هزارتومانی‎هایی که 90 میلیون تومان می‎ارزند

شايد زماني كه اسكناس به‎عنوان ابزار مبادلات مالي در قرن نوزدهم میلادی رايج شد، كسي فكر نمي‌كرد اين كاغذهاي بهادار، در طول تاريخ، ارزشي بسيار فراتر از بهاي اسمي خود پيدا كنند.

اسكناس‎ها، يكي از بهترين نمادهاي فرهنگي و اقتصادي كشورها هستند. آن‎ها جدا از جذابیت ذاتی خود (به‎عنوان ابزار خرید و فروش)، به لحاظ ارزش‎های هنری، زیبایی و مهم‎تر از همه کمیاب شدن بعد از یک برهه زمانی، مورد توجه افراد قرار می‎گیرند. به‎همین دلیل هم امروزه جمع‎آوري اسكناس، به سرگرمي شيك، پرهزينه ولي سودآور تبدیل شده است.

 جمع‎آوری اسکناس، به‎عنوان يك سرگرمي سودآور، از ابتداي قرن بيستم و همزمان با همه‎گير شدن تبادل اسكناس آغاز شد. پرداختن به اين سرگرمي، جدا از مفرح بودن، به زمان و نقدينگي كافي نياز دارد. در اين‎صورت فرد مي‌تواند مطمئن باشد مجموعه‌اي كه گردآوري كرده در سال‎هاي بعد ارزش و اعتبار بسيار بالايي پيدا مي‌كند.

 در اين قسمت، هدف، پرداختن به مقوله جمع‎آوري اسكناس‎هاي ايراني است كه قواعد خاص خود را داراست و با جمع‎آوري اسكناس در ديگر كشورها تفاوت‎هاي فاحشي دارد. در كشورهاي ديگر، فرد با توجه به بودجه، وقت و نظر خود به جمع‎آوري اسكناس در رده‌هاي مختلف كيفيتي مي‌پردازد و لزوما ممكن است همه اسكناس‎هاي آلبوم وي نو و بانكي نباشند. البته كلكسيونرهاي حرفه‎اي، نو بودن اسكناس را شرط ضروري جمع‎آوري آن در همه دنيا مي‌دانند.

 مسئله ديگر اين‎كه، اكثر كلكسيونرها، به داشتن يك برگ از هر اسكناس اكتفا مي‌كنند و تعداد كمتري نيز از هر رقم، دو برگ اسكناس جمع مي‌كنند؛ اما حتما مي‌دانيد كه در ايران داشتن يك برگ يا حتي دو برگ اسكناس با شماره‌هاي متفاوت كافي نيست و مجموعه‌اي ارزشمند خواهد بود كه كليه اسكناس‎هاي آن (حداقل از دوره قاجار به بعد) به صورت جفت (شماره سريال پشت سرهم) و كاملا نو و بانكي باشند.

 لذا اگر تازگي به جمع علاقه‎مندان آلبوم‎های اسكناس پيوسته‎ايد، حتما هر چه مي‌خريد، جفت باشد؛ ولو اين‌كه پول زيادي را صرف خريد يك جفت اسكناس كنيد. چون اين يك جفت، ممكن است سال آينده سه تا چهار برابر، افزايش قيمت داشته باشد ولي سه يا چهار اسكناس تكي كه با معادل آن پول مي‌توانستيد بخريد، نـه !!

قسمت جالب قضيه كه سبب توليد گران‎ترين اسكناس‎هاي كلكسيويي شده اين‎جاست كه مثلا اسكناس 2000 ريالي با عكس يادبود آزادسازي خرمشهر (طرح قديم 200 توماني‎ها) فرضا در زمان مسئوليت آقايان محسن نوربخش و محمدحسين عادلي،‌ توليد شد و برخي از آن‎ها با واترمارك ا... چاپ و توزيع شد. در سال بعد، بخشي ديگر با واترمارك فهميده چاپ شد و اگر از تنوع نوع امضاي آقاي عادلي (سه نوع در يك زمان!) صرف‎نظر كنيم، اسكناس‎هاي واترمارك خورده، دو نوع شماره در زمان‎هاي متفاوت روي آن‎ها چاپ شد.

نتيجه آن شد كه 2000 ريالي امضاي نوربخش و محمدحسين عادلي، با واترمارك فهميده، امضاي بزرگ با شماره درشت، در حال حاضر 25000 تومان قيمت دارد اما 2000 ريالي امضاي نوربخش و محمدحسين عادلي، با واترمارك فهميده، امضاي بزرگ با شماره‎ريز، 5 ميليون تومان!

فقط به اين خاطر كه تيراژ دومي (با شماره‌هاي ريز) بسيار كم در حد يكي – دو ميليون برگ بوده است. طبيعتا اسكناس در بانك‎ها مصرف مي‌شود و توسط مردم مستعمل مي‌شود و آن‌چه كه از يك اسكناس در طول زمان به‎صورت سالم و دست نخورده مي‌ماند، ‌ارزشمند و ارزشمندتر مي‌شود.

