي هواپيماسازي جهان حتی همچون بوئینگ هم که ساخت امریکا است دچار مشکاتی بوده است و تعدادي از هموطنان ما را به كام مرگ فرستاده است.

در جدول ذیل لیست سیاه هواپیما ها را بر اساس تعداد سوانحی که کشته داشته و یا نداشته می بینید تا بدانید چرا ایرباس را برای ایران نسخه ای برتر می دانیم و هیچ جایگاهی برای توپولوف متصور نیستیم و برای هواپیماهای شرقی و مشارکتی چون ایران 140 هم نمی توانیم فرصتی قائل شویم.

جدول پرخطرترین هواپیما ها در ایران

نوع هواپیما( سازنده)	تعداد کشته و تعداد سانحه	تعداد سانحه بدون کشته	سانحه در شرکت هواپیمایی
توپولوف 154(روسیه)	434کشته در4 سانحه	3 سانحه	ایران ایرتور(4نوبت)کیش ایر،تابان،کاسپین
بوئینگ 727(آمریکا)	205 کشته در 3 سانحه	یک سانحه برخورد در حال پارک	ایران ایر(هما)
فوکر 100(هلند)	--------	3سانحه	آسمان،هما(2 نوبت)
ایرباس 300(فرانسه)	2سانحه( 294 کشته در حمله نظامی و 4 کشته دربرخورد به هواپیمای پارک شده )	----------	هما توضیح:هیچ کدام از سوانح به دلیل اشکال هواپیما نبوده است
بوئینگ 737(آمریکا)	70 کشته در یک سانحه	----------	آسمان
فوکر 28 (هلند)	66 کشته در یک سانحه	یک سانحه	آسمان
فوکر 50 (هلند)	43 کشته در یک سانحه	---------	کیش ایر
یاک 42(شوروی سابق)	30 کشته در یک سانحه	------	فراز قشم
ایلیوشین -۶۲(شوروی)	16 کشته در یک سانحه	------	آریا
ایران140(آنتونوف اوکراین وایران)	5 کشته(تمام سرنشینان سانحه)	------	هسا
بوئینگ 707	3 کشته یک سانحه	----	ساها
بوینگ 747		یک سانحه	ایران ایر(هما)
ایرباس 310(فرانسه)		یک سانحه	ماهان

بخش نظامی و آموزشی و بی توجهی های دنباله دار:

اما در بخش نظامی مرور وقایع و سوانح بسیار تاسف بار است ؛چرا که در بسیاری از سوانح سرداران رشید و بالا مقامی از نیروهای نظامی به دیار حق شتافته اند و در بیشتر موارد نیز اطلاع رسانی در خصوص دلیل سوانح نشده است و با توجه به کمبود اطلاعات در این بخش تنها تلاش شده است تا جدولی از وقایع مهم در سالهای پس از انقلاب اراده شود.

باشد تا ادای دینی به آنانی شود که در راه مام وطن جانشان را در سوانحی از دست دادند که می شد با ارتقای ایمنی و مراعات اصول قانونی این بخش در میان ما باشند.

از سوی دیگر در بخش هواپیماهای آموزشی نیز متاسفانه سوانح پر شماری دیده می شود که بعضا به دلیل بی دقتی های واضحی منجر به فاجعه شده است که این موضوع نیز جای تامل و تدبر ویژه دارد.

آمار سوانح هوايي ايران بعد از انقلاب(نظامی و سایر بخشها)

