آخرين دروازه بان بزرگ روسها

عصر ايران ورزشي، يسنا جهانيان - رينات داسايف، دروازه بان افسانه اي روسها، در سه جام جهاني 1982، 1986 و 1990 سنگربان تيم ملي شوروي بود. داسايف شاگرد لو ياشين بود و چم و خم دروازه باني را از او آموخته بود. با اين حال علاوه بر مهارتش در دروازه باني، چهره زيبا و جذابش نيز يكي از دلايل محبوبيتش در فوتبال جهان بود.

داسايف در دهه 1980 از نظر عموم كارشناسان فوتبال، بهترين دروازه بان جهان بود. مهمترين رقيب او در دهه 80 دينوزوف ايتاليايي بود كه در سال 1982 از فوتبال خداحافظي كرد. در آن زمان داسايف تازه به اوج كار خود رسيده بود.

او در جام جهاني 1982 نقطه اطمينان تيم ملي شوروي بود. به رغم درخشش اش در جام، گلي كه در ديدار با برزيل از ادر دريافت كرد، در تاريخ جام جهاني ماندگار شد. شوت سركش ادر را هيچ دروازه باني نمي توانست مهار كند و داسايف هم نتوانست.

  داسايف در جام ملتهاي 1984 اروپا حضور نداشت چرا كه شوروي از راهيابي به اين جام بازماند. در جام جهاني 1986، داسايف و يارانش سخت در فكر قهرماني بودند. پیش از برگزاري جام جهاني، والري لوبانفسكي، مربي شوروي، به همراه شاگردانش به حضور ميخائيل گورباچف دبير كل حزب كمونيست شوروي رسيد و با قاطعيت اعلام كرد شوروي شايسته قهرماني در جام حهاني است.

به راستي هم اگر روسها در آن دوره از جام جهاني قهرمان شده بودند، هيچ كس متعجب نمي شد. ولي تيم قوي روسيه بر خلاف انتظار، در مرحله يك هشتم نهايي با شكست در برابر بل‍ژيك، از جام حذف شد. علت اصلي حذف روسيه از جام، مشكلات بدنسازي اين تيم بود و علت فرعي آن، اشتباهات داور ديدار شوروي – بلژيك در مرحله يك هشتم نهايي جام بود.

شوروي در گروه خود، فرانسه ميشل پلاتيني را در تنگنا قرار داده بود و فرانسه به سختي توانست با اين تيم به تساوي  1 بر 1 برسد اما در مرحله يك هشتم نهايي، در حالي كه همه پيش بيني مي كردند روسها به سادگي از سد بلژيك بگذرند، سرانجام در وقت اضافه بازي را 4 بر 3 به بلژيك واگذار كردند. داسايف و يارانش ناكام و سرخورده، از مكزيك به شوروي بازگشتند و خود را آماده جام ملتهاي 1988 اروپا كردند.

 در جام ملتهاي 1988، باز هم روسها تيمي بسيار قدرتمند را روانه مسابقات كرده بودند. شوروي با هلند و انگلستان و ايرلند هم گروه بود و از 6 امتياز ممكن، 5 امتياز بدست آورد. اين تيم در اولين ديدار خود هلند را 1 بر 0   شكست داد و در ديدار دوم با ايرلند به تساوي 1 بر 1 رسيد و در بازي سوم، انگلستان را 3 بر 1 در هم كوبيد. در ديدار با ايرلند، رينات داسايف بار ديگر گلي تاريخي را دريافت كرد كه شايد تا به امروز هم بتوان اين گل را جزو سه گل برتر تاريخ جام ملتهاي اروپا محسوب كرد. پرتاب اوت از سوي يك بازيكن ايرلند و قيچي بغل بازيكن ديگر اين تيم از روي خط هجده قدم و ورود زيباي توپ به دروازه داسايف.

شوروي در نيمه نهايي جام 88 ايتاليا را 2 بر 0 شكت داد و راهي فينال شد. در ديدار پاياني، به رغم درخشش گوليت و فان باستن، شوروي مي توانست پيروز ميدان باشد. سه ضربه بازيكنان اين تيم به تير دروازه هلند خورد و پنالتي ايگور بلانوف هم هدر رفت. شكست در اين ديدار براي رينات داسايف زماني تلخ تر شد كه آن گل مشهور و استثنايي را از ماركو فان باستن دريافت كرد؛ گلي كه پس از گل مارادونا به انگلستان در جام جهاني 86، از سوي فيفا به عنوان دومين گل تاريخ فوتبال ثبت شده است.

