آنچه بيش از همه اين درخت كهنسال را در معرض تهديد قرار داده است، قرار گرفتن اين درخت در يك محيط باز شهري و در كنار خيابان است به نحوي‌كه انواع وسايط نقليه از موتورسيكلت گرفته تا تريلرهاي بزرگ از كنار اين درخت كهنسال عبور مي‌كنند.

فارس: سرو كهنسال ابركوه كه عمر آن حداكثر 8 هزار سال تخمين زده شده و شهرستان ابركوه به واسطه آن در مجامع بين‌المللي مطرح است در سال‌هاي اخير مشكلات بسياري داشته و دارد كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به نبود يك متولي واحد براي ساماندهي آن اشاره كرد.

با نگاهي به پيشينه درختان كهنسال در استان يزد مي‌توان اين استان را سرزمين درختان كهنسال خواند اما برخي از آنها نظير سرو ابركوه، از بي‌نظيرترين درختان كهنسال به شمار مي‌روند كه همه ساله عده زيادي را براي بازديد از اين درخت به شهرستان ابركوه مي‌كشاند.

نام درخت سرو ابركوه در سفرنامه‌هاي متعددي آمده است و دانشمنداني از ژاپن و روسيه پس از بازديد از سرو ابركوه عمر آن را حتي تا 8 هزار سال برآورد كرده‌اند.

تصوير اين درخت كهنسال همچنين بر تمبري به مناسبت روز درختكاري با عنوان سرو 5 هزار ساله ابركوه نقش بسته است.

آنچه پيداست اين درخت در هر يك از منابع مختلف از نظر سني متفاوت بوده و عمر آن از 4 هزار تا 8 هزار سال تخمين زده شده و عمر طولاني اين درخت نادر است.

سرو ابركوه كه در قسمت جنوب شهر ابركوه واقع شده در فهرست آثار ملي طبيعي ايران به ثبت رسيده و از مسن‌ترين موجودات زنده دنيا به شمار مي‌رود.

سرو ابركوه از لحاظ گياه‌شناختي، سرو زربين نام دارد و درختي است كند رشد، سوزني برگ، هميشه سبز، به ارتفاع 20 تا 30 متر، مخروطي شكل، داراي گل‌هاي مخروطي ليمويي رنگ كه در اواسط بهار شكفته مي‌شود.

زربين، از قسمت‌هاي برگ، جوانه، گل آذين، پوست و ميوه كه از فندق درشت‌تر است، تشكيل شده و پوست شاخه‌هاي جوان اين درخت، سبز تيره تا روشن و در يك ساله‌ها قهوه‌اي روشن تا قرمز است، اما در چند ساله‌ها به رنگ قهوه‌اي تيره، صاف و يا پولكدار قابل مشاهده است.

پوست تنه درخت نيز الياف‌دار و شيارهاي آن به صورت شبكه‌اي درهم رفته، چروكيده و عميق است.

سرو زربين در خاك عميق گلداني (باغچه‌اي)، آهكي و در آب و هواي معتدل مديترانه‌اي رشد مي‌كند.

اين درخت نياز آبي كم تا متوسط دارد، يعني مقاوم به خشكي است و نسبت به هرس و قطع شاخه‌هاي جوان و انتهايي حساس است.

در مجموع زربين درختي بردبار، كم نياز، كاملاً روشنايي پسند و آهك دوست است.

آنچه قابل توجه است اين است كه اين درخت بيشتر در نواحي شمالي ايران قابل مشاهده است و شاخص‌ترين درخت سوزني برگ در جنگل‌هاي شمال ايران و بومي كشور است و به طور طبيعي در منطقه رودبار و منجيل با آب و هواي مديترانه‌اي به صورت مخلوط با زيتون ديده مي‌شود.

اين امر، اهميت پابرجا ماندن سرو ابركوه را در يك منطقه خشك و كويري دو چندان مي‌كند.

با گذر از تاريخچه درخت و نوع و گونه آن، آنچه در سال‌هاي اخير اين درخت كهنسال را دچار مشكل كرده است، داشتن چند متولي است كه اين مسئله به ويژه در طول دو سه سال گذشته، به اين درخت باستاني صدمات بسيار زياد و جبران ناپذيري وارد كرده است.