محل یا دلیل سانحه	نوع	تعداد کشته شدگان	تاریخ سانحه	هواپیما تحت اختیار
نقص فنی /حوالی شهرک صنعتی بوشهر	اف-۴فانتوم	بدون کشته	تیر 89	نیروی هوایی ارتش ایران
حین مانور هوایی ارتش در جنوب قرچک	ایلیوشین دارای سیستم آواکس	هفت نفر کشته	شهریور ۱۳۸۸	مانور هوایی ارتش
علت نقص فنی/رشت به تهران	هواپیمای آموزشی از نوع تک	یک نفر	۱۰ شهریور ۱۳۸۸	شرکت هواپیمایی آموزشی ایران زمین
نقص فنی و اتش سوزی	بالگردآموزشی نظامی	سه سرنشین آن کشته شدند	۲۵ مرداد ۱۳۸۸	هوانیروز
ماهدشت کرج	تک موتوره	هر دو سرنشین	۲۴ مرداد ۱۳۸۸	آموزشی
ارتفاعات شرق/نقص فنی	بالگرد	سه نفر	مرداد ۱۳۸۸:	نیروی انتظامی
توابع اصفهان/علت نامعلوم	هلیکوپتر ۲۰۶	--	شهریور ۱۳۸۷	آموزشی هوانیروز
پايگاه هوايي اميديه	هواپيماي شکاري اف-پنج	2نفر کشته	تير1387	ارتش ايران
سقوط	کايت موتوردار	۲ سرنشین	خرداد 1387	نظامي
نقص فنی /سقوط	هواپيماي سوخو 24	اجکت سرنشینان	فروردين 1387	ارتش
نقص فني/ ورزقان	هلیکوپتر		فروردين 1387	نیروی انتظامی
نقص فني / چابهار کرمانشاه/نامعلوم پیرانشهر/نامعلوم رشت /نقص فنی اتوبان زنجان-قزوین بدی هوا/ کهریزک	هواپيماي نظامي اف-4 فانتوم هلیکوپتر کبرا هلیکوپتر ۲۱۴ هلیکوپتر هواپیماتک موتوره گلایدر	دو نفرکشته شدند کشته شدن خلبان کشته شدن 2نفر	آذر 1386 مهر ۱۳۸۶ مرداد 1386 مرداد ۱۳۸۶ اردیبهشت ۱۳۸۶ فروردین 1386	ارتش ايران هوانیروز هوانیروز نظامی آموزشی آموزشی
سقوط دریاچه مهارلو دریاچه مهارلو/ نقص فنی ارتفاعات علم کوه نجف آباد اصفهان فرودگاه مهرآباد	هلیکوپتر ارتش هلیکوپتر آکوریل ---- شنوک آنتونوف 74	14 کشته برای کمک رفته بود ---- عملیات نجات فرسودگی هلیکوپتر 36 نفر کشته و 2 نفر زخمي شدند	اسفند ۱۳۸۵. بهمن ۱۳۸۵ بهمن ۱۳۸۵ دی ۱۳۸۵. آبان ۱۳۸۵ آذر 1385	هوانیروز وزارت نفت وابسته به نفت هلال احمر هوانیروز سپاه پاسداران
در شمال غرب ايران	هواپيماي فالکن-20	تعدادي از مقامات ارشد سپاه	دي 1384	سپاه پاسداران
بر روي منطقه‌اي مسکوني در تهران سقوط	هواپيماي سي-130	خبرنگاران و پرسنل ارتش110 کشته	آذر 1384	ارتش ايران
در جنوب شرق ايران	ايليوشين-76	تمام 276 سرنشين	بهمن 1381	سپاه پاسداران
تصادف با ايرباس آ-300 پارک شده در مهر اباد	هواپيماي سي-130	تمام 8 سرنشین کشته شدند	بهمن 1378	نيروي هوايي ارتش
دزفول	سي-130	86 سرنشين آن کشته	اسفند 1375	نيروي هوايي ارتش
در اردبيل	هواپيماي فالکن-20	همه 4 سرنشين	اسفند 1375	ارتش ايران
در نزديکي اصفهان ارمنستان	جت لاکهيد هواپيماي سي-130	همه 12 سرنشين 19تن مسافر+13 سرنشین	دي 1373 اسفند 1372	هواپيماي ارتش
در نزديکي ساوه	هواپيماي فوکر-27	39 سرنشين کشته	ارديبهشت1371	نيروي هوايي ارتش
در زاهدان	سي-130	98 سرنشين کشته	آبان 1365	نيروي هوايي ارتش
در کهريزک سقوط	هواپيماي سي-130	80 سرنشين کشته	مهر 1360	ارتش ايران