اسكناس‎هاي با مخرج كسر 99 يا 33 به‎عنوان اسكناس جايگزين مطرح هستند (يعني پس از امحاي اسكناس‎هاي فرسوده، به جاي آن‎ها و با همان تعداد، اسكناس خام ديگر شماره سريال مي‌خورند - كه معمولا از 99/77 شروع مي‌شوند - و وارد چرخه مي‌شوند). طبيعتا تعداد اين‎گونه اسكناس‎ها نيز محدود است، لذا گران‎تر نيز هستند. برخي كلكسيونرها تمايل خاصي به جمع‎آوري اسكناس با كسرهاي جايگزين دارند و اين شيوه ديگري از مجموعه‎داري است. بنابراين يك مجموعه دار، لزوما مجبور به تهيه اسكناس با كسر جايگزين نيست. البته دانستن تعداد كسرهاي يك اسكناس مي‌تواند در تخمين تعداد اسكناس منتشره و بالتبع ميزان ارزشمندي آن در آينده مؤثر باشد. براي مثال اسكناس 2000 توماني با امضاي «دانش‎جعفري - شيباني» از كسر با مخرج 6 شروع و تا مخرج 19 ادامه پيدا كرده است؛ تنها تبديل شماره 6 به 7 در مخرج كسرها يعني چاپ 100 ميليون قطعه از آن اسكناس.

پس تقريبا مي‌توان گفت كه يك ميليارد و 300 ميليون قطعه از آن اسكناس چاپ شده، در حالي كه 2000 توماني «دانش‎جعفري - مظاهري» از اواسط كسر مخرج 19 شروع شده و در اواسط مخرج 21 پايان يافته است. يعني فقط 200 ميليون از آن چاپ و توزيع شده، و اين نشان مي‌دهد كه اين اسكناس بر خلاف نمونه اولي، حتي در كوتاه‎مدت نيز داراي ارزش بسيار زيادي خواهد شد، چه رسد به بلند‎مدت؛ چون تيراژ بسيار پاييني داشته است. همچنين علت ارزش بسيار زياد اسكناس ۲۰۰ توماني با امضاي «نوربخش - عادلي، شماره‎ريز و امضاي بزرگ» آن است كه اين اسكناس (با استفاده از برگه خام امضا‎دار و بدون شماره قبلي) نيز در تيراژ بسيار محدود و به صورت جايگزين با كسر 99/77 با استفاده از ماشين شماره‎زني ريز، شماره خورده و روانه بازار شده است.

ارزان‎ترين اسكناس دوران قاجار، 1 توماني قاجار است (با كيفيت معمولي، مثل پولي كه در جيب من و شما پيدا مي‌شود، نه بانكي و سالم!) كه در حال حاضر 900.000 تومان است و گران‎ترين آن، اسكناس 1000 توماني است كه در صورت وجود يك اسكناس مستعمل نيز بیش از 90 ميليون تومان ارزش دارد.

در بين اسكناس‎هاي به‎جا مانده از پهلوي اول، ارزان‎ترين اسكناس، 5 ريالي چاپ سال 1317 شمسي است كه جفت بانكي آن 350.000 تومان ارزش دارد. گران‎ترين اسكناس اين دوران، 500 ريالي چاپ 1314 است كه يك جفت آن، 77 ميليون تومان معامله شده است!

در بين اسكناس‎هاي پهلوي دوم، هر چند اسكناس‎هاي ارزان با جفتي 2 تا 3 هزار تومان (2 توماني‌هاي اواخر حكومت پهلوي) نيز وجود دارد، لكن گرانترين اسكناس اين دوران، 5000 ريالي چاپ 1348 است كه يك جفت آن 30 ميليون تومان قيمت دارد! اين اسكناس در پاكستان چاپ شده و به‎علت رنگ دادن در هنگام تماس با دست يا پارچه خيس، خيلي زود جمع‎آوري شد، اما آن‎قدر زمان بود تا كلكسيونرها تعداد زيادي از آن‎ها را به گاوصندوق‎هاي خود ببرند!

شايد باورتان نشود، اما همان‎طور كه در سطور بالا گفته شد، در بين اسكناس‎هاي دوران جمهوري اسلامي نيز اسكناسي وجود دارد كه با پولش بتوان يك پرايد مدل 86 خريد! يك جفت 200 توماني امضاي محسن نوربخش و محمدحسين عادلي، با واترمارك فهميده، امضاي بزرگ با شماره‎ريز، 5 ميليون تومان معامله شده است! البته فراموش نشود كه اسكناس‎ها بايد جفت، با سريال پشت سر هم و بانكي و كاملا تميز باشند.

منبع: پنجره