سازمان محيط زيست، سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي و شهرداري متوليان امر ساماندهي اين درخت هستند اما در سال‌هاي اخير ناهماهنگي بين اين متوليان و اجراي طرح‌هاي مختلف از سوي آنها در كنار اين درخت، زندگي سرو ابركوه را در معرض تهديد قرار داده و اكنون كه زمان پاسخگويي است هر يك از متوليان توپ را به زمين ديگري پاس مي‌دهد و هيچ‌كدام حاضر به پاسخگويي در اين زمينه نيستند.

سازمان‌ها و نهادهايي كه به نوعي متولي اين درخت كهنسال هستند، در سال‌هاي اخير طرح‌هاي بسياري در اطراف اين درخت اجرا كرده‌اند كه البته هدف آنها بهبود وضعيت درخت بوده اما اين طرح‌ها بيشتر به تهديد تبديل شده‌اند.

از جمله اين طرح‌ها مي‌توان به نصب چراغ‌هاي بزرگ بر روي پايه‌هاي بلند در اطراف سرو، چمن‌كاري و ايجاد محوطه در اطراف سرو، ايجاد حصار آجري به دور درخت و تغييرات مكرر در فضاي سبز اطراف درخت اشاره كرد.

آنچه بيش از همه اين درخت كهنسال را در معرض تهديد قرار داده است، قرار گرفتن اين درخت در يك محيط باز شهري و در كنار خيابان است به نحوي‌كه انواع وسايط نقليه از موتورسيكلت گرفته تا تريلرهاي بزرگ از كنار اين درخت كهنسال عبور مي‌كنند.

از سويي اين درخت به راحتي در دسترس مردم قرار دارد كه اين امر ميزان آسيب‌پذيري اين درخت كهنسال را به شدت افزايش داده است.

برخي كارشناسان معتقدند كه احداث خيابان در كنار اين درخت و تردد وسايط نقليه سنگين، ريشه‌هاي اين درخت تنومند را تحت فشار قرار داده است.

يكي از كارشناسان ارشد كشاورزي استان يزد كه در سال‌هاي اخير تحقيقات ميداني بسياري بر روي سرو ابركوه داشته است، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: از آنجا كه سرو ابركوه يكي از كهنسال‌ترين موجودات زنده روي كره زمين است، لازم است كه در نگهداري و مراقبت از آن كارشناسي‌هاي اصولي‌تري صورت گيرد.

مهرداد اميدسالاري با اشاره به آفت‌هايي كه اين درخت را تهديد مي‌كند، افزود: از مهم‌ترين آفت‌هايي كه موجب وارد آمدن آسيب‌هاي بسيار به اين درخت مي‌شود، مي‌توان به شپشك ارس، سوسك زنبور مانند، سوسك پوست‌خوارسرو، شپشك آردآلود سرو و همچنين شپشك آردآلود مركبات اشاره كرد.

وي در مورد راهكارهاي حفظ اين درخت كهنسال بيان داشت: اين درخت بايد با كاشت درختاني نظير گل ابريشم، زرشك، داغداغان، ارغوان، اوكاليپتوس، زبان گنجشك، انجير، خرزهره، زيتون، نخل زينتي، صنوبر، انار، بيد يا نارون كه مناسب كاشت در كنار اين سرو هستند، مورد محافظت قرار گيرند و كاشت درختاني نظير كاج، نوش، افرا، درختچه شمشاد رسمي، توت، چنار و اقاقيا براي آن به لحاظ افزايش آفت‌ها يك آسيب به شمار مي‌رود.

اميدسالاري خاطرنشان كرد: درختاني كه از آنها به عنوان درختان مناسب براي كاشت در كنار سرو ابركوه ياد شده به دليل عمل فتوسنتز، تبخير و تعرق سبب ايجاد تعادل دمايي در تابستان و زمستان مي‌شوند.

وي ادامه داد: با توجه به اين امر، چنانچه در اطراف اين درخت كهنسال درختي وجود نداشته باشد، درخت در تابستان و زمستان ناگزير از تحمل هواي گرم‌تر و سردتر و به دنبال آن، وارد آمدن آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري خواهد شد.

اميدسالاري با اشاره به استقرار چراغ از نور مصنوعي در كنار اين سرو عنوان كرد: نور به طور طبيعي بايد از سمت بالا و كناره‌ها به درختان و گياهان بتابد و تابانيدن نور، آن هم نور مصنوعي با انواع رنگ‌هاي مختلف كه هر كدام طول موج خاصي را داراست، كاملا اشتباه است.

وي همچنين آب دهي نامناسب و نامرتب را نيز از ديگر مسائلي دانست كه بايد با راهكارهاي كارشناسي براي آن چاره انديشي شود.

اميدسالاري يادآور شد: جلوگيري از تردد بازديدكنندگان در حريم 30 متري اين درخت كهنسال را نيز از جمله راهكارهايي دانست كه مي‌تواند در حفظ اين درخت ارزشمند بسيار موثر باشد.

اين كارشناس ارشد كشاورزي با اشاره به اينكه بازتاب نور خورشيد سبب سوختگي برگ‌ها و پوست درخت مي‌شود، افزود: وجود سنگ فرش‌هاي روشن باعث بازتاب نور به سمت زيرين درخت مي‌شود، ضمن اينكه سنگ فرش‌هاي تيره نيز باعث افزايش دماي سطحي درخت خواهد بود و بر اين اساس استفاده از پوشش گياهي بهترين نوع پوشش اطراف درخت است.

وي با بيان اينكه معمولا تك درختان در فضاي باز كمتر عمر مي‌كنند، ادامه داد: سرو ابركوه در ساليان گذشته در مجموعه باغ‌هايي واقع شده بود كه اكنون ديگر از آنها اثري نيست و اين امر به طور طبيعي مي‌تواند باعث كاهش عمر و تهديد اين درخت باشد.

اميدسالاري تاكيد كرد: در اين راستا چنانچه قصد كشت درخت در اطراف اين درخت وجود داشته باشد بايد همان گونه‌هاي قديمي كه درخت سرو با آنها به دليل نوع ريشه، نوع فتوسنتز،‌ و مسايلي از اين دست عادت كرده بود، كشت شود.

وي با اشاره به عدم وجود بادشكن در اطراف سرو كه ممكن است خسارت‌هاي جبران ناپذيري در اثر بادهاي شديد به اين درخت وارد كند، عنوان كرد: اين امر نيز يكي از جدي‌ترين تهديدهاي سرو كهنسال ابركوه به شمار مي‌رود.

اينكه هنگام ساماندهي اين درخت كه شناسنامه قدمت شهرستان ابركوه و استان يزد، هريك از ارگان‌ها خود را كنار كشيده و متولي را ارگان ديگري بدانند، نه تنها مشكلي از اين درخت كهنسال حل نخواهد كرد،‌ بلكه گامي بزرگ در راستاي نابودي اين گنجينه عظيم خواهد بود.

آنچه امروز بيش از توجه به جاذبه توريستي براي اين درخت حائز اهميت است، كمك به حفظ زندگي آن و ايجاد شرايط مناسب زندگي براي اين موجود زنده است.

اگر اين درخت كهنسال در مسير تخريب و مرگ قرار گيرد، ديگر اقدام هيچ‌يك از ارگان‌هايي كه در مواقع لزوم خود را متولي اين درخت مي‌دانند، جوابگو نخواهد بود و لازم است هرچه سريع‌تر ارگان‌هاي متولي با تعامل و همفكري، در راستاي حفظ اين درخت گام بردارند.

به نظر مي‌رسد همان‌گونه كه براي جزئي‌ترين مسائل و مناسبت‌ها ستاد تشكيل مي‌شود، براي نگهداري از اين درخت كهنسال نيز بايد ستادي تشكيل شده و با تعيين شرح وظايف هر سازمان به وضعيت سرو ابركوه رسيدگي شود به نحوي كه رياست اين ستاد بر عهده يك‌ نفر باشد و بر عملكرد ساير ارگان‌هاي متولي نظارت شود.

به طور قطع در اين ميان حضور كارشناسان منابع طبيعي و جهاد كشاورزي براي حفظ اصولي درخت ضروري است.