در آن ديدار فينال، نشانه هاي آغاز دوران افول داسايف به چشم خورد. او منهاي گلي كه از فان باستن خورد، در يكي دو صحنه ديگر هم مرتكب اشتباهاتي شد كه از او بعيد مي نمود. رينات داسايف در جام حهاني 1990 به پايان فوتبال خود رسيد. او در نخستين بازي شوروي در برابر روماني، بر روي گل اول روماني مرتكب اشتباهي فاحش شد و در چنيدين صحنه ديگر هم ضعيف عمل كرد.

عملكرد ضعيف داسايف سبب شد كه والري لوبانفسكي، در ديدار دوم شوروي در برابر آرژانتين، كه مصادف با روز تولد رينات داسايف بود، وي را بر روي نيمكت بنشاند و گلر دوم شوروي را راهي ميدان كند. شوروي با شكست 2 بر 0 در برابر آرژانتين، حذفي زود هنگام از جام جهاني را تجربه كرد و پس از آن هم ديگر تيمي به نام شوروي در ميادين فوتبال حضور نداشت چرا كه از دل شوروي، روسيه و 14 كشور ديگر بيرون آمده بودند.

رينات داسايف به رغم ناكامي هاي تيمي، چنانكه گفته شد، به عنوان بهترن دروازه بان دهه 1980 شناخته مي شد. مهارت او در مهار شوتهاي بازيكنان حريف، پنجه هاي چسبناك، واكنش هاي عالي و گربه آسا روي خط دروازه و جاي گيريهاي دقيق، مهمترين ويژگيهاي مثبت داسايف بودند.  داسايف جزو " دروازه بانان خطي " بود؛ يعني دروازه باناني كه روي خط دروازه بهتر از ساير نقاط محوطه جريمه عمل مي كردند. او همچنين دروازه باني خوش تكنيك و خوش استيل بود. نحوه مهار و دفع توپ از جانب او و شيوه پرش ها و جهش هايش، همگي از تكنينك بالايش در امر دروازه باني خبر مي دادند.

ويژگيهاي مثبت داسايف كمابيش همانند نقاط قوت استادش لو ياشين بود. خوش تكنينك  و " خطي " بودن، واكنش هاي گربه آسا و شوت گير بودن، جزو ويژگيهاي مشترك ياشين و داسايف بودند. البته داسايف بر خلاف ياشين، پنالتي گير قهاري نبود.

مهمترين نقطه ضعف داسايف نيز اشتباهاتي بود كه در هنگام خروج از دروازه مرتكب مي شد. او در برابر تيمهايي مثل انگلستان كه بازي را با سانترهاي فراوان دنبال مي كنند، مشكل داشت. كما اينكه در جام ملتهاي 1988 نيز، به رغم پيروزي 3 بر 1 شوروي در برابر انگلستان، ضعف داسايف در خروج از دروازه در هنگام ارسال سانتر به محوطه جريمه شوروي به چشم خورد. مهمترين نقطه ضعف  مشترك داسايف و ياشين نيز گلهاي عيرمنتظره و غافلگير كننده اي بود كه اين دو دروازه بان مي خوردند. همانند گل فينال 1988 و يا گلي كه داسايف در برابر روماني در جام جهاني 1990 دريافت كرد. 

رينات داسايف كم گل مي خورد اما معمولاً گلهايي زيبا وارد دروازه اش مي شد. شايد مهارت او در دروازه باني سبب مي شد كه بازيكنان حريف در هنگام گشودن دروازه وي، تمام توان و تلاش خود را به كار گيرند و بهترين ضربه ممكن را راهي دروازه داسايف بزرگ كنند. ادر برزيلي، فان باستن هلندي و ري هافتون ايرلندي، سه نمونه از چنين بازيكناني بودند.

رينات داسايف علاقه فراواني به لو ياشين داشت چرا كه راز و رمز و فوت وفن دروازه باني را از او آموخته بود. در آستانه جام جهاني 1990، زماني كه ياشين از دنيا رفت، مطبوعات شوروي داسايف را " غمگين ترين مرد شوروي " ناميدند.

با غروب لو ياشين دوران پرفروغ رينات داسايف نيز به پايان رسيد. روسها از سال 1990 تا به امروز ديگر دروازه باني در حد و اندازه هاي رينات داسايف را در دروزاه تيم ملي خود نديده